ZBRODNICZE JUDENRATY (RADY ŻYDOWSKIE W GETTACH) DZIAŁANIA W GETTACH – ŻYDOWSKIE GESTAPO

RADY ŻYDOWSKIE W GETTACH

ZBRODNICZE JUDENRATY (RADY ŻYDOWSKIE W GETTACH)
DZIAŁANIA W GETTACH – ŻYDOWSKIE GESTAPO

OPRACOWANIE – EMANUEL RINGELBLUM, HANNAH ARENDT

WSPOMNIENIA – Baruch Milch,, Baruch Goldstein, Klara Mirska, Chaim A. Kaplan

(…)Ta kolaboracja części Żydów z Niemcami była tym bardziej szokująca i wstydliwa ze względu na społeczny charakter jej uczestników. W przeciwieństwie bowiem do Polaków, wśród których z Niemcami godzili się na ogół kolaborować głównie ludzie z marginesu społecznego, męty, wśród Żydów na kolaborację poszła duża część elit z tzw. Judenratów (rad żydowskich).

Przypomnijmy tu, z jak ostrym potępieniem tej kolaboracji wystąpiła najsłynniejsza żydowska myślicielka XX wieku Hannah Arendt w książce „Eichmann w Jerozolimie” (Kraków 1987).

Napisała tam m.in. (s. 151): „Dla Żydów rola, jaką przywódcy żydowscy odegrali w unicestwieniu własnego narodu, stanowi niewątpliwie najczarniejszy rozdział całej historii”. Uległość Judenratów wobec nazistów oznaczała skrajną kompromitację żydowskich elit w państwach okupowanych przez III Rzeszę Niemiecką .Hannah Arend stwierdziła wprost: „

O ile jednak członkowie rządów typu quislingowskiego pochodzili zazwyczaj z partii opozycyjnych, członkami rad żydowskich byli z reguły cieszący się uznaniem miejscowi przywódcy żydowscy, którym naziści nadawali ogromną władzę do chwili, gdy ich także deportowano” (tamże, s. 151). Hannah Arendt pisała, że bez pomocy Judenratów w zarejestrowaniu Żydów, zebraniu ich w gettach, a potem pomocy w skierowaniu do obozów zagłady zginęłoby dużo mniej Żydów. Niemcy mieliby bowiem dużo więcej kłopotów ze spisaniem i wyszukaniem Żydów.

W różnych krajach okupowanej Europy powtarzał się ten sam perfidny schemat: funkcjonariusze żydowscy sporządzali wykazy imienne wraz z informacjami o majątku Żydów, zapewniali Niemcom pomoc w chwytaniu Żydów i ładowaniu ich do pociągów, które wiozły ich do obozów zagłady.

Także w Polsce doszło do potwornego skompromitowania dużej części żydowskich elit poprzez ich uczestnictwo w Judenratach i posłuszne wykonywanie niemieckich rozkazów godzących w ich współrodaków.

O tym wszystkim Gross milczy jak grób w swej książce pełnej tak wielu oszczerczych tyrad oskarżycielskich przeciw Polakom. Postarajmy się więc odświeżyć pamięć o sprawach tej kolaboracji Judenratów i żydowskiej policji, od lat tak gorliwie przemilczanej – wbrew prawdzie historycznej – przez różne wpływowe dziś w Polsce media i wydawnictwa.

Żeby uniknąć zarzutów stronniczości, ograniczę się tu do podania przykładów wyłącznie w oparciu o autorów wywodzących się z żydowskich środowisk. Oto niektóre z nich.

Żydowski autor Baruch Milch tak pisał w przejmującej relacji o losach Żydów na byłych wschodnich kresach Rzeczypospolitej (woj. lwowskie i tarnopolskie):

„W każdym razie Judenrat stał się narzędziem w rękach Gestapo do niszczenia Żydów, a jak sami członkowie później się wyrażali, są „Gestapem na ulicy żydowskiej’.
Powołali Ordnungsdienst (służbę porządkową.) jako organ wykonawczy składający się z najgorszych elementów (…) w gruncie rzeczy Judenrat zaczął prowadzić politykę rabunkową w celu napełnienia własnych kieszeni, by tymi pieniędzmi przekupić władze i Gestapo, ale tylko w celu zabezpieczenia losu swoich i najbliższej rodziny. Nie znam ani jednego wypadku, żeby Judenrat bezinteresownie pomógł któremuś Żydowi (…). Do wykonania swoich niecnych czynów, jak ściąganie ogromnych podatków i nałożonych kontrybucji, łapanie do łagrów i napadów na domy żydowskie, Judenraty używały swojej Ordnungsdienst, której dawali procent z łupu, a ci ludzie w liczbie dziesięciu-piętnastu napadali na ludzi, bijąc w okrutny sposób, niszcząc i rabując, cokolwiek się dało, i to ze straszną bezwzględnością”. (Por. B. Milch: „Testament”, Warszawa 2001, s. 106-107).

Pytanie, czemu Gross nawet jednym zdaniem nie wspomniał w swej przeznaczonej dla Amerykanów ponad 300-stronicowej książce o rabunkach na Żydach dokonywanych przez żydowską policję na zlecenie Judenratu? Czyż to kolejne przemilczenie nie jest jaskrawym dowodem braku u Grossa nawet cienia elementarnej uczciwości intelektualnej?

W tejże książce Milcha czytamy na s. 126-127: „(…) Judenrat załatwił z tymi mordercami, że do trzech godzin dostarczy im żądane trzysta osób. Sami Żydzi musieli łapać i wydawać braci i siostry w ręce katów, którzy stali na placu folwarku, obok naszego mieszkania, i przyprowadzonych przyjęli pałkami albo nahajkami, a później wywieźli na rzeź do Bełżca (…) Judenratowcy i Ordnungsdienst, przy pomocy ukraińskiej policji i kilku Niemców, którym jeszcze zapłacono, by prędko pracowali, gonili po ulicach, jak wściekłe psy czy opętańcy, a pot się z nich lał strumieniami (…). Straszny to był widok, jak Żyd Żyda prowadził na śmierć (…)”.
Szczególnie haniebną rolę w wysyłaniu własnych żydowskich rodaków na śmierć odegrał Chaim Rumkowski, prezes Rady Żydowskiej w Łodzi, „król” getta łódzkiego na usługach Niemców. Był on absolutnym władcą getta, w którym kursowały specjalne pieniądze „chaimki” i „rumki” oraz znaczki pocztowe z jego podobizną. Rumkowski urządził sobie harem w jednej willi i wciąż sprowadzał nowe piękne kobiety. W zamian za przyzwolenie Niemców na jego tyranię nad mieszkańcami getta arcygorliwie wykonywał wszystkie niemieckie rozkazy i wyekspediował olbrzymią większość swych poddanych do obozów zagłady. W końcu jednak i jego Niemcy wysłali do Oświęcimia. Podobno natychmiast padł ofiarą swych żydowskich współwięźniów, którzy nie zwlekając ani chwili, natychmiast po przywiezieniu go do obozu spalili go żywcem w obozowym piecu (Por. E. Reicher: „W ostrym świetle dnia. Dziennik żydowskiego lekarza 1939-1945”, oprac. R. Jabłońska, Londyn 1989, s. 29).



Yad Vashem Photo Archive; Lodz, Poland, Mordechai Chaim Rumkowski s…


Najsłynniejszy kronikarz warszawskiego getta Emanuel Ringelblum tak pisał o żydowskiej policji, która nawet jednym zdaniem nie została wspomniana w „naukowym dziele” Grossa: „Policja żydowska miała bardzo złą opinię jeszcze przed wysiedleniem. W przeciwieństwie do policji polskiej, która nie brała udziału w łapankach do obozu pracy, policja żydowska parała się tą ohydną robotą. Wyróżniała się również straszliwą korupcją i demoralizacją. Dno podłości osiągnęła ona jednak dopiero w czasie wysiedlenia. Nie padło ani jedno słowo protestu przeciwko odrażającej funkcji, polegającej na prowadzeniu swych braci na rzeź. Policja była duchowo przygotowana do tej brudnej roboty i dlatego gorliwie ją wykonała. Obecnie mózg sili się nad rozwiązaniem zagadki: jak to się stało, że Żydzi – przeważnie inteligenci, byli adwokaci (większość oficerów była przed wojną adwokatami) – sami przykładali rękę do zagłady swych braci. Jak doszło do tego, że Żydzi wlekli na wozach dzieci i kobiety, starców i chorych, wiedząc, że wszyscy idą na rzeź (…). Okrucieństwo policji żydowskiej było bardzo często większe niż Niemców, Ukraińców, Łotyszy [podkr. – J.R.N.]. Niejedna kryjówka została 'nakryta’ przez policję żydowską, która zawsze chciała być plus catholique que le pape, by przypodobać się okupantowi. Ofiary, które znikły z oczu Niemca, wyłapywał policjant żydowski (…). Policja żydowska dała w ogóle dowody niezrozumiałej, dzikiej brutalności. Skąd taka wściekłość u naszych Żydów? Kiedy wyhodowaliśmy tyle setek zabójców, którzy na ulicach łapią dzieci, ciskają je na wozy i ciągną na Umschlag? Do powszechnych po prostu zjawisk należało, że ci zbójcy za ręce i nogi wrzucali kobiety na wozy (…). Każdy Żyd warszawski, każda kobieta i dziecko mogą przytoczyć tysiące faktów nieludzkiego okrucieństwa i wściekłości policji żydowskiej” (E. Ringelblum: „Kronika getta warszawskiego wrzesień 1939 – styczeń 1943”, Warszawa 1988, s. 426, 427, 428).

Emanuel Ringelblum

Nader bezwzględne świadectwo na temat poczynań żydowskiej policji w Warszawie dostarczył Baruch Goldstein, przed wojną współorganizator bojówek Bundu. Wspominając lata wojny, Goldstein pisał bez ogródek:

„Z poczuciem bólu i wstrętu wspominam żydowską policję, tę hańbę dla pół miliona nieszczęśliwych Żydów w warszawskim getcie (…). Żydowska policja, kierowana przez ludzi z SS i żandarmów, spadała na getto jak banda dzikich zwierząt . Każdego dnia, by uratować własną skórę, każdy policjant żydowski przyprowadzał siedem osób, by je poświęcić na ołtarzu eksterminacji. Przyprowadzał ze sobą kogokolwiek mógł schwytać – przyjaciół, krewnych, nawet członków najbliższej rodziny.

Byli policjanci, którzy ofiarowywali swych własnych wiekowych rodziców z usprawiedliwieniem, że ci i tak szybko umrą”. (Por. B. Goldstein: „The Star Bear Witness”, New York 1949, s. 66, 106, 129).

Klara Mirska, Żydówka, która opuściła Polskę w 1968 roku, nie miała w swych wspomnieniach dość złych słów dla odmalowania niegodziwości niektórych przedstawicieli środowisk żydowskich w czasie wojny. Opisała np. następującą historię: „

Syn przewodniczącego Judenratu jednego z gett został skazany przez Niemców na śmierć. Przyprowadził go na egzekucję jego ojciec. On miał go powiesić w ciągu kilku minut. Gdyby tego nie uczynił, miał sam zostać powieszony.

Taki niesamowity żart wymyślili Niemcy. Ojciec, któremu chęć pozostania przy życiu przysłoniła wszelkie uczucia miłości rodzicielskiej, zaczął poganiać syna. Czynił to na oczach rozbawionych Niemców i stojących w milczeniu przy tej scenie Żydów:

„No, prędko rozbieraj buty! No, pośpiesz się, i tak ci nic nie pomoże'” (Wg K. Mirska: „W cieniu wielkiego strachu”, Paryż 1980, s. 447).

W sierpniu 1942 r. żydowski policjant Calel Perechodnik w getcie w Otwocku wyciągnął z bezpiecznej kryjówki swoją żonę i córeczkę i odprowadził je do transportu śmierci.

Baruch Goldstein
Czemu o takich przypadkach zezwierzęcenia niektórych Żydów nie informuje Amerykanów Gross, tak gorliwie rozpisujący się na temat sadyzmu Polaków?
Warto przytoczyć, co ten sam Perechodnik, skądinąd nienawidzący bez reszty Polaków, wypisywał na temat swych własnych kolegów z żydowskiej policji:

„Nie ma żadnego usprawiedliwienia dla policjantów żydowskich w Warszawie (…). Skamieniały im serca, obce stały się wszelkie ludzkie uczucia. Łapali ludzi, na rękach znosili z mieszkań niemowlęta, przy okazji rabowali. Nic też dziwnego, że Żydzi nienawidzili swojej policji bardziej niż Niemców, bardziej niż Ukraińców”

(Calek Perechodnik: „Czy ja jestem mordercą?”, Warszawa 1993, s. 112-113). Nader bezwzględny jest osąd Judenratu i żydowskiej policji, zawarty w dzienniku byłego dyrektora szkoły hebrajskiej w Warszawie Chaima A. Kaplana. W swym dzienniku Kaplan nazwał wprost Judenraty „hańbą społeczności warszawskiej”.

Wielokrotnie piętnował zbrodniczą działalność żydowskiej policji, pisząc m.in.: „Żydowska policja, której okrucieństwo jest nie mniejsze od nazistów, dostarczała do punktu przenosin na ulicy Stawki więcej osób – niż było w normie, do której zobowiązała się Rada Żydowska (…).

Naziści są zadowoleni, że eksterminacja Żydów jest realizowana z całą niezbędną efektywnością. Czyn ten jest dokonywany przez żydowskich siepaczy (Jewish slaughterers) (…). To żydowska policja jest najokrutniejszą wobec skazanych (…).

Naziści są usatysfakcjonowani robotą żydowskiej policji, tej plagi żydowskiego organizmu (…).

Wczoraj, trzeciego sierpnia, oni wyrżnęli ulice Zamenhofa i Pawią (…). SS-owscy mordercy stali na straży, podczas gdy żydowska policja pracowała na dziedzińcach. To była rzeź w odpowiednim stylu – oni nie mieli litości nawet dla dzieci i niemowląt

Wszystkich z nich, bez wyjątku, zabrano do wrót śmierci” (Por. „Scroll of Agony. The Warsaw Diary of Chaim A. Kaplan”, New York 1973, s. 384, 386, 389, 399). Na s. 231 swej książki Kaplan cytuje jakże gorzki ówczesny dowcip żydowski. Miał on formę krótkiej modlitwy: „Pozwól nam wpaść w ręce agentów gojów, tylko nie pozwól nam wpaść w ręce żydowskiego agenta”

Stella {Goldschlag} Kübler Isaacksohn wydała na śmierć setki Żydów. Wzięła za to pieniądze. Sama była Żydówką.

Największym postrachem Żydów ukrywających się przed Niemcami podczas II Wojny Światowej byli ludzie, którzy w zamian za pieniądze zajmowali się ich tropieniem i wydawaniem na pewną śmierć. W Berlinie najbardziej osławionym Greiferem („łapaczem”) wcale nie był fanatyczny nazista ani nawet Niemiec, lecz… Żydówka – Stella Kübler.

Stella Goldschlag – bo tak brzmiało jej panieńskie nazwisko – urodziła się w lipcu 1922 r. w rodzinnie zasymilowanych berlińskich Żydów. Miała to szczęście, że natura obdarowała ją wybitnie „aryjskim” wyglądem. Była wysoką, szczupłą blondynką o niebieskich oczach, co w żadnym razie nie wskazywało na jej semickie korzenie. Jednak i ją w nazistowskich Niemczech dotknęły szykany związane z coraz bardziej restrykcyjnym prawem antyżydowskim. Żydówka jak każda inna?
Początkowo historia Stelli nie różniła się niczym od losów tysięcy niemieckich Żydów zmuszonych do noszenia hańbiącej żółtej gwiazdy Dawida i niemal niewolniczej pracy dla dobra „tysiącletniej Rzeszy”. Stella znalazła zatrudnienie w jednej z berlińskich fabryk zbrojeniowych, a w 1940 r. wzięła ślub z muzykiem Manfredem Küblerem.
Sytuacja uległa zmianie w wyniku tak zwanej Fabrikaktion (akcja „fabryka”) z 27 lutego 1943 r., będącej ostateczną łapanką berlińskich Żydów. W jej wyniku – jak pisze w swej książce „Stolica Hitlera. Życie i śmierć w wojennym Berlinie” Roger Moorhouse – funkcjonariusze Gestapo i SS przeprowadzili naloty na wiele stołecznych zakładów przemysłowych i zatrzymali tamtejszych żydowskich robotników. Co prawda Stelli i jej rodzinie udało się chwilowo uniknąć schwytania, jednak musieli oni rozpocząć życie w ukryciu i ciągłym strachu. Zostali tak zwanymi „U-Bootami”, określanymi również mianem „nurków” (Taucher). Z początku wszystko układało się dobrze. „Aryjski” wygląd Stelli oraz „papiery” załatwione u świetnego fałszerza Guenthera Rogoffa, pozwalały spoglądać z optymizmem w przyszłość. Wszelako były to tylko pozory, bowiem Stella znalazła się na celowniku jednego z „łapaczy”. Zaowocowało to jej aresztowaniem 2 lipca 1943 r. Kilka tygodni później w łapy oprawców z Gestapo wpadli również jej rodzice (jej mąż już wiosną trafił do Auschwitz, skąd nigdy nie wrócił). Podczas przesłuchań poddano ją brutalnym torturom. Liczono przede wszystkim na to, że uda się z niej wyciągnąć informacje na temat miejsca pobytu Rogoffa. W tym wypadku gestapowcy jednak się przeliczyli; Stella po prostu nie wiedziała gdzie przebywa interesujący ich fałszerz. Jednocześnie dotkliwe bicie oraz dwie nieudane próby ucieczki w ostateczności ją złamały i zgodziła się na propozycję zostania „łapaczem”. Nie bez znaczenia była również obietnica, że dzięki współpracy z Gestapo Stella uratuje życie rodzicom.
„Blond trutka”
Jak opowiada w swojej książce Roger Moorhouse: Stella szybko stała się wzorowym „łapaczem”. Funkcjonariusze byli już wcześniej pod wrażeniem jej pomysłowości […]. Kiedy już zaczęła dla nich pracować, absolutnie nie zawiodła – miała doskonałą pamięć do nazwisk, dat i adresów, a jej niewymuszona kokieteria stanowiła prawdziwą broń masowego rażenia.
Dzięki nieprzeciętnej „skuteczności” bardzo szybko zyskała sobie w środowisku berlińskich „nurków” miano „blond trutki”, stając się ich prawdziwym postrachem. Doszło do tego, że jej zdjęcie krążyło wśród zbiegów jako forma ostrzeżenia. Kiedy tylko wchodziła do jakiejś restauracji czy kawiarni, każdy Żyd rzucał się do ucieczki. Podobno była w stanie w ciągu jednego weekendu schwytać nawet ponad 60 Żydów. Za każdego dostawała 200 marek. Dokładnej liczby jej ofiar zapewne już nigdy nie poznamy, ale szacuje się, że skazała na pewną śmierć od kilkuset do nawet kilku tysięcy osób! Mimo przejawianej gorliwości Stelli nie udało się uratować rodziców, którzy trafili do Auschwitz, gdzie zginęli. Kobieta i tak pozostała aktywnym „łapaczem” do końca wojny. W 1945 roku została aresztowana przez Sowietów i skazana na 10 lat ciężkich robót. Później wyszła jednak na wolność i tak naprawdę nigdy nie odpowiedziała za swoje zbrodnie. W 1994 roku popełniła samobójstwo w wieku siedemdziesięciu dwóch lat. Czyżby to ciężar popełnionych czynów prześladował ja do ostatnich dni życia? Jeśli tak to dlaczego zabiła się dopiero po 50 latach?

WIELKA SZPERA

Najtragiczniejszym momentem w dziejach getta stała się „Wielka Szpera”. Była to akcja wysiedleń do obozu zagłady, której ofiarami padły dzieci poniżej 10. roku życia oraz ludzie starsi powyżej 65. roku życia, a także chorzy i ci, którzy nie pracowali. W czasie trwania „Wielkiej Szpery”, pomiędzy 5 a 12 września 1942 roku, do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem wywieziono ponad 15 tysięcy osób.
8 lutego 1940 roku władze niemieckie podały informację o utworzeniu getta w okupowanej Łodzi. Było ono odseparowane od pozostałych części miasta, otoczone ogrodzeniem i strzeżone przez funkcjonariuszy niemieckich formacji policyjnych i żydowskiej Służby Porządkowej. W trakcie czterech lat funkcjonowania getta łódzkiego przeszło przez nie ponad 200 tys. osób – zarówno Żydów łódzkich oraz pochodzących z okolicznych miejscowości, jak i deportowanych z III Rzeszy czy Protektoratu Czech i Moraw. Getto istniało do 29 sierpnia 1944 roku. W tym czasie na skutek głodu, epidemii chorób zmarło około 45 tys. osób. Pozostałych zamordowano w obozach zagłady w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof am Nehr) i Auschwitz-Birkenau. Szacuje się, że do zakończenia wojny przeżyło zaledwie od 5 do 7 tys. osób.
Najtragiczniejszym momentem w dziejach getta stała się „Wielka Szpera” (nazwa szpera pochodzi z niem. Allgemeine Gehsperre – całkowity zakaz opuszczania domów). Była to akcja wysiedleń do obozu zagłady, której ofiarami padły dzieci poniżej 10. roku życia oraz ludzie starsi powyżej 65. roku życia, a także chorzy i ci, którzy nie pracowali. Decyzja o deportacji zapadła pod koniec sierpnia 1942 roku w Głównym Urzędzie Bezpieczeństwa Rzeszy (niem. Reichssicherheitshauptamt – RSHA). W czasie trwania „Wielkiej Szpery”, pomiędzy 5 a 12 września 1942 roku, do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem wywieziono ponad 15 tysięcy osób. Z wysiedleń zwolniono tylko niewielką grupę dzieci uprzywilejowanej warstwy gettowej społeczności, m.in. policjantów, strażaków czy kierowników najważniejszych resortów.
Okres 5–12 września 1942 r. pozostawi u tej części ludności getta, która przetrwa wojnę – niezatarte wspomnienie. Jeden tydzień! 8 dni, które wydają się całą wiecznością. Dziś jeszcze trudno sobie zdać sprawę z tego, co to było. Przeszedł tajfun, który zmiótł z powierzchni getta około 15 tys. osób (dokładnie nikt jeszcze liczby określić nie może) i życie znów płynie w danym korycie.
Kilka dni przed rozpoczęciem deportacji, 1 i 2 września, nastąpiła ewakuacja szpitali oraz Centralnego Więzienia. Objęła ona prawie 2000 pacjentów. Ewakuacja chorych wywołała w getcie wstrząsające wrażenie i paniczny nastrój. Najczarniejsze prognostyki podawano z ust do ust, notowano w „Kronice getta”. Część pacjentów próbowała ratować się ucieczką, wielu z nich zostało zabito. Zamordowano także członków personelu, którzy sprzeciwiali się rozkazom.
Tragedia i chorych, i ich rodzin jest nie do opisania.
Temu brat, a tamtemu siostra, temu ojciec, a tamtej matka, kuzyn, ciotka! Każdy kogoś zostawił. Takiej rozpaczy nie widziało się przy największym nasileniu wysiedlenia, nie słyszało się tyle płaczu i lamentów. Tu i ówdzie stoi garstka zapłakanych kobiet, dzieci i bezradnych mężczyzn, którzy rozstali się ze swoimi najbliższymi w tak niesamowity sposób.
A wiele to trudu i zabiegów wymagało dostanie się do szpitala? Jakiej to protekcji trzeba było użyć, ażeby uzyskać łóżko, bodaj na korytarzu, w przejściu. Jak szczęśliwa była rodzina, że mogła oddać najbliższego pod opieką szpitalną! A tu naraz…
Powodu [ewakuacji] nikt nie zna, chyba tylko, że w gmachach szpitalnych powstać mają nowe resorty, ale wszak dla chorych budowano baraki przy ul. Krawieckiej/Tokarzewskiego, które niebawem mają zostać wykończone. Dlaczego więc ten pośpiech? Czemu tak nagle?
Umysły są strasznie wzburzone, nastrój panuje makabryczny i trudno jeszcze dojść do jakiejś konkretnej koncepcji.

Niezwykle dramatyczne wysiedlenia zostały poprzedzone słynnym już i często przytaczanym przemówieniem Chaima Mordechaja Rumkowskiego. 4 września 1942 roku Przełożony Starszeństwa Żydów mówił:
Ponury podmuch uderzył getto. Żądają od nas abyśmy zrezygnowali z tego, co mamy najlepszego – naszych dzieci i Starszych. […] W moim wieku, muszę rozłożyć ręce i błagać: Bracia i siostry! Oddajcie mi je! Ojcowie i matki – dajcie mi swoje dzieci! […] Muszę przygotować tę trudną i krwawą operację, muszę odciąć gałęzie, aby ocalić pień. Muszę zabrać dzieci, ponieważ jeżeli tego nie zrobię, inni mogą być także zabrani – broń Boże. […] Wyciągam do was moje złamane, trzęsące się ręce i błagam: dajcie tym rękom ofiary! Tylko tak możemy zapobiec przyszłym cierpieniom i zbiorowość 100000 Żydów może być zachowana.
5 września na murach getta pojawiło się obwieszczenie informujące o całkowitym wstrzymaniu ruchu ludności w getcie (Allgemeine Gehsperre). Tego samego dnia powstała Komisja Wysiedleńcza. W kolejnych dniach członkowie Służby Porządkowej i Oddziału Specjalnego na podstawie imiennych list wyciągali z mieszkań ludzi przeznaczonych do deportacji, a następnie doprowadzano je na stację kolejową. Działalność żydowskich policjantów wywołała w getcie olbrzymie oburzenie.
Spokojnie, cicho i sprawnie policja wykonała swoje zadanie w domu starców. Nikt jej tam nie przeszkadzał, nie narażał na zdenerwowanie i nikomu nie drżały przy niej ręce… […]
Ani spokojnie, ani składnie nie było natomiast na ul. Rybnej. Tam policja musiała już brać ludzi z mieszkań. Tam napotkała już opór. Tam musiała odcinać ciało od ciała, bo odrywała niemowlęta od matczynych piersi. Tam wyrywała zdrowe zęby ze szczęki, bo matki i ojcowie nie chcieli oddać
im swoich kilkuletnich już dzieci. Rozdzielała żony od mężów, którzy przeżyli ze sobą w radości i smutku trzydzieści albo i pięćdziesiąt lat, mieli dzieci i byli jakby jednym ciałem.
Władze niemieckie uznały jednak działalność Służby Porządkowej za nieskuteczną i 7 września do getta wkroczyły oddziały niemieckiej policji i Gestapo. Przeprowadzana przez nich selekcja była jeszcze bardziej brutalna niż ta dokonywana przez żydowskich policjantów. Każda próba oporu powodowała użycie broni. W tym czasie wysiedlono wiele osób, które kilka dni wcześniej uniknęły deportacji. Niemcy często też strzelali bez ostrzeżenia, zabijając ludzi znajdujących się na ulicy.
Och, żydowski Boże, jak tania się stała żydowska krew! Ach, Boże wszystkich istot, jak bezkarnie rozlewa się ludzką krew!
Krew płynie ulicami, leje się w domach i w izbach. Nie zdrowa i intensywna w kolorze, bo takiej w getcie nie ma, gdyż trzy lata wojny, dwa i pół roku odcięcia od świata pozbawiły ją czerwonych krwinek… Zostały tylko ropa i żółć, które toczą się z oczu i płyną po ulicach, podwórzach i izbach.
12 września 1942 roku nastąpił koniec „Wielkiej Szpery”. W getcie ukazały się dwa ogłoszenia: odwołujące „szperę” i informujące o ponownym uruchomieniu fabryk od 14 września. Podczas wrześniowych wysiedleń do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem według oficjalnych danych deportowano 15 681 osób, kilkaset zastrzelono na miejscu za stawianie oporu, a 35 osób powieszono za ucieczkę z transportu lub opuszczenie miejsca pracy. Od tego momentu getto łódzkie stało się obozem pracy przymusowej.
Życie w getcie toczy się niby normalnie. Na zewnątrz przyjęło swą zwykłą postać, ale to tylko powierzchowne wrażenie. Na zewnątrz rana się zabliźnia i zarasta, ale wewnątrz sączy się krew, ciągle płynie i nie wiadomo, czy kiedykolwiek przestanie. [6]
Budynki na tzw. placu strażackim przy ul. Lutomierskiej, gdzie przemawiał Rumkowski tuż przed wrześniowymi wysiedleniami, już nie istnieją. W tym miejscu wybudowano nowe bloki – przetrwał tylko jeden z domów. To właśnie na jego tle Przełożony Starszeństwa Żydów wzywał dorosłych więźniów getta, aby oddali mu swoje dzieci.

OPRACOWANIE – EMANUEL RINGELBLUM, HANNAH ARENDT

WSPOMNIENIA – Baruch Milch,, Baruch Goldstein, Klara Mirska, Chaim A. Kaplan

Przekazał do druku Aleksander Szumański „Kurier Codzienny” Chicago”

Źródła:

podstawowe: Roger Moorhouse, „Stolica Hitlera. Życie i śmierć w wojennym Berlinie”, Znak, 2011 (więcej informacji na stronie wydawcy).

Uzupełniające: Diana Tovar, Stella: The Story of Stella Goldschlag (streszczenie).