PRO… Propaganda historyczna!

Powstanie na Pradze (VI obwód AK) trwało zaledwie 3 (jak twierdzą inne źródła 7) dni, jednak męstwo praskich powstańców również zasługuje na uwagę. Wśród nich byli na pewno mieszkańcy Zacisza. Powstańcy pod dow. ppłk. Antoniego Żurowskiego dostali ambitne, ale trudne zadanie wyparcia Niemców, opanowania mostów i nawiązania kontaktu z nacierającymi szybko od wschodu Sowietami. Skromne uzbrojenie i zbyt mała liczebność oddziałów nie pozwoliły na zaskoczenie uzbrojonych po zęby hitlerowców, bardzo czujnych właśnie z powodu ruchów radzieckich.

    Powstańcy w najbliższej okolicy z różnym powodzeniem szturmowali obiekty silnie obsadzone przez wroga: szkołę przy Oszmiańskiej, baterię na polu Agril, zarząd cmentarza, być może warsztaty kolejowe na Wysockiego, szkołę przy Bartniczej, stację Praga, nastawnię kolejową przy Żabie, szkołę na Kawęczyńskiej, fabrykę Schichta na Szwedzkiej. Drogę na Pragę (m.in. na koszary) zagradzały im czołgi na 11Listopada i pociąg pancerny jeżdżący po nasypie kolei obwodowej.

    Na osiedlu niewiele jest śladów z tamtych dni. Pewne miejsca były ich biernym świadkiem (jak dom przy Pospolitej na zdj.). Przetrwały za to relacje.

*Przebieg Powstania na Pradze:http://hem.passagen.se/awz/

*Miejsca pamięci z 1944r.: http://www.targowek.waw.pl/targowek/miejsca.htm 

Agnieszka Rembelska, „Historia Zacisza”:

     W lipcu 1944 r., kilka dni przed wybuchem powstania warszawskiego, wśród mieszkańców osiedla rozeszła się pogłoska, iż całe Zacisze zostanie w najbliższym czasie spalone przez Niemców. Być może chodziło o decyzję wysadzenia w powietrze Trzypiętrówki. Mówiono również o tym, iż z rozkazu okupanta zaciszanie mają udać się na Pragę, pod cerkiew prawosławną, która znajdowała się przy ulicy Targowej. Stamtąd rzekomo mieli zostać wywiezieni na roboty do Niemiec. Pogłoska ta sprawiła, że część mieszkańców w popłochu opuściła domy i uciekła poza miasto.

     Tymczasem od wschodu ku prawobrzeżnej Warszawie zbliżały się radzieckie wojska 2 Armii Pancernej. Działający znacznie w przodzie 3 korpus pancerny generała Wiedniejewa ominął silnie bronioną przez nieprzyjaciela Zielonkę i w zaciętych walkach opanował Wołomin, a następnie Radzymin. Tym samym radziecka 2 Armia Pancerna wykonała podstawowe zadanie, polegające na przecięciu linii komunikacyjnych z Białegostoku i Brześcia do Warszawy. Marszałek Rokossowski wydał 30 lipca rozkaz wojskom radzieckim by nie nacierały na Pragę (o bitwie pancernej czytaj też w dziale Rower przy opisie tras D- hasło Wołomin). 

    W drugiej połowie lipca 1944 r. przy dzisiejszej ulicy Radzymińskiej na wysokości wylotu Alei Jórskiego, wojska niemieckie ustawiły dwa działa. Działa wojskowe widzieli wówczas uczniowie szkoły podstawowej przy ulicy Samarytanki. Skierowane były w stronę Radzymina i ustawione by likwidować cele znajdujące się na szosie. Działa te były okopane i starannie zamaskowane, a obsługa znajdowała się w schronach ziemnych, wykopanych tuż obok. Pomiędzy szosą do Radzymina a stanowiskami dział znajdowały się tory kolejki, która bez przeszkód kursowała w obu kierunkach. Według naocznego świadka w niedzielę 30 lipca 1944r. kolejka rankiem tego dnia nie dojechała do stacji końcowej w Radzyminie, lecz dotarła tylko do Strugi. Powszechnie sądzono na Zaciszu, iż oznacza to zajęcie Radzymina przez armię radziecką. Na szosie było zupełnie pusto.

Powołany wyżej świadek zdarzenia relacjonuje: „Gdy podeszliśmy w pobliże stanowisk wspomnianych dział – zobaczyliśmy obsługę w pełnej gotowości bojowej, tzn. jeden z żołnierzy patrzył przez lornetkę w kierunku Zacisza (…) dwóch czy trzech przy samym dziale – nieruchomych, jeden stał z tyłu trzymając w gotowości drugi pocisk do załadowania działa. Wszyscy żołnierze wpatrzeni w kierunku Zacisza (…) Strzelano do bardzo bliskich celów – czołgów sowieckich. Po kilkunastu wystrzałach działa umilkły, słychać było warkot silników czołgowych i kilka serii wystrzałów z karabinów maszynowych. Potem wszystko umilkło. Było to około godziny 13⁰⁰ w południe [30 lipca]. Dwa czołgi sowieckie dotarły na przedmoście Pragi (…) Podjechawszy na wysokość stanowisk dział ostrzelały one obsługę z karabinów maszynowych, po czym wycofały się w kierunku Zacisza. Był to podjazd armii sowieckiej, która zbliżała się do Warszawy (…) zajęła Radzymin, Wołomin i doszła do Zielonki pod Warszawą. W godzinach popołudniowych żołnierze Wehrmachtu z bagnetami na karabinach powoli posuwali się ulicami równoległymi do szosy Radzymińskiej (ulicą Drapińską) w kierunku Zacisza, szosą natomiast jechały powoli niemieckie czołgi i wozy bojowe przygotowane do natychmiastowego otwarcia ognia do żołnierzy sowieckich. Jak wspomniano, był to podjazd pancerny, bez wsparcia piechoty, do walk zatem nie doszło. Podjazd ten został ostatecznie zniszczony przez Niemców na Zaciszu.”Możliwe, iż pojawienie się tych właśnie wspomnianych czołgów radzieckich na przedpolu Warszawy, 30 lipca 1944 r., było powodem podjęcia przez Komendę Główną AK (31 lipca) decyzji o rozpoczęciu powstania warszawskiego 1 sierpnia.

    31 lipca 1944 r. Komendant Okręgu Warszawskiego AK pułkownik dyplomowany Antoni Chruściel (pseudonim Monter) osobiście patrolował wschodnie rogatki Warszawy w oczekiwaniu na wojska radzieckie. Tego dnia, na ulicy Radzymińskiej od strony Pragi oraz we wschodniej części Grochowa, widział on, jak niemieccy żołnierze, zrywali tory oraz ścinali drzewa przy arteriach komunikacyjnych. Działania te miały na celu zagrodzenie drogi pojazdom kierującym się do Warszawy. 31 lipca po południu Monter złożył generałowi Tadeuszowi Borowi Komorowskiemu meldunek o pojawieniu się czołgów sowieckich na Pradze. Informacje zawarte w tym meldunku pochodziły od cywilów przechodzących przez most Poniatowskiego. Twierdzili oni, iż widzieli 3 lub 5 czołgów radzieckich na Pradze. Zasłyszaną wiadomość wywiadowcy przekazali Monterowi. Cytowany wyżej opis p. Adama Mickiewicza jest jedyną odnotowaną w literaturze relacją naocznego świadka, który widział czołgi sowieckie, ale 30 lipca 1944 r.Relację Mickiewicza wspiera pośrednio współczesny omawianym dniom zapis w kronice Szkoły Nr 52.

     Powstanie w Warszawie zdopingowało stronę niemiecką do rozstrzygnięcia bitwy z 2 Armią Pancerną. (…) Koncentryczne ataki wojsk niemieckich skierowane zostały na Radzymin, który dostał się w ich ręce. 

     2 września 47 Armia podjęła próbę przebicia się przez ugrupowanie 3 dywizji pancernej SS „Totenkopf”. Uderzono wzdłuż drogi z Radzymina na Pragę do Czarnej Strugi. 10 września rozpoczęło się natarcie wojsk radzieckich na przedmoście warszawskie (w tym1 dywizja piechoty imienia Tadeusza Kościuszki, do której dołączyły potem pododdziały 1 Brygady Westerplatte). 12 września nacierające wojska 47 Armii dotarły już do Utraty na wschodnim skraju Pragi. W tym dniu walki toczyły się w rejonie Elsnerowa, Ząbek, Witolina i południowo – wschodnim skraju Pragi. 13 września rozgorzały walki na przedmościu warszawskim. Natarcie wojsk 70 i 47 Armii wspierał bardzo silny ogień artylerii i falowe uderzenia lotnictwa szturmowego. 129 korpus Armii nawiązał walki o Marki i opanował okrążone poprzedniego dnia Ząbki. 77 korpus Armii po odparciu silnych kontrataków nieprzyjaciela z rejonu Zacisza zepchnął jego siły na wschodni skraj osiedla. 125 korpus Armii również odparł dwa kontrataki nieprzyjaciela wykonane z rejonu Zacisza i Targówka. W toku całodziennego natarcia opanował Zacisze, przełamał front 19 Dywizji Pancernej w rejonie Utraty, wyzwolił Gocławek i rozpoczął walki o Saską Kępę.14 września był ostatnim dniem walk o Pragę.

Fot. Archiwum lotniczapolska.pl/Ojczulek-Taldykin-%281%29-%E2%80%93-radziecki-dowodca,7007

lotniczapolska.pl/Ojczulek-Taldykin-%282%29-%E2%80%93-smierc-pod-Polczynem,7062