Zielona herbata

Źródło zdrowia i młodości zamknięte w szklance zielonej herbaty.

Herbata jest jednym z najpopularniejszych napojów spożywanym na całym świecie. Znanych jest wiele rodzajów herbat, między innymi czarna, zielona, czerwona i inne. Na szczególne wyróżnienie ze względu na swoje walory zdrowotne zasługuje zielona herbata, która w przeciwieństwie do czarnej nie przechodzi procesu fermentacji, co pozwala na zachowanie licznych, wartościowych związków.

Skład chemiczny herbaty zielonej jest bardzo bogaty. W suchej masie liści białka stanowią około 15 – 20% (głównie enzymy), zaś aminokwasy około 1 – 4%, z czego najliczniejsze są treonina, kwas glutaminowy, tryptofan, glicyna, seryna, kwas asparaginowy, tyrozyna, walina, leucyna, arginina i lizyna. Węglowodany stanowią około 5 – 7% suchej masy i są to głównie celuloza, pektyny, glukoza, fruktoza i sacharoza. Zielona herbata to także skarbnica licznych minerałów zarówno makro-, jak i mikroelementów (wapń, magnez, chrom, mangan, żelazo, miedz, cynk, molibden, selen, sód, fosfor, kobalt, nikiel, potas, fluor i aluminium). W tym cennym napoju możemy także znaleźć śladowe ilości tłuszczy (kwas linolowy i kwasa-linolenowy), steroli (stigmasterol), witamin (B, C, E) i innych charakterystycznych dla roślin związków. Warto tutaj dodatkowo podkreślić rolę pewnych mikroelementów dla naszego organizmu. Mangan, nikiel, molibden są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania wielu enzymów. Cynk jest konieczny do prawidłowego przebiegu bardzo wielu procesów – regulacji białek, mineralizacji kości, wydzielania insuliny przez trzustkę, gojenia ran, jest kluczowym elementem w utrzymaniu prawidłowego stężenia witaminy A i cholesterolu. Selen wchodzi w skład enzymu peroksydazy glutationowej będącej silnym przeciwutleniaczem, wzmacnia układ odpornościowy, stanowi ochronę dla serca przed wolnymi rodnikami.

Zielona herbata to jednak przede wszystkim ogromne źródło polifenoli mogących stanowić do 30% suchej masy liści. Większość z nich należy do tzw. flawonoli, powszechnie zwanych katechinami. Zawartość tych substancji w zielonej herbacie jest dużo większa niż w czerwonej czy czarnej. Sposób przegotowania herbaty ma zarówno wpływ na jakość, jak i ilość katechin, a także odmiana, pochodzenie i sposób uprawy decydują o stężeniu związków polifenolowych. Od wielu lat prowadzi się w wielu miejscach na świecie badania zarówno na ludziach, jak i zwierzętach mających na celu potwierdzenie prozdrowotnych właściwości zielonej herbaty.

Związki obecne w zielonej herbacie mają właściwości antyoksydacyjne, antymutagenne i antykancerogenne, przez co mogą chronić ludzi przed zachorowaniem na różne rodzaje nowotworów w wyniku działania licznych czynników środowiskowych. Katechiny obecne w zielonej herbacie mają dużo silniejsze właściwości antyoksydacyjne niża-tokoferol (witamina E). Wysokie spożycie zielonej herbaty może pozytywnie wpłynąć na obniżenie ryzyka zapadnięcia na takie nowotwory, jak płuc (szczególnie u palaczy papierosów), jelita cienkiego, przełyku, ust, żołądka, okrężnicy, nerki, trzustki i piersi. W przypadku tego ostatniego badania eksperymentalne zgodnie pokazują wpływ ochronny zielonej herbaty, niestety wyniki badań epidemiologicznych nie są już tak jednoznaczne.

Pewne doświadczenia pokazują, że komponenty zielonej herbaty pozytywnie wpływają na mineralizację kości. Związki polifenolowe zwiększają zdolność komórek kości do podziałów oraz ich aktywność, co skutkuje poprawą gęstości kości.

Spożycie herbaty ma wpływ na absorpcję metali z pokarmu. Katechiny mają znaczenie dla wchłaniania i metabolizmu wielu pierwiastków, szczególnie u osób zagrożonych niedoborem, ponieważ same mogą z nimi oddziaływać. Dotyczy to przede wszystkim żelaza. Interakcje z innymi metalami są słabo poznane. Prawdopodobnie obniża absorpcję cynku, a podnosi manganu.

Związki polifenolowe w zielonej herbacie są znane głównie z ich bardzo silnych właściwości antyoksydacyjnych. Antyoksydanty (obecne w naszym organizmie i licznych pokarmach) to związki chroniące komórki przed reaktywnymi formami tlenu (wolnymi rodnikami). Zaburzenia w równowadze pomiędzy ilością wolnych rodników, a związkami zdolnymi je zneutralizować prowadzi do powstania stresu oksydacyjnego, który prowadzi do niszczenia komórek i uszkodzenia materiału genetycznego. Jest również jedną z kluczowych przyczyn rozwoju licznych chorób oraz starzenia się komórek. Katechiny bezpośrednio mogą redukować stres oksydacyjny poprzez wychwytywanie reaktywnych form tlenu lub pośrednio aktywując ludzkie enzymy antyoksydacyjne. W jednym z doświadczeń wykazano także, że mogą zwiększać stężenie witamin E w lipoproteinach niskiej gęstości (tzw. „zły cholesterol”) i dzięki temu chronić je przed peroksydacją.

Cukrzyca typu II jedna z coraz powszechniejszych chorób cywilizacyjnych wiąże się z brakiem wrażliwości tkanek obwodowych na insulinę wydzielaną przez komórkib-trzustki. Rezultaty wielu doświadczeń z udziałem zwierząt i ludzi pokazują, że substancje obecne w zielonej herbacie mogą hamować rozwój cukrzycy. W badaniach przeprowadzonych na szczurach wykazano, że EGCG (najliczniejsza katechina w zielonej herbacie) zachowuje się podobnie do insuliny oraz hamuje aktywność enzymów odpowiedzialnych za produkcję glukozy.

Poświęcono również bardzo dużo uwagi zbadaniu wpływu związków obecnych w zielonej herbacie na kondycję układu sercowo-naczyniowego. Większość badań epidemiologicznych wykazało korzystny wpływ konsumpcji zielonej herbaty na układ krążenia. Dotyczy to w największym stopniu osób o podwyższonym ryzyku, np. palaczy papierosów. Istnieje kilka potencjalnych mechanizmów tłumaczących prozdrowotny wpływ zielonej herbaty. U osób regularnie pijących zieloną herbatę zauważa się poprawę endotelium (śródbłonek naczyń krwionośnych). Kluczowym czynnikiem ryzyka rozwoju miażdżycy jest wysoki poziom utlenionych lipoprotein LDL (tzw. „zły cholesterol”). Związki polifenolowe o właściwościach przeciwutleniających w znaczący sposób obniżają ilość utlenionych LDL. Regularna konsumpcja zielonej herbaty skutkuje także obniżeniem nadciśnienia. Tłumaczy się to tym, że zielona herbata wpływa na sztywność aorty. Wraz ze wzrostem sztywności tętnic dochodzi do wzrostuskurczowego ciśnienia tętniczego. Związki zawarte w zielonej herbacie powodują efekt rozprężenia. Dzienne spożycie zielonej herbaty powyżej czterech filiżanek obniża ryzyko zapadnięcia na chorobę wieńcową, co wynika z faktu, że zielona herbata wpływa na obniżenie całkowitego poziomu cholesterolu, LDL-cholesterolu itriacyloglicerolów oraz chroni HDL-cholesterol.

Na koniec chciałam napisać o skutkach ubocznych nadużywania herbaty. Nadmierna konsumpcja herbaty ma wpływ na biodostępność żelaza (hamuje jego przyswajanie). Niektóre odmiany herbaty mają zdolność do nadmiernej akumulacji aluminium. Zbyt duża ilość tego pierwiastka jest szkodliwa dla organizmu ludzkiego i może powodować choroby neurologiczne. Nie możemy zapomnieć, że zielona herbata, jak każda herbata zawiera kofeinę, która jest szkodliwa dla serca.

Podsumowując, związki fenolowe obecne w zielonej herbacie mają niezwykłe właściwości pozwalające zapobiegać rozwojowi wielu powszechnych chorób nękających naszą cywilizację. Dzienne wypicie 1 – 2 filiżanek zielonej herbaty na pewno pozytywnie wpłynie na nasz organizm.