Dzielny jak paw

Kultura zachodnia zapomniała o tym, jak ważną rolę odgrywał paw na królewskich dworach. Ten ptak kryje zresztą znacznie więcej tajemnic – ludzkich domów zaczął pilnować wcześniej, niż psy. I nie bez powodu doczekał się własnego gwiazdozbioru.

Dzisiaj oglądamy pawie przede wszystkim w ogrodach zoologicznych i dużych parkach. Te obecne w warszawskich łazienkach potrafią często jeść z ręki słonecznik zachwycając przechodniów. Ale dla pawia to nic nowego – jego gatunek zaprzyjaźnił się z człowiekiem tysiące lat temu. I choć kolorowy i piękny dla biologów jest niczym więcej tylko… kurą. Ale kurą, która jak żadna inna, miała ogromny wpływ na historię rodzaju ludzkiego.

Człowiek zaprzyjaźnił się z pawiem nie z powodów kulinarnych. Ani nawet nie dla pięknych piór w pawim ogonie, które samiec rozpościera wabiąc samice. Powodem była szczególna dieta pawi oraz ich i czujność i waleczność.

Ptaki żywią się zarówno nasiona, jak i zwierzęta. I choć nie pogardzają bezkręgowcami skrupulatnie dziobiąc w ziemię w poszukiwaniu dżdżownic i glist, ich prawdziwym przysmakiem są… skropiony i węże.

Bogaci Hindusi (którzy pierwsi udomowili pawie) szybko odkryli, że zwierzę pozostawione w ogrodzie, w którym bawią się dzieci bardzo skutecznie broni je przed jadowitymi wrogami ludźmi. Niedługo później przekonali się, że również skutecznie pawie ostrzegają przed zbliżającymi się drapieżnikami. Widząc tygrysa paw nie uciekał, ale zaczynał głośno pokrzykiwać. Z czasem wrzask wszczynały wszystkie ptaki w ogrodzie, a jeśli drapieżnik się zbliżał samce zgodnie rozpościerały swoje kilkumetrowe ogony z pawimi piórami, co dezorientowało ewentualnych napastników. Faktycznie szczególne ubarwienie piór i ich specyficzne oka mają na celu odstraszanie drapieżników, lub przypodobanie się samicy – pod tym względem są bardzo podobne do ludzi. Czyż większość młodych mężczyzn dba o tężyznę fizyczną nie dla potrzeb faktycznej walki, lecz po to aby odstraszyć ewentualnego konkurenta i podobać się swojej wybrance?

Nie w tym jednym samce ptaka podobne są do mężczyzn. Również w ich przypadku jedna partnerka to zbyt mało, starają się więc – z większą, niż ludzie skutecznością – budować haremy, w których żyje od dwóch do pięciu samic.

Pawie zajęły jedno z najważniejszych miejsc w naszej kulturze i sztuce. Starożytni Grecy i Hindusi uważali je za ptaki boskie. W mitologii greckiej były ptakami z ogródka bogini Hery. Nic więc dziwnego, że z czasem trafiły na podzielony na gwiazdozbiory nieboskłon. I to zarówno ten, który znamy – obowiązujący w kulturze zachodniej, jak ten skrupulatnie nanoszony na mapy nieba przez Chińczyków. I choć sam gwiazdozbiór – ten na europejskich mapach – widoczny jest jest wyłącznie na niebie południowym i nie jest – w porównaniu do innych gwiazdozbiorów – imponujący. Ale również astronomiczny paw ma swoje tajemnice.

Jedną z gwiazd Pawia jest gwiazda węglowa, którą można dostrzec gołym okiem. Choć gwiazdy węglowe nie są rzadkością, to szalenie trudno je zobaczyć. Pomimo tego, że są bardzo duże (nawet kilkaset razy większe od naszego Słońca) zwykle są ciemnoczerwonego lub brązowego koloru, który najczęściej jest określany jako „zadymiony” – właśnie z powodu węgla który jest ich głównym składnikiem. Wszystkie gwiazdy węglowe są gwiazdami zmiennymi, często pulsują a to świadczy o ich wewnętrznej niestabilności. Wiatr gwiazdowy wywiewa ich większą część – w postaci węglowego pyłu zbliżonego do grafitu, przez co trudno je zaobserwować, bo pył pochłania jej promieniowanie. Z pozostałości po tych gwiazdach rodzą się kolejne, m.in. typu słonecznego z układami planetarnymi. Atomy węgla – podstawowe składniki życia na Ziemi pochodzą właśnie z jednej z takich gwiazd.