Zdrajca (I)

Wstańcie, chodźmy, oto zbliża się mój zdrajca. (Mk 14, 42)

Według dostępnych danych cząstkowych oraz wykonanych na ich podstawie szacunków najwyższy w historii PRL wzrost liczebności tajnych współpracowników nastąpił pod koniec 1988 r., gdy ich liczba sięgnęła niemal 100 tys.37 Było to więcej niż w szczytowym okresie epoki stalinowskiej. Jeśliby doliczyć do tej liczby kontakty operacyjne (około 15 tys. w roku 1985), służbowe oraz lokale kontaktowe, to ogólna liczba osobowych źródeł informacji znacznie przekraczała 100 tys[1].

Jeśli nie poradzimy sobie z jasnym określeniem, czym jest zdrada nigdy nie wyeliminujemy zdrajców i agentów z naszego życia, zawsze będziemy błądzili we mgle. Cóż… W czasie kryzysów strzeżcie się agentur! jak ostrzegał Józef Piłsudski.

Gdzieś od mniej więcej końca XVII wieku ryzyko kary za zdradę w Polsce staje się z biegiem czasu coraz mniejsze. Dziś praktycznie nie istnieje. Czy to przypadek, może jakaś osobliwa przypadłość narodowa? A może po prostu konsekwencja wielu lat wysiłków, przede wszystkim Niemiec i Rosji? Z drugiej strony Bush przyjechał do Polski przekonywać, że Jaruzelski na pewno zostanie prezydentem Polski:

– W dniach 9-11 lipca 1989 roku wizytę w Polsce składał Prezydent USA George Bush. W swej, wydanej w 2000 roku, również w Polsce – książce pt.: „Świat przekształcony” pisze on: „…to co miało być dziesięciominutowym spotkaniem przy kawie, przekształciło się w dwugodzinną dyskusję. Jaruzelski… mówił o swojej niechęci kandydowania na fotel prezydenta i pragnieniu uniknięcia wewnętrznych konfliktów tak Polsce niepotrzebnych… Powiedziałem, że jego odmowa kandydowania może mimo woli doprowadzić do groźnego w skutkach braku stabilności i nalegałem, aby przemyślał ponownie swoją decyzję” – cytuje Busha Jaruzelski.

Jaruzelski dowodzi też , że był ceniony przez Busha za swoje doświadczenie. Oto fragment książki Busha, który zacytował przy tej okazji generał: – „Zakrawało to na ironię, że amerykański prezydent usiłuje nakłonić przywódcę komunistycznego do ubiegania się o urząd polityczny. Byłem jednak przekonany, że doświadczenie, jakie posiadał Jaruzelski stanowiło najlepszą nadzieję na sprawne przeprowadzenie zmian okresu przejściowego w Polsce”.[2]

Jak nazwać przedkładanie interesów tradycyjnie wrogiego państwa, jakim jest Rosja nad interes Polski, jeśli nie zdradą? Niemcy są mniej ostentacyjni w swoich dążeniach zdominowania naszego kraju, niemniej wcale nie wiadomo czy to lepiej.

Od z górą 1000 lat musimy funkcjonować pomiędzy tymi dwoma agresywnymi wspólnotami, robiącymi wszystko, żeby nas zdominować a nawet zniszczyć. Jak to bardzo trafnie powiedział reżyser Grzegorz Braun, Polska przed pięcioma wiekami była najbardziej interesującym projektem politycznym na świecie, dzielącym się wolnością ze wszystkimi ludźmi i narodami, które tego chciały.

Kim jest zdrajca? W dobie średniowiecza mianem zdrajców określano tych wszystkich, którzy – jak pisał Gall – „panom przyrodzonym nie dochowują wiary”, a więc podnoszą bunt lub dążą do zmiany panującego.[3] Bardzo klarowna definicja. Dziś nie bardzo byłoby wiadomo, kto jest panem przyrodzonym…

U profesora Tazbira czytamy, że w XVI wieku dodano do pojęcia zdrady władcy zdradę kraju. Do czasów Potopu Szwedzkiego była ona sprawą indywidualną – masowe przejście części szlachty na stronę Karola Gustawa, poszerza zakres o zdradę grupową. W myśleniu Polaków dominuje nadrzędność wierności prawu i narodowi nad relacją wobec króla i monarchy.

Zdrada całych grup najbardziej była widoczna w wieku dwudziestym. Wymienić można w tym kontekście między innymi takie organizacje, jak: Informacja Wojskowa funkcjonariuszem, której był Wojciech Jaruzelski, Urząd Bezpieczeństwa, czy Służba Bezpieczeństwa i wreszcie WRON.

Współcześnie definiuje się zdradę w przestrzeni społeczno-politycznej, jako udział obywatela w działaniach przeciwko własnemu krajowi. Ale co, kiedy zdrajca uważa, że to, co robi, świetnie temu krajowi służy?

Żyje cale pokolenie, które doznało ukąszenia heglowskiego i przez dziesiątki lat uprawiało mniej czy bardziej zdradzieckie konszachty z peerelowskim reżimem. W teczkach IPN jest pełno sprzedajnych literatów, naukowców i kogo jeszcze chcecie, którzy byli zarejestrowani oczywiście bez swojej wiedzy i zgody i naturalnie nikomu nie szkodzili.

Jednym (większości?) wiedzie się świetnie. Mają kasę, porobili kariery, napisali nowe wersje swoich życiorysów a czasem zmienili mocodawców. Na drodze manipulacji i podstępu kierowali nas (kierują?) tam, gdzie wcale nie mamy ochoty iść i działają przeciw naszym interesom jako jednostkom i społeczności, przeciwko narodowi. Poza wyjątkami nie ponieśli z tytułu swoich działań kary.

Zdrajca nie zawsze jest tajnym współpracownikiem – przeciwnie! – często jako literat na przykład występuje z otwartą przyłbicą. Z drugiej strony: czy zawsze TW musi być zdrajcą? Być może Mickiewicz myśląc o Konradzie Wallenrodzie powiedziałby, że nie koniecznie.

Wróćmy do historii. Za zdradę został skazany Tomasz Morus i Henryk Jagoda. Vidkun Quisling i Andrzej Własow. Zdradę przypisywano pułkownikowi Kuklińskiemu i Józefowi Mackiewiczowi.

Tomasz Morus został okrzyknięty zdrajcą za to, że nie chciał się zgodzić na rozwód Henryka VIII, choć to właśnie raczej król wobec niego popełnił zdradę. Oskarżenie o zdradę można wysuwać wobec ludzi – jak widać niekiedy – w zależności od punktu widzenia, czy swoich interesów. Może też być insynuacją i potwarzą. Jest to zapewne jedyna rzecz, która łączy Henryka Jagodę i Tomasza Morusa.

Vidkun Quisling oraz marszałek Petain stali się od czasów II wojny światowej synonimami zdrajcy. Podobną gębę chciał przyprawić Stalin Andrzejowi Własowowi, który zdecydował się po stronie Niemców walczyć o Rosje bez Stalina. Oczywiście archetypem zdrajcy jest Judasz, który powiesił się uznając, że jego grzech jest większy niż miłosierdzie Boga.

Lista zdrajców jest długa i obfituje w poczet bardzo ciekawych postaci, które trudno omówić nawet pobieżnie.

Zdrajcy zwykle miej, czy bardziej bezczelnie starają się swoim działaniom przypisać wyższe motywy i racjonalizować swoje postępki, jednak przy bliższym oglądzie zazwyczaj można dojrzeć – mówiąc nieco teatralnie – srebrniki sypiące się z rękawa kanalii.

Targowiczanie stali się symbolem zdrady narodowej, ale chyba dużo bardziej niż oni zasługują na to wszyscy prominentni współtwórcy PRL-elu. Ich potomkowie w trzecim czy czwartym pokoleniu żyją dalej (niestety wśród nas) i dbają o swoje interesy.

Podsumowując można wymienić takie motywy zdrady:

• Wartości materialne
• Władza
• Zemsta
• Psychopatyczna chęć krzywdzenia ludzi, czy całych nacji
• Zawiść
• Antypolonizm
• Lęk, strach
• Naiwność i głupota (pożyteczni idioci)
• Zaślepiona miłość

Motywy najczęściej występują w różnych konfiguracjach i połączeniach, a zazwyczaj pieniądze łączą się z władzą, o ile nie formalną to ze słodką świadomością wpływania na cudze życie. Czasem powody są bardziej osobiste: zdarza się brat donoszący na brata, żona na męża…

Zdrajcy mają tendencje do ukrywania swoich motywów i prezentowania siebie nie jako merkantylne kanalie żądne władzy i luksusu, ale hamletyzujące, rozdarte postacie cierpiące za naród i muszące wybierać pomiędzy mniejszym, a większym złem. Nie jest to prawda w większości wypadków zdrajców nam współczesnych. W wielu dostępnych relacjach (na przykład Lesława Maleszka) uderza to, że w gruncie rzeczy nie mają nic na swoje usprawiedliwienie.

[1] Tadeusz Ruzikowski, BEP IPN AGENCI, Biuletyn IPN, nr 3 marzec 2005, str. 46)

[2] http://www.fakt.pl/Szok-Bush-popieral-Jaruzelskiego,artykuly,90139,1.html

[3] Janusz Tazbir Polacy na Kremlu