Jak media tworzą rzeczywistość? (II)

Na nasze postawy ma również wpływ sposób, w jaki są relacjonowane wiadomości w telewizji: epizodyczny czy tematyczny ( w wiadomościach przeważa zazwyczaj tematyczny). Okazało się, że jeśli problem jest relacjonowany epizodyczne, widz bardziej jest skłonny szukać indywidualnych motywów działania u bohaterów wydarzeń. Relacja tematyczna sprzyja bardziej spojrzeniu sytuacyjnemu (na przykład winę ponosi społeczeństwo czy przedstawiciele administracji). Na takie spostrzeganie składa się kilka czynników, począwszy od obrazu przedstawicieli grup społecznych przedstawianych w telewizji: na przykład naukowcy są zwykle szaleni i demoniczni. Osoby określane jako umiarkowanie uzależnione od telewizji (4 godziny oglądania dziennie) uważają, że w społeczeństwie istnieje nadreprezentacja polityków, prawników i sportowców. Mają większe, niż reszta uprzedzenia rasowe. Są przekonani, że rozpowszechnienie przestępczości jest większe, niż jest w istocie. Kobiety są […]

Na nasze postawy ma również wpływ sposób, w jaki są relacjonowane wiadomości w telewizji: epizodyczny czy tematyczny ( w wiadomościach przeważa zazwyczaj tematyczny). Okazało się, że jeśli problem jest relacjonowany epizodyczne, widz bardziej jest skłonny szukać indywidualnych motywów działania u bohaterów wydarzeń. Relacja tematyczna sprzyja bardziej spojrzeniu sytuacyjnemu (na przykład winę ponosi społeczeństwo czy przedstawiciele administracji).

Na takie spostrzeganie składa się kilka czynników, począwszy od obrazu przedstawicieli grup społecznych przedstawianych w telewizji: na przykład naukowcy są zwykle szaleni i demoniczni. Osoby określane jako umiarkowanie uzależnione od telewizji (4 godziny oglądania dziennie) uważają, że w społeczeństwie istnieje nadreprezentacja polityków, prawników i sportowców. Mają większe, niż reszta uprzedzenia rasowe. Są przekonani, że rozpowszechnienie przestępczości jest większe, niż jest w istocie. Kobiety są bardziej ograniczone od mężczyzn, a osoby starsze bardziej schorowane, niż kiedyś. Swoją drogą ciekawe jakby wypadły takie badanie w Polsce, może zaryzykujemy postawienie kilku hipotez: wszyscy politycy są skorumpowani, kobiety to głównie samotne matki, feministki, ewentualnie lesbijki, starzy ludzie (o ile jeszcze żyją) stoją przeważnie w różnych kolejkach w przychodniach zdrowia. Może zresztą tak jest w istocie?

Kobiety oglądające reklamy uważają, że mają „za dużo ciała”. Zaś inni przeciętni zjadacze telewizji są przekonani, iż przestępstwo jest wynikiem w większej mierze indywidualnych dewiacji i skłonności przestępcy niż presji sytuacji, w jakiej się znalazł. Oba te osądy, zaszczepiane przez mass media, mogą w realnym życiu spowodować w jednym przypadku anoreksję, a w drugim stronnicze traktowanie sprawcy przestępstwa.

W gruncie rzeczy, nie wiadomo, co to znaczy, że mass media odzwierciedlają rzeczywistość, zwłaszcza, że każdy z nas nosi w głowie jej nader subiektywną wersję. Prawdopodobnie zdania zawsze będą podzielone, ale płynie z tego jeden, podstawowy wniosek. Nie istnieje nic takiego, jak „jedynie słuszna wizja świata”, prezentowana w mass mediach i trzeba się z takim marzeniem rozstać. Podzielając pogląd św. Tomasza i rozumiejąc pojęcie prawdy jako: „zgodność rzeczywistości z rozumem”, mamy świadomość, że nasze medialne opisanie rzeczywistości jest subiektywne i często mylne, niemniej – naszym zdaniem – istnieje prawda niezależna od naszego poznania. Prawda nie jest relatywna, mimo naszych poznawczych problemów.

Być może należy mówić tylko o wizjach tendencyjnych i przesadnie subiektywnych, a nawet o takich, których głównym celem jest manipulowanie ludzkimi zachowaniami i postawami. Niekiedy realizowanymi na zamówienie.

Reakcje ma mass media elektroniczne mają charakter społeczny i istnieje tendencja (czy aksjomat poznawczy), aby wszystko, co się dzieje w mass mediach (a zwłaszcza w telewizji), przynajmniej dla niektórych ludzi, było wiernym lub przynajmniej wiarygodnym odzwierciedleniem.

Reakcja społeczna na telewizję i komputer uwarunkowana jest przez trzy powtarzające się elementy:

• wielkość ekranu,
• sposób kadrowania (wybierania planu) i
• postrzeganie odległości ( to ostatnie zależy od widza).

Te czynniki, wpływające na odległość, są tak naprawdę od siebie niezależne, aczkolwiek ich wpływ się sumuje. Zmiany, jeśli chodzi o postrzeganie odległości, wpływają na postawy, koncentrację uwagi, pamięć, a nawet na stopień pobudzenia przy odbiorze komunikatu.(Byron, Clifford, 2000)

Telewizja tym różni się od kina, że produkuje rzeczywistość, przedstawiając ją w formie strumienia audiowizualnego, „którego krańce znajdują się poza horyzontem percepcyjnym widza.” Agnieszka Ogonowska (Ogonowska, 2005) wyszczególnia cztery funkcje przekazu telewizyjnego:

1. Informacyjną,
2. Ludyczną,
3. Perswazyjną
4. Fatyczną tj. służącą jedynie podtrzymaniu kontaktu.

Jej zdaniem ta ostatnia jest najważniejsza. Zapewne zmienia się to w zależność od rodzaju nadawcy czy formy i celu programu. Czy różne formy debat, dysput i rozmów politycznych, prowadzonych wedle rozmaitych recept, scenografii i metod śledczych są bardziej – trzymając się tej terminologii – czy mniej fatyczne, ludyczne czy informacyjne? A może perswazyjne?

Telewizja inwigilująca „penetruje” społeczeństwo, rzeczywistość starając się za wszelką cenę dotrzeć do samego źródła sprawy i pokazując zjawiska ją możliwie najbliżej i najwyraźniej jak to możliwe. Chorych i biednych ludzi pozostawionych samym sobie, przekupnych polityków i urzędników. Zazwyczaj skupia się na patologii społecznej, mając nadzieję, że pokazywanie prawdy może dopomóc społeczeństwu i doraźnie bohaterom reportaży. Taka telewizja zaprasza do aktywności.

W czasie zaciekłych debat pomiędzy politykami i dziennikarzami (a często i widzami), przeplatanych materiałami archiwalnymi lub reportażami, internetowymi dyskusjami (czatami) tworzy się nowa płaszczyzna dyskusji i rozważań nad historią, polityką czy sprawami społecznymi. Nowa – nie znaczy, lepsza. Na pewno bardziej dostępna dla widzów, ale czy taka wymiana opinii, często przesycona poważną dozą sofistyki i erystyki, mająca nie raz posmak jarmarcznej burdy, wiedzie nas do prawdy? Przypuszczalnie takie widowiska telewizyjne wywierają wpływ na postawy odbiorców, ale i ten wpływ nie jest do końca jasny i zdefiniowany.

To, czego nie ma w TV to nie istnieje, to, co nie jest nazwane przez TV, tego nie ma. Pokazując jedne rzeczy, a wykluczając inne, media decydują o ich ważności

Na podstawie:

Wojciech Warecki, Marek Warecki, Co wpływa na dziennikarzy i na co mają wpływ dziennikarze?