Bylica piołun

Bylica piołun jest silnie aromatyczną byliną z rodziny Złożonych, występująca prawie w całej Europie, północnej Afryce, zachodniej części Azji oraz w Ameryce Pomocnej. U nas spotykana na obszarze całego kraju na przydrożach, miedzach, nieużytkach, miejscach kamienistych, zrębach i polanach leśnych. Czasami hodowana jest na plantacjach. Pędy bylicy są wzniesione, rozgałęzione, do 80 cm wysokie, srebrzyste owłosione. Liście jedwabistofilcowate, od strony górnej szarozielone, od spodu białawe. Kwiaty ma drobne, żółtawe, zebrane w małe, niepozorne koszyczki na wierzchołkach rozgałęzień łodygi.

Do leczenia ścina się przyziemne liście w pierwszym roku wegetacji rośliny w czasie lata, a z roślin starszych górne części pędów w czasie zakwitania od lipca do września. Suszymy w suszarniach naturalnych w miejscach zacienionych i przewiewnych. Po ususzeniu mamy surowiec liście piołunu – Folium Absinthii lub ziele piołunu – Herba Absinhii.

W zielu piołunu znajdują się gorycze gwajenolidowe, które w żywej roślinie mogą być przetwarzane w chamazulen. Polskie normy apteczne wymagają, aby ziele piołunu posiadało wskaźnik goryczy nie niższy od 500. Ponadto w zielu jest około 0,5% olejku eterycznego, którego składnikami są tujon, ujol, felandren, pinen, chamazulen i inne. Są także w zielu flawonoidy, związki pelanolidowe, kwasy organiczne, garbniki i sole mineralne. Liście piołunu posiadają zbliżony skład chemiczny, zawierają jednak trochę mniej olejku eterycznego.

Najbardziej wartościowe w lecznictwie jest znane od wieków działanie pobudzające wydzielanie soków trawiennych. Będące w zielu piołunu związki goryczowe drażnią zakończenia nerwów w kubkach smakowych języka i na drodze odruchowej zwiększają wydzielanie soku żołądkowego. Równocześnie działanie pobudzające ziela na gałązki nerwów wydzielniczych przenosi się na wątrobę, powodując silne wydzielanie żółci oraz zawartych w niej kwasów żółciowych, jak również na trzustkę, zwiększając wytwarzanie soku jelitowego i znajdujących się w nim enzymów trawiennych.

Związki goryczowe ziela piołunu działają również bezpośrednio na żołądek, skutkując rozszerzeniem drobnych naczyń błony śluzowej oraz zwiększenie jego ruchliwości, co polepsza trawienie i przyswajanie pokarmów. Składniki olejku, szczególnie tujon i felandren, przyjęte z goryczami w dawkach leczniczych pobudzają wydzielanie soków trawiennych oraz ułatwiają przepływ żółci do dwunastnicy. Olejek ma ponadto lekkie działanie odkażające.

Ziele działa także rozkurczowo na przewód pokarmowy, przewody żółciowe, trzustkowy oraz moczowe, jak również na macicę. Wyciągi z ziela piołunu zwiększają u niektórych osób ilość wydalanego moczu, szczególnie u chorych z upośledzonym przesączaniem kłębkowym. Działają także zabójczo na owsiki po użyciu w lewatywie, jak również na niektóre pasożyty skórne, jak świerzbowce i wszy.

Komponenty olejku eterycznego piołunu, szczególnie tujon i tujol są trujące, szkodliwe, zwłaszcza dla kobiet ciężarnych. Przetwory z piołunu trzeba stosować ostrożnie przez krótki okres, robić przerwy i nie przekraczać zaleconych dawek oraz zalecanej częstotliwości przyjmowania. Nie można podawać kobietom w ciąży oraz karmiącym. Niestosowanie się do tego skutkuje wystąpieniem zawrotów głowy, ataków epileptycznych, przekrwieniem narządów wewnętrznych, a nawet poronienie.

Napar lub nalewkę z ziela piołunu stosuje się doustnie w niedokwaśności treści żołądkowej, braku apetytu, niestrawności oraz przewlekłych nieżytach żołądka i jelit, połączonych ze zmniejszonym wydzielaniem soków trawiennych i żółci z objawami zgagi, odbijania, wzdęcia, bólu brzucha, a nawet w kolce jelitowej i zaparciach atonicznych. Ponadto podaje się je w niewydolności trzustki i zmniejszonym wytwarzaniu enzymów trawiennych. Przetwory te mogą używać osoby w wieku podeszłym oraz rekonwalescenci po ciężkich chorobach i operacjach przełyku, żołądka i dwunastnicy.

Napar z ziela piołunu można używać w postaci lewatywy przeciw owsikom i glistom jelitowym u dzieci, a w formie wcierań i obmywań przeciw świerzbowcom i wszom. Napar ten, chociaż nie zawiera saponin, zmywa szybko tłuszcz i smar z ciała i odzieży.

Przetwory z bylicy piołun

Napar piołunowy – Jedną łyżeczkę ziela piołunu zalewamy jedną szklanką wrzącej wody i trzymamy pod przykryciem nad parą przez pół godziny. Odstawiamy na 10 min i przecedzamy. Pijemy po pół do 1 łyżki na godzinę przed jedzeniem przez kilka dni, jako środek pobudzający trawienie, poprawiający apetyt i ogólnie wzmacniający. Napar służy również w postaci wlewek doodbytniczych przeciw owsikom u dzieci oraz do wcierań i obmywań przeciw świerzbowcom. Można go również stosować do czyszczenia rąk ze smarów i olejów.

Zioła w kolce jelitowej – Mieszamy po 10 g ziela piołunu i korzeni arcydzięgla oraz po 25 g kwiatów rumianku, ziela pięciornika gęsiego i kłączy tataraku. Zalewamy dwie łyżki ziół 1.5 szklanki wrzącej wody i zostawiamy pod przykryciem na parze przez 15 min. Odstawiamy na 5 minut i przecedzamy do termosu. Pijemy ¼ – 1/2 szklanki 2 – 3 razy dziennie gorący napar małymi łykami.

Wino piołunowe – 3 do 5 łyżek rozdrobnionego ziela piołunu zalewamy połową szklanki alkoholu 40 % i zostawiamy na dobę. Dodajemy 1 litr białego wina, odstawiamy do następnego dnia, po czym przesączamy. Pijemy po jednej łyżeczce do herbaty trzy razy dziennie pół godziny przed jedzeniem w celu pobudzenia apetytu.

Nalewka piołunowa – Tinctura Absinthii – 10 – 20 kropli nalewki w kieliszku wody pijemy na godzinę przed jedzeniem trzy razy dziennie jako lek gorzki, pobudzający wydzielanie soków trawiennych. Jako lek żółciopędny, żółciotwórczy, rozkurczowy i ogólnie wzmacniający pijemy 20 – 60 kropli nalewki w 1/4 szklanki wody 2 – 3 razy dziennie przed posiłkiem przez kilka dni.

Zioła gorzkie – Mieszamy po 20 g ziela piołunu, ziela tysiącznika, liści bobrka, liści mięty pieprzowej i kwiatów rumianku oraz 10 g owoców kminku. Zalewamy jedną łyżkę ziół jedną szklanką wrzącej wody i zostawiamy na parze pod przykryciem kwadrans. Odstawiamy na 10 minut i przecedzamy. Wypijamy porcjami w ciągu dnia na pół godziny przed posiłkiem jako środek pobudzający wydzielanie soku żołądkowego, poprawiający trawienie i przywracający apetyt.

Artemisol – Płyn zawierający wyciąg alkoholowy z ziela piołunu i kwiatów wrotyczu. Przy wszawicy głowy i wszawicy łonowej zwilżamy obficie włosy zwitkiem waty, namoczonym powyższym specyfikiem, zawiązujemy głowę chustką lub ręcznikiem i zostawiamy co najmniej na dwie godziny. Następnie wymyć się i wyczesać włosy gęstym grzebieniem. Po 24 godzinach włosy zmyć ciepłym octem i wyczesać gęstym grzebieniem namoczonym w occie, w celu usunięcia gnid. Oba zabiegi trzeba powtórzyć po 6 -7 dniach.

Należy pamiętać, że ziele różnych odmian piołunu używana jest jako dodatek do wina wermut, ponieważ nadaje mu przyjemnej goryczy i swoistego aromatu. Używa się w tym celu specjalne mieszanki ziołowe, zawierające różne surowce aromatyczne, których skład i proporcje nie są ujawniane przez producentów wina.