Wiążące interpretacje podatkowe w świetle norm Konstytucji RP.

Zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej minister właściwy do spraw finansów publicznych, na pisemny wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną).  Wniosek o interpretację indywidualną może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych (art. 14b § 2). Składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego oraz do przedstawienia własnego stanowiska w sprawie oceny prawnej tego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego (art. 14b § 3). Wnioskujący o wydanie interpretacji indywidualnej składa oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania, że elementy stanu faktycznego objęte wnioskiem o wydanie interpretacji w dniu złożenia wniosku nie są przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej oraz że w tym zakresie sprawa nie została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej. W razie złożenia fałszywego oświadczenia wydana interpretacja indywidualna nie wywołuje skutków prawnych (art. 14b § 4). . Nie wydaje się interpretacji indywidualnej w zakresie tych elementów stanu faktycznego, które w dniu złożenia wniosku o interpretację są przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej albo gdy w tym zakresie sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej (art. 14b § 5). Przy czym Minister Finansów może delegować uprawnienie do wydawania interpretacji podległym organ0m (art. 14b § 6). Ciekawe jest uzasadnienie tej delegacji („w celu zapewnienia jednolitości wydawanych wiążących interpretacji i usprawnienia obsługi wnioskodawców”), przy czym ustawodawca nie wyjaśnia w jaki sposób zwiększenie liczby podmiotów wydających interpretację przyczyni się do zapewnienia jednolitości wydawanych interpretacji. Zgodnie z art. 14c § 1 interpretacja indywidualna zawiera ocenę stanowiska wnioskodawcy wraz z uzasadnieniem prawnym tej oceny. Można odstąpić od uzasadnienia prawnego, jeżeli stanowisko wnioskodawcy jest prawidłowe w pełnym zakresie. W razie negatywnej oceny stanowiska wnioskodawcy interpretacja indywidualna zawiera wskazanie prawidłowego stanowiska wraz z uzasadnieniem prawnym (art. 14c § 2). Zgodnie z art. 14i  Interpretacje ogólne są publikowane, bez zbędnej zwłoki, w Dzienniku Urzędowym Ministra Finansów oraz zamieszczane w Biuletynie Informacji Publicznej. Interpretacje indywidualne wraz z informacją o dacie doręczenia są niezwłocznie przekazywane organom podatkowym właściwym ze względu na zakres spraw będących przedmiotem interpretacji oraz właściwemu organowi kontroli skarbowej.  Interpretacje indywidualne wraz z wnioskiem o wydanie interpretacji, po usunięciu danych identyfikujących wnioskodawcę oraz inne podmioty wskazane w treści interpretacji, są niezwłocznie zamieszczane w Biuletynie Informacji Publicznej. Interpretacja indywidualna może być zaskarżona do sądu administracyjnego (art. 14c § 3). Zgodnie z art. 14k § 1 zastosowanie się do interpretacji indywidualnej przed jej zmianą lub przed doręczeniem organowi podatkowemu odpisu prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną nie może szkodzić wnioskodawcy, jak również w przypadku nieuwzględnienia jej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej. Podobna jest sytuacja w przypadku interpretacji ogólnych (art. 14k § 2). Zgodnie z art. 14k § 3 w zakresie związanym z zastosowaniem się do interpretacji, która uległa zmianie, lub interpretacji nieuwzględnionej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej, nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, a postępowanie wszczęte w tych sprawach umarza się oraz nie nalicza się odsetek za zwłokę. Zastosowanie się do interpretacji zwalnia również z obowiązku zapłaty podatku (art. 14l – 14n). Zgodnie z art. 14o takie same skutki niesie ze sobą nie wydanie interpretacji indywidualnej w terminie.

Zdaniem obrońców konstrukcji indywidualnej interpretacji podatkowej ma ona na celu zapewnienie ochrony podatnika przed aparatem skarbowym.

W praktyce jednak wiążąca interpretacja podatkowa jest powrotem do znanego z PRL prawa powielaczowego. Z punktu widzenia podatnika wiążące dla niego nie są bowiem przepisy prawa lecz wiążąca interpretacja podatkowa. To ona zapewnia immunitet podatkowy i karno-skarbowy, bez względu na treść przepisu. W efekcie tego to administracja podatkowa zastępuje ustawodawcę w tworzeniu norm wiążących podatników, dla których normy wynikają z interpretacji a nie z ustawy. Mimo bowiem nazwy „interpretacja” opisane skutki powodują, że dla podatnika ma ona większą moc niż ustawa. A więc to interpretacja zastępuje prawo podatkowe stanowione przez uprawnione organy. Jest to oczywiście sprzeczne z konstytucyjną zasadą numerus clausus aktów normatywnych (nie wśród nich wiążących interpretacji – art. 87 Konstytucji RP) i organów uprawnionych do ich wydawania (a organy podległe Ministrowi Finansów na pewno nie mieszczą się w tej kategorii). Dodatkowo art. 217 Konstytucji RP wymaga, by nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następowało w drodze ustawy i nie mogą jej w tym zakresie zastępować wiążące interpretacje podatkowe. Wydawanie interpretacji w indywidualnych sprawach może prowadzić do wydawania odmiennych interpretacji w takich samych lub analogicznych stanach faktycznych prowadząc do zróżnicowania sytuacji prawnej podatnika w zależności od treści otrzymanej przez niego interpretacji podatkowej. I nic tu nie zmienia możliwość zaskarżenia treści interpretacji przez zainteresowanego do sądu administracyjnego, bo skarga nie ma wpływu na treść innych interpretacji otrzymanych przez innych podatników w analogicznych stanach faktycznych. W efekcie nie ma gwarancji stosowania tych samych zasad postępowania w stosunku do podatników będących w tej samej sytuacji faktycznej. Oznacza to, że obowiązki podatkowe kształtowane są nie przez ustawę, a przez interpretacje podatkowe. Narusza to nie tylko wskazane wcześniej art. 87 i 217 Konstytucji RP, ale również jej art. 2 (zasadę demokratycznego państwa prawa, która gwarantuje m.in. równość wobec prawa).

Odrębną kwestią jest ryzyko związane z próbą nieuprawnionego uzyskania korzystnej interpretacji podatkowej, ale to już odrębny temat…

Paweł Pelc

radca prawny, Kancelaria Radcy Prawnego Pawła Pelca

Wiceprezes Stowarzyszenia Rynku Kapitałowego UNFE

11.07.2011.