ZA WOLNOŚĆ MOJĄ I WASZĄ

Tak trochę a propos różnych wydarzeń i dyskusji „w kraju i na świecie” napisałem do Rzepy felieton: Za wolność moją i waszą:

 „Nie zgadzam się z tym co mówisz, ale oddam życie byś miał prawo to mówić”. Nie zgadzam się z wieloma poglądami Woltera, ale to zdanie, którym scharakteryzowała je autorka jego biografii warte jest cytowania – nawet jeśli sam Wolter w rzeczywistości nigdy go nie wypowiedział w tej formie.

Owszem – słowa ranią. Czasami nawet bardzo. Ranią i bliskich i zupełnie nieznajomych. Denerwują i w konsekwencji wywołują agresję ze strony innych. Nie ważne czyje to słowa i do kogo kierowane. Prawo do ich wypowiadania jest elementem naszej wolności. Bo wolność to swoboda działania bez przymusu ze strony innych ludzi czy państwa. Granicą wolności człowieka może być tylko wolność innego człowieka. Jak powiada amerykańskie przysłowie: „twoja wolność wymachiwania rękami kończy się przed moim nosem”. Ta koncepcja po raz pierwszy znalazła formalny wyraz we francuskiej Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z roku 1789, która stwierdzała w artykule 4: „wolność polega na czynieniu wszystkiego, co nie szkodzi innym. Granicą wykonywania praw naturalnych jest zabezpieczenie wykonywania tych praw przez innych ludzi”. Tak rozumiana wolność nie oznacza wszelkiego dobra i nieobecności jakiegokolwiek zła, a jedynie wolność od przymusu ograniczającego prawo działania. „Nie zapewnia nam ona – pisał Friedrich Hayek – żadnych szczególnych możliwości, lecz pozwala zadecydować, jaki użytek zrobimy z okoliczności, w których się znajdujemy”. Pojęcie przymusu nie obejmuje wszystkich form ograniczenia możliwości działania. Oznacza jedynie rozmyślne wtrącanie się innych w sferę naszej wolności. Sama niemożność osiągnięcia jakiegoś celu nie świadczy więc o braku wolności. Wolność nie jest bowiem równoznaczna z faktycznymi możliwościami urzeczywistnienia naszej woli, a jedynie z istnieniem pewnej sfery prywatności wolnej od zewnętrznych ograniczeń.

Z trzech rodzajów wolności: osobistej, politycznej i ekonomicznej, szczególne znaczenie ma ta trzecia, stanowiąc warunek i gwarancję dla dwu pozostałych. „Wolność ekonomiczna jest najważniejszą z ziemskich wolności. Bez wolności ekonomicznej wolność polityczna i inne zostaną nam z pewnością odebrane” – pisał William Buckley. Ale domaganie się wolności ekonomicznej wymaga… wolności słowa. Musimy ją mieć, nawet jak niektórzy jej nadużywają. Wolność nie jest dana raz na zawsze. Wielu chciałoby ją ograniczyć. Pod wieloma pretekstami. Chcąc jednak zachować ją dla siebie nie możemy ograniczać jej innym. Bo najlepszym hamulcem dla ograniczania wolności jest wolność.