Wstyd

Kino białego człowieka.

Może jest to rasistowska uwaga, ale mamy do czynienia z filmem białego człowieka. Paradoksalnie, bo reżyser ‘Shame’ jest czarnoskóry. Czyżbyśmy się wreszcie doczekali prawdziwego ponadrasowego kina, jakiego nie mogli nam dać tacy znakomici czarni reżyserzy, jak choćby Spike Lee (choć wyjątkiem może tu być świetna 25 godzina), opowiadający głównie o własnych sprawach (czytaj prawach Afroamerykanów). To tylko mała dygresja. Teraz czas, by skupić się na samym ‘Wstydzie’

.          Jego bohaterem jest trzydziestokilkuletni, dobrze ustawiony zawodowo nowojorski singiel, czysty i zadbany, zewnętrznie ułożony. Ale to tylko pozory. Jego wewnętrzny świat to przeciwieństwo tej sterylnej sielanki. Brandon (w tej roli pamiętany z roli Junga u Cronenberga, coraz bardziej popularny Michael Fassbender) jest seksoholikiem, z całym bagażem potrzeb, do jakich zaspokajania zmusza go uzależnienie. Płatny seks, krótkie numerki pod mostem czy w toalecie, tony pornografii zalegającej w jego mieszkaniu w postaci czasopism xxx, wreszcie internet, w którym interesuje go tylko dostęp do porno, by odtwarzać póżniej sytuacje (fantazje) w rzeczywistości. Nawet w pracy jego komputer jest zawirusowany. Brandon na stres w pracy reaguje onanizmem w WC, na poczucie samotności – telefonem do prostytutki. Jego życie krąży wokół popędu, który daje mu (krótkotrwałe) zaspokojenie, ulgę, substytut poczucia spełnienia. Już otwierająca film scena w metrze (która stanie się także klamrą opowieści) mówi o uwodzeniu, które samo w sobie może przyjąć charakter seksualnego aktu. Brandon takich właśnie doznań szuka, potrzebuje, goni za nimi, ale po co? By nie widzieć tego, co jest istotne, co jest głębsze. To, co prawdziwe (więź, uczucie) ma być zepchnięte, wyeliminowane, bo może skończyć się bałaganem w rzeczywistym wygodnym świecie. Dlatego Brandon nie odbiera telefonów od siostry (w tej roli ostatnio wszechobecna Carrey Mulligan), nie chce uczestniczyć w czymś, co dwoje ludzi może do siebie naprawdę zbliżyć. Kiedy w jakiś sposób ma na to szansę, spotykając dziewczynę, koleżankę z pracy, która może mu dać coś więcej niż seks, choćby chwilę uwagi, może akt seksualny przekształcić w rodzaj relacji, Brandon w pewien sposób sam to burzy. W filmie McQueena osobowość tego typu zostaje dogłębnie zdiagnozowana. Podczas projekcji stawały mi przed oczami inne obrazy nt. ludzkiej seksualności, które równocześnie mówiły o kondycji człowieka we współczesnym świecie, opowiadając o tym podobnie, jak „Ostatnie tango w Paryżu” (czyż szept padającego w deszczu na kolana Brandona ‘oh, god’ nie jest wołaniem Brando o Boga?) czy ‘Intymność’ Chereau na podstawie powieści Kureishiego, a także, opowiedziany w innej konwencji Roger Dodger.

Film McQueena jest perfekcyjnie zrealizowany, dopieszczony pod względem formalnym, jeśli chodzi o zdjęcia czy przemyślane ujęcia kamery. Tworzy chłodny, zdystansowany nastrój dla tej opowieści. Sceny i dialogi bywają lakoniczne. To wysublimowany dramat (człowieka) w pięknych dekoracjach. To film o konsekwencjach wolności, także o tym, że nie umiemy jej unieść (w pojedynkę, bez drugiego człowieka czy Boga). Wszystko w takt pięknej klasycznej muzyki. Seks w wielkim mieście, jakże różny od przygód bohaterek popularnego serialu. W marcu na ekranach polskich kin.