Bez kategorii

Wieczór operowy X – o wino, rozprosz smutek!

06/01/2013

692 Wyświetlenia

0 Komentarze

28 minut czytania

Zgubne pijaństwo i picie na smutno. Przestroga na karnawał 🙂

W poprzedniej notce weseli ludzie głosili pochwałę wina i innych trunków. Tym razem zajmiemy się ciemniejszą stroną pijaństwa.

"Faust" Gounoda, oparty na pierwszej części dramatu Goethego, opisuje świat skażony, po którym grasuje diabeł. Tutaj pijaństwo jest jeszcze jednym objawem zepsucia, toczącego nawet spokojne miasteczko, świętujące Wielkanoc. Myśli ludzi nie kierują się wcale ku niebu. Wręcz przeciwnie, wszyscy pragną tylko zaspokojenia własnych zachcianek i żądz. Żołnierze cynicznie uwodzą dziewczęta, które wcale nie myślą się opierać. Starsze kobiety, zamiast dbać o przyzwoitość, zazdroszczą młodszym powodzenia. Studenci piją na umór, a statecznych mieszczan nie interesuje nic poza własną wygodą.

W przedstawieniu, którego fragment zobaczymy, partie studentów wykonują również żołnierze, ale sens pozostaje ten sam.

Étudiants
Vin ou bière,
Bière ou vin,
Que mon verre
Soit plein!
Sans vergogne,
Coup sur coup,
Un ivrogne
Boit tout!

Wagner
Jeune adepte
Du tonneau,
N’en excepte
Que l’eau!
Que ta gloire,
Tes amours,
Soient de boire
Toujours!

Étudiants
Jeune adepte
Du tonneau etc.

Soldats
Filles ou forteresses,
C’est tout un, morbleu!
Vieux burgs, jeunes maîtresses
Sont pour nous un jeu!
Celui qui sait s’y prendre
Sans trop de façon,
Les oblige à se rendre
En payant rançon!

Bourgeois
Aux jours de dimanche et de fête,
J’aime à parler guerre et combats:
Tandis que les peuples là-bas
Se cassent la tête.
Je vais m’asseoir sur les coteaux
Qui sont voisins de la rivière,
Et je vois passer les bateaux
En vidant mon verre !

Jeunes filles
Voyez ces hardis compères
Qui viennent là-bas;
Ne soyons pas trop sévères,
Retardons le pas.

Jeunes étudiants
Voyez ces mines gaillardes
Et ces airs vainqueurs!
Amis, soyons sur nos gardes,
Tenons bien nos cœurs!

Matrones
Voyez après ces donzelles
Courir ces messieurs!
Nous sommes aussi bien qu’elles,
Sinon beaucoup mieux!

Studenci
Wino czy piwo,
piwo czy wino,
niech mój kielich
zawsze będzie pełen!
Bez wstydu,
kielich za kielichem,
pijak
wypije wszystko!

Wagner
Młody adepcie
beczułki,
pij wszystko
poza wodą!
Niech twą chwałą
i twą miłością
będzie wieczne
pijaństwo!

Studenci
Młody adepcie
beczułki, etc.

Żołnierze
Dziewczęta czy fortece,
nam to za jedno, u kaduka!
Stare zamki, młode panny,
dla nas to zabawa!
Jeśli umiesz je zdobyć
bez wielkiego wysiłku
zmusisz je do poddania
i zapłaty okupu!

Mieszczanie
W niedziele i święta
lubię porozmawiać o bitwach i wojnach,
podczas gdy daleko stąd
inni biorą się za łby.
Ja siądę na skarpie
z widokiem na rzekę.
Będę patrzył na przepływające statki
i opróżniał kielich!

Dziewczęta
Popatrzcie na dzielnych chłopców,
którzy się tu zbliżają,
Nie bądźmy okrutne,
zwolnijmy troszkę.

Młodsi studenci
Popatrzcie na ich wyzywające ruchy
i triumfujące spojrzenia!
Przyjaciele, strzeżmy się,
uważajmy na swoje serca!

Matrony
Popatrzcie na te pannice,
goniące za mężczyznami!
Jesteśmy równie piękne jak one,
a może nawet piękniejsze!

Chór wiedeńskiej Staatsoper wykonuje "Vin ou bière" z opery "Faust" (1859) Charles’a Gounoda

Boski porządek świata został zachwiany również w "Hamlecie" Ambroise Thomasa, kompozytora cieszącego się sporą popularnością w swoich czasach, o którym jednak inny francuski kompozytor, Emmanuel Chabrier powiedział złośliwie: "Są dwa rodzaje muzyki: dobra i zła. Jest też muzyka Ambroise Thomasa."

Hamlet, który przygotowuje podstęp z aktorami, śpiewa pijacką piosenkę, żeby uśpić czujność otoczenia, a także żeby rozproszyć egzystencjalny smutek. Ta aria naturalnie nie pochodzi z dramatu Szekspira, u którego Hamlet wygłaszał wręcz tyradę przeciw pijaństwu:

Te biby na zabój
W pośmiech i wzgardę tylko nas podają
U innych ludów: beczkami nas mienią
I trzodzie chlewnej właściwy przydomek
Hańbi nazwisko nasze.

(przekład Józefa Paszkowskiego)

Opera Thomasa oparta jest na luźnej adaptacji dramatu, dokonanej przez Aleksandra Dumasa ojca. W drugiej połowie dziewiętnastego wieku we Francji uważano, że sztuki Szekspira w pierwotnej formie nie nadają się na scenę. Miano je za przydługie, nieprzyzwoite i zbyt krwawe, więc poddawano je daleko idącym zmianom. Wystarczy wspomnieć, że w omawianej operze Hamlet przeżywa i zostaje królem.

Wybrałam klip z przedstawienia w kostiumach współczesnych, bo akurat do tej arii pasuje Hamlet wyglądający jak pospolity pijaczyna…

Hamlet
En attendant, soyez en fête!
Buvez! Riez! Chantez!
Holà! pages, du vin!
Hors de là, mes amis,
tout est faux, tout est vain!
Moi-même je vous tiendrai tête.

Comédiens
Ah, pour nous, Monseigneur,
Quel honneur!

Hamlet
Ô vin, dissipe la tristesse
Qui pèse sur mon cœur!
A moi les rêves de l’ivresse
Et le rire moqueur!
Ô liqueur enchanteresse,
Verse l’ivresse
Et l’oubli dans mon cœur!
Douce liqueur!
Ô liqueur enchanteresse, etc.

Comédiens
Ô liqueur enchanteresse,
Verse l’ivresse
Et l’oubli dans mon cœur!
Verse-nous l’ivresse!

Marcellus et Horatio
Il cherche l’oubli dans l’ivresse.

Hamlet
La vie est sombre,
Les ans son courts;
De nos beaux jours
Dieu sait le nombre.
Chacun, hélas! porte ici-bas
Sa lourde chaîne!
Cruels devoirs,
Longs désespoirs
De l’âme humaine!

Marcellus et Horatio
Qu’a-t-il donc?

Comédiens
Qu’a-t-il donc?

Hamlet
Loin de nous,
Noirs présages! etc.
Les plus sages
Sont les fous!…Ah!
Le vin dissipe la tristesse
qui pèse sur mon cœur!

Marcellus et Horatio et Comédiens
Douce liqueur!

Hamlet
Douce liqueur!
Ô liqueur enchanteresse, etc.

Marcellus et Horatio et Comédiens
Ô liqueur enchanteresse, etc.

Hamlet
W międzyczasie, bawmy się!
Pijmy! Śmiejmy się! Śpiewajmy!
Paziowie! Podajcie wino!
Poza nim, przyjaciele,
wszystko jest fałszem i marnością!
Ja przyłączę się do was.

Komedianci
Panie, to dla nas
wielki zaszczyt!

Hamlet
O, wino, rozprosz smutek,
który ciąży mojemu sercu!
Daj mi pijane sny
i drwiący śmiech!
Czarowny napoju
napełnij moje serce
upojnym zapomnieniem!
Słodki napoju!
Czarowny napoju, etc.

Komedianci
Czarowny napoju
napełnij moje serce
upojnym zapomnieniem!
Daj nam zapomnienie!

Marcellus i Horacy
Szuka zapomnienia w pijaństwie.

Hamlet
Życie jest ponure,
lata są krótkie.
Nasze piękne dni
są policzone przez Boga.
Niestety, każdy z nas
dźwiga ciężkie kajdany!
Okrutne obowiązki,
wieczna rozpacz
ludzkiej duszy!

Marcellus i Horacy
Co mu jest?

Komedianci
Co mu jest?

Hamlet
Precz od nas,
mroczne omeny! etc.
Najmądrzejsi
są szaleńcami! Ach!
O, wino, rozprosz smutek,
który ciąży mojemu sercu!

Marcellus, Horacy i Komedianci
Słodki napoju!

Hamlet
Słodki napoju!
Czarowny napoju, etc.

Marcellus, Horacy i Komedianci
Czarowny napoju, etc.

Simon Keenlyside wykonuje arię Hamleta "Ô vin, dissipe la tristesse" z opery "Hamlet" (1868) Ambroise Thomasa. Pozostali wykonawcy: Horatio – Liam Bonner, Marcellus – Matthew Plenk, chór Metropolitan Opera w Nowym Jorku.
” frameborder=”0″ allowfullscreen>

Nie mogę tu pominąć jednego z najpopularniejszych powodów picia na umór, a mianowicie nieszczęśliwej miłości. Oto aria z opery Georges’a Bizeta "Piękne dziewczę z Perth". Ralph, czeladnik u rękawicznika kocha się w córce swojego mistrza, pięknej Catherine. Ją niestety interesuje tylko kowal Henry Smith, więc Ralph pije, żeby zapomnieć.

Quand la flamme de l’amour
brule l’âme nuit et jour.
Pour l’èteindre quelque fois
sans me plaindre moi, je bois!
Je ris! je chante et je bois!
S’il est une triste folie,
c’est celle d’un pauvre amoureux
qu’un regard de femme humilie,
qu’un mot peut rendre malhereux.
Hélas! Quand on aime sans espoir,
le ciel même devient noir.
Eh! l’hôtesse! Mon flacon!
Que j’y laisse ma raison.

Enfin! Je vais donc l’oublier…
Je me soutiens à peine…
L’ivresse va briser ma chaîne…
Va… va… amour!
Je me ris de toi!

Kiedy ogień miłości
płonie w sercu dzień i noc,
żeby go ugasić, od czasu do czasu
zamiast narzekać, piję!
Śmieję się! Śpiewam i piję!
Smutne to szaleństwo,
które dotyka zakochanego biedaka.
Kobieta może go upokorzyć spojrzeniem
i unieszczęśliwić jednym słowem.
Niestety! Kiedy kochasz bez nadziei,
nawet niebo ciemnieje.
Hej, gospodyni! Podaj flaszkę!
Chcę pić do utraty zmysłów.

W końcu! Nareszcie zapomnę…
Nie mogę się utrzymać na nogach…
Pijaństwo mnie wyzwoli…
Odejdź… Odejdź, miłości!
Śmieję się z ciebie!

Armand Arapian śpiewa arię Ralpha "Quand la flamme de l’amour" z opery "Piękne dziewczę z Perth" ("La jolie fille de Perth", 1867) Georges’a Bizeta

Wino odpędza smutek i wywołuje wesołość, ale także mąci umysł, że nie wspomnę o zmyśle równowagi. Pijana kobieta często przedstawia dość żałosny widok…

Opera komiczna Jacquesa Offenbacha "Perichola" jest wykonywana dość rzadko. Jej akcja toczy się w Peru. Tytułowa bohaterka to uliczna śpiewaczka, tak biedna, że nie stać jej nawet na ślub z ukochanym Piquillem. Na dziewczynę zwrócił uwagę sam wicekról Peru. Pragnie uczynić z niej damę dworu i swoją kochankę. Wcześniej musi wydać ją za mąż, ponieważ pozycję na dworze może piastować tylko kobieta zamężna. Żeby nakłonić wygłodniałą dziewczynę do zgody, wicekról zaprasza ją do stołu, gdzie ją karmi, a przede wszystkim poi obficie.

Jak wspomniałam, opera jest wystawiana rzadko, ale aria wstawionej Pericholi, znana jako "aria ze śmiechem" jest często wykonywana na koncertach przez śpiewaczki, pragnące zaprezentować swoje zdolności komiczne.

Poniżej podaję przekład dosłowny, ale nie poetycki, a w drugim klipie Grażyna Brodzińska wykonuje tę arię w przekładzie swobodniejszym, ale i wdzięczniejszym.

Ah! quel dîner je viens de faire!
Et quel vin extraordinaire!
J’en ai tant bu, mais tant tant tant,
Que je crois bien que maintenant
Je suis un peu grise. Mais chut!
Faut pas qu’on le dise! Chut!
Si ma parole est un peu vague.
Si tout en marchant je zigzague,
Et si mon oeil est égrillard.
Il ne faut s’en étonner, car…
Je suis un peu grise, mais chut!
Faut pas qu’on le dise! Chut!

Cóż to była za uczta!
I co za wspaniałe wino!
Wypiłam mnóstwo, naprawdę mnóstwo
i obawiam się, że teraz
jestem odrobinkę wstawiona. Ale cyt!
Nie trzeba o tym mówić! Cyt!
Jeśli mówię trochę nieskładnie,
jeśli idę zygzakiem,
jeśli zbyt śmiało strzelam okiem
to trudno się dziwić, ponieważ…
Jestem odrobinkę wstawiona. Ale cyt!
Nie trzeba o tym mówić! Cyt!

Teresa Berganza wykonuje arię "Ah! quel dîner!" z opery "Perichola’" ("La Périchole", 1868) Jacques’a Offenbacha

” frameborder=”0″ allowfullscreen>

Grażyna Brodzińska śpiewa tę samą arię

Inny przykład upijania człowieka dla własnych, niecnych celów, znajdujemy w operze Giuseppe Verdiego "Otello", która jest wierną adaptacją szekspirowskiej tragedii.

Maur Otello jest weneckim generałem. Właśnie ożenił się z piękną Desdemoną i wygrał bitwę morską z Turkami. Cypryjczycy świętują na ulicach. Tylko Jago jest niezadowolony. Liczył na stanowisko kapitana, które od Otella otrzymał młody Kasjo. Jago snuje intrygę. Obiecuje Rodrygowi, szlachcicowi zakochanemu w Desdemonie, pomoc w pozyskaniu jej względów. Wmawia mu, że Cassio jest jego rywalem. Wiedząc o tym, że Kasjo ma słabą głowę, postanawia go upić. Nakłania go do toastu na cześć Desdemony, utwierdzając Rodryga w przekonaniu, że Kasjo się w niej kocha. Następnie głosi pochwałę wina (aria „Inaffia l’ugola” od 1:50 do 4:00).

Iago
Inaffia l’ugola!
Trinca, tracanna!
Prima che svampino
canto e bicchier.

Cassio
Questa del pampino
verace manna
di vaghe annugola
nebbie il pensier.

Iago
Chi all’esca ha morso
del ditirambo
spavaldo e strambo
beva con me! beva con me,
beva, beva, beva con me!

Tutti
{Chi all’esca ha morso etc. . .}
. . .beve, beve con te, etc. . .

Iago
(Un altro sorso è brillo egli è.)

Roderigo
(Un altro sorso è brillo egli è.)

Iago
Il mondo palpita quand’io son brillo!
Sfido l’ironico Nume
e il destin!

Cassio
Come un armonico liuto oscillo;
La gioia scalpita sul mio cammin!

Iago
Chi all’esca ha morso
del ditirambo etc.
Un altro sorso e brillo egli è!
Fuggan dal vivido nappo i codardi
che in cor nascondono frodi.

Cassio
In fondo all’ anima ciascun mi guardi!
Non temo, non temo il ver.

Iago
(Ègli è briaco fradicio.
Ti scuoti.
Lo trascina a contesa.
È pronto all’ira
t’offenderà. . .ne seguirà tumulto!
Pensa che puoi cosi del lieto Otello
turbar la prima vigilia d’amor!)

Roderigo
(Ed è chò che mi spinge.)

Jago
Zwilżmy gardła!
Pijmy do dna!
Od pierwszego łyku
z kielicha płynie pieśń.

Kasjo
Owoc winorośli
jest jak manna z nieba,
dzięki której umysł
pozbywa się wszelkich trosk.

Jago
Każdy, kto zaznał
mocy Dionizosa,
dziwnej i potężnej,
niech pije ze mną!
Pijcie, pijcie ze mną!

Wszyscy
Każdy, kto zaznał etc…
…niech pije z tobą! etc.

Jago
(Jeszcze jeden łyk, a będzie pijany.)

Rodrygo
(Jeszcze jeden łyk, a będzie pijany.)

Jago
Świat ożywa, kiedy jestem pijany!
Rzucam wyzwanie złośliwym bóstwom
i przeznaczeniu!

Kasjo
Drżę jak struny lutni.
Z radości nie mogę utrzymać się na nogach!

Jago
Każdy, kto zaznał
mocy Dionizosa etc.
Jeszcze jeden łyk, a będzie pijany!
Tchórze uciekają przed kielichem
bo w ich sercach czai się fałsz.

Kasjo
Każdy zna moje serce!
Nie obawiam się prawdy!

Jago
(Już jest pijany.
Do dzieła.
Wciągnij go w spór.
Łatwo go wzburzysz.
On cię obrazi… Zrobi się tumult.
Pomyśl, że tym sposobem zakłócisz
noc poślubną Otella!)

Rodrygo
(To dla mnie najlepsza zachęta.)

Kiedy Kasjo jest już pijany, nadchodzi Montano, oficer, który przypomina mu o zmianie warty. Jest zszokowany stanem Kasja. Jago wyjaśnia mu, że kapitan upija się co noc. Rodrygo zaczyna kpić z Kasja. Ten rwie się do bójki. Rani Montana, który usiłował go powstrzymać. Jago umiejętnie podsyca zamieszanie. Rwetes sprowadza Otella. Ten pyta „uczciwego Jagona”, co się stało. Jago udaje, że nie rozumie, jak do tego wszystkiego doszło. Otello widzi rannego Montana i żąda wyjaśnień od Kasja. Ten nie umie się wytłumaczyć. Otello odbiera mu pozycję kapitana.

Poniższy klip jest fragmentem filmu w reżyserii Franco Zeffirellego.

Justino Diaz śpiewa arię „Inaffia l’ugola” z opery „Otello” (1887) Giuseppe Verdiego. Pozostali wykonawcy: Placido Domingo (Otello), Urbano Barberini (Cassio), Sergio Nicolai (Roderigo), Edwin Francis (Montano), chór teatru La Scala w Mediolanie.

” frameborder=”0″ allowfullscreen>

Jago zastosował starą strategię zmuszania do picia, znaną u nas jako "kto nie pije, ten kapuś". Czasem jednak warto zwracać uwagę na tych, którzy stronią od kielicha. Pół biedy, jeśli taki osobnik jest donosicielem. Może wszak okazać się trucicielem…

Jeśli opera nosi tytuł "Lukrecja Borgia", nietrudno przewidzieć jak się skończy. Pięciu szlachciców, którzy narazili się Lukrecji, zostało zaproszonych na ucztę. Gubetta, człowiek na jej usługach, wie, że wino zostało zatrute. Lukrecja niestety nie jest świadoma, że do towarzyszy dołączył Gennaro, jej nieślubny syn. Wcześniej błagała go, by opuścił Wenecję. Gennaro, który nie wie, że Lukrecja jest jego matką, nie posłuchał jej. Na razie wszyscy ucztują wesoło, a przyjaciel Gennara, Maffio Orsini (kobiecy kontralt w "roli spodenkowej"), śpiewa, że warto żyć chwilą. Wesoły nastrój mącą dochodzące z zewnątrz głosy mnichów. Uczestnicy uczty nagle odkrywają, że drzwi do sali zaryglowano. Jeszcze nie wiedzą, dlaczego ogarnia ich coraz większa słabość…

Gennaro
(Maffio, vedesti?
lo Spagnuolo non beve.)

Orsini
(Che importa?
È naturale: ebbro esser deve.)

Gubetta
Or, se gli piace, amici,
può schiccherar Orsin
versi a sua posta,
perchè poeta ognun faria tal vino.

Orsini
Sì: a tuo dispetto.

Gli altri
Una ballata, Orsino.

Orsini
Il segreto per esser felici
So per prova e l’insegno agli amici
Sia sereno, sia nubilo il cielo,
Ogni tempo, sia caldo, sia gelo,
Scherzo e bevo, e derido gl’insani
Che si dan del futuro pensier.
Non curiamo
l’incerto domani,
Se quest’oggi n’è dato a goder.

Gli altri
Sì, non curiamo
l’incerto domani,
Se quest’oggi n’è dato a goder.

Voce (di dentro)
La gioja de’ profani
è un fumo passaggier.

Coro (di dentro)
La gioja de’ profani
è un fumo passaggier.

Gennaro
Quai voci!

Orsini
Alcun si prende gioco di noi.

Tutti
Chi mai sarà?

Orsini
Scommetto che delle dame
Una malizia è questa.

Gli altri
Un’altra strofa, Orsino.

Orsini
La strofa è presta.
Profittiamo degli’anni fiorenti,
Il piacer li fa
correr più lenti;
Se vecchiezza con livida faccia
Stammi a tergo e mia vita minaccia,
Scherzo e bevo,
e derido gl’insani, ecc

Gli altri
Sì, non curiamo, ecc

Coro (di dentro)
La gioja de’ profani
è un fumo passaggier.

Orsini
Gennaro! …

Gennaro
Maffio! Vedi?
Si spengono le faci.

Orsini
A farsi grave incomincia lo scherzo.

Tutti
Usciam.
Son chiuse tutte le porte!
Ove siam noi venuti?

Gennaro
(Maffio, widzisz?
Hiszpan nie pije.)

Orsini
(Cóż z tego?
To oczywiste: już jest pijany.)

Gubetta
Teraz, przyjaciele, niech Orsini
zgodzi się sklecić
jakiś wierszyk.
To wino z każdego uczyniłoby poetę.

Orsini
Tak, na złość tobie.

Inni
Ballada, Orsini!

Orsini
Sekret szczęścia
znam i zdradzę wam, przyjaciele.
Czy niebo czyste, czy zachmurzone,
o każdej porze, czy to upał, czy mróz,
żartuję i piję, śmiejąc się z głupców,
którzy martwią się przyszłością.
Nie przejmuję się
niepewnym jutrem,
jeśli dziś mam się czym cieszyć.

Inni
Tak, nie przejmujmy się
niepewnym jutrem,
jeśli dziś mamy się czym cieszyć.

Głos (na zewnątrz)
Radość bezbożnych
rozproszy się jak dym.

Chór (na zewnątrz)
Radość bezbożnych
rozproszy się jak dym.

Gennaro
Co za głosy!

Orsini
Ktoś sobie z nas żartuje.

Wszyscy
Kto to może być?

Orsini
Założę się, że to damy
postanowiły z nas zakpić.

Inni
Jeszcze jedna zwrotka, Orsini.

Orsini
Zwrotka stosowna do okazji.
Cieszmy się latami młodości,
wydłużmy je
oddając się przyjemnościom.
Jeśli bladolica starość
czai się i straszy mnie śmiercią
żartuję i piję,
śmiejąc się z głupców, etc.

Inni
Tak, nie przejmujmy się, etc.

Chór (na zewnątrz)
Radość bezbożnych
rozproszy się jak dym.

Orsini
Gennaro!…

Gennaro
Maffio! Widzisz?
Pochodnie zgasły.

Orsini
Żart staje się zbyt ponury.

Wszyscy
Idźmy stąd.
Drzwi są zamknięte!
Którędy tu weszliśmy?

Daniela Barcelona jako Orsini wykonuje arię "Il segreto per esser felici" z opery "Lukrecja Borgia" ("Lucrezia Borgia", 1833) Gaetano Donizettiego. Pozostali wykonawcy: Marcelo Alvarez jako Gennaro, Alessandro Svab jako Gubetta, Carlo Bossi jako Jeppo Liverotto, Piero Terranova jako Don Apostolo Gazella, Antonio Feltracco jako Vitelozzo, Fabio Capitanucci jako Ascanio Petrucci, chór teatru La Scala w Mediolanie