Co dalej z OFE?

Okazuje się jednak, że to nie koniec czarnych chmur gromadzących się nad OFE. W ramach zmian strukturalnych na poziome UE w reakcji na kryzys powołano nowe europejskie organy nadzoru finansowego. Jednym z nich jest Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA). Nowe organy otrzymały na razie ograniczone kompetencje nadzorcze, jednak wyraźnie widać dążenie do ich poszerzenia, tak jak w przypadku przeniesienia kompetencji nadzorczych nad agencjami ratingowymi na szczebel europejski i powierzeni a go Europejskiemu Urzędowi Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych. W połowie sierpnia upłynął termin konsultacji stanowiska EIOPA w sprawie odpowiedzi dla Komisji Europejskiej na pytanie dotyczące ewentualnych zmian w dyrektywie dotyczącej pracowniczych funduszy emerytalnych z 2003 r. Jest to ta dyrektywa, przy okazji implementacji której Komisja Europejska wymusiła na Polsce wprowadzenie możliwości inwestowania w ramach polskich pracowniczych funduszy emerytalnych środków pochodzących z pracowniczych programów emerytalnych prowadzonej w innej formie niż czysta zdefiniowana składka, mimo że obowiązek taki w żaden sposób nie dawał się wywieść z treści tej dyrektywy.

W swoich propozycjach EIOPA na poważnie rozważa różne warianty rozszerzenia zakresu podmiotowego tej dyrektywy także na otwarte fundusze emerytalne, mimo, że mają one zupełnie inny charakter niż objęte nią pracownicze fundusze emerytalne: nie ma żadnej relacji między pracodawcą a otwartym funduszem emerytalnym, pracodawca nie jest ani sponsorem OFE, ani nie finansuje odprowadzanej do OFE składki. W toku konsultacji przeciwko tej propozycji rozsądnie wystąpiła polska Izba Gospodarcza Towarzystw Emerytalnych, jak i podobne organizacje z innych nowych krajów UE. Czy to jednak wystarczy? Wszak objęcie OFE regulacją dyrektywy dotyczącej pracowniczych funduszy emerytalnych rozszerzy zakres kompetencji EIOPA, istnieje więc duże ryzyko, że EIOPA pozostanie głucha na argumenty zarządzających funduszami emerytalnymi, tak jak Komisja Europejska była głucha na argumenty polskiego rządu, gdy wymuszała na Polsce zmianę przepisów o pracowniczych funduszach emerytalnych pod pozorem implementacji dyrektywy.

Jakie byłyby skutki objęcia dyrektywą o pracowniczych funduszach emerytalnych także OFE? Sądząc po dotychczasowych doświadczeniach związanych z implementacją tej dyrektywy, Komisja Europejska wymusiłaby zniesienie jakichkolwiek limitów inwestycji zagranicznych, dopuszczenie inwestowania składek polskich ubezpieczonych także w zagranicznych funduszach emerytalnych, zakwestionowaniu mogłaby ulec sama zasada zdefiniowanej składki, jak i nadzór przez polską Komisję Nadzoru Finansowego, a być może w ogóle przeniesienie nadzoru na szczeble EIOPA. Naturalną reakcją polskiego rządu na tego rozwiązania byłoby przećwiczenie jakiejś wersji wariantu węgierskiego, czyli faktyczna likwidacja OFE, z wykorzystaniem argumentów już dziś podnoszonych przez Minister Fedak, wskazujących na potrzebę wykorzystania środków OFE na cele inwestycji infrastrukturalnych, zwłaszcza, że po objęciu OFE dyrektywą dotyczącą pracowniczych funduszy emerytalnych trudne byłoby uchwalenie ustawy o dożywotnich emeryturach kapitałowych, która nie zostałaby zakwestionowana przez Komisję Europejską pod kątem bądź zgodności z tą dyrektywą, bądź z dyrektywami dotyczącymi działalności ubezpieczeniowej.

To oczywiście tylko czarny scenariusz, który wcale nie musi się ziścić. Teoretycznie można sobie wyobrazić, że EIOPA powstrzyma się od prób zwiększenia zakresu swoich kompetencji lub nie poprze ich Komisja Europejska, że po wyborach uda się uchwalić ustawę o dożywotnich emeryturach kapitałowych, a nawet przywrócić dotychczasową wysokość składki trafiającej do OFE… Tylko jak często mamy do czynienia z happy endem?

 

Paweł Pelc

 

1 września 2011