Wieczór operowy III – la vendetta!

Vendetta, czyli zemsta – opera kocha gwałtowne uczucia i dramatyczne czyny.

Dwie poprzednie notki operowe poświęcone były wyłącznie miłości – mieliśmy kochanków wiernych i niestałych, szczęśliwych i zdradzonych, pełnych nadziei i rozczarowanych. Nic w tym dziwnego – opera kocha dramat i gwałtowne uczucia, wśród których miłość jest zapewne najpotężniejsza. Nie zapominajmy jednak o innych. Dziś zajmiemy się żądzą zemsty, które to brzydkie uczucie bywa oddane w operze w tak piękny sposób…

Najpiękniejsze arie barokowe są kwintesencją konkretnego uczucia. Słuchając ich nie mamy wątpliwości, co wyrażają – radość, smutek, tęsknotę czy gniew. Kunsztowna forma ma wzmocnić jasność i czystość przekazu. Żywiołowa Włoszka,mezzosopranistka Cecilia Bartoli jest stworzona do śpiewania Vivaldiego – wzywając Furie sama zdaje się stawać jedną z nich.

Oto aria z łacińskiego oratorium „Juditha triumphans” ("Judyta triumfująca"), napisanego dla słynnego sierocińca dla dziewcząt Ospedale della Pietà. Z tego powodu wszystkie partie w „Judycie” przeznaczone są na głosy żeńskie. Wychowanki sierocińca otrzymywały doskonałe wykształcenie muzyczne i wykonywały utwory pisane specjalnie dla nich przez wybitnych kompozytorów, w tym przez Antonio Vivaldiego, związanego z Ospedale della Pietà przez większość życia.

Oratorium opowiada znaną z Biblii historię Judyty, wdowy, która by ratować swoje miasto, Betulię, przed najazdem udała się do obozu wroga. Oczarowany jej urodą wódz Asyryjczyków Holofernes zaprosił ją do swego namiotu. Dzielna niewiasta ucięła mu głowę i zbiegła z powrotem do miasta. Sługa Holofernesa, eunuch Vagaus poprzysięga zemstę za zamordowanie swego pana, ale jego gniew nic nie zmieni. Betulia została ocalona.

Cecilia Bartoli śpiewa arię Vagausa "Armatae face et anguibus" z oratorium Antonia Vivaldiego "Juditha triumphans" ("Judyta triumfująca", 1716)

Następna aria – „Svegliatevi nel core” pochodzi z jednego z arcydzieł opery barokowej – „Juliusza Cezara w Egipcie” Jerzego Fryderyka Haendla. Ponownie jest to aria mężczyzny napisana na głos żeński, co ma podkreślać młody wiek bohatera. Sesto (Sekstus) jest synem Pompejusza, przeciwnika Juliusza Cezara. Pompejusz wraz z rodziną szukał schronienia w Egipcie, gdzie został zamordowany na rozkaz króla Egiptu Ptolemeusza, który niesłusznie sądził, że w ten sposób przypodoba się Cezarowi. Teraz młody Sekstus pragnie pomsty. Sekstus jest szlachetnym młodzieńcem, a zemsta jest jego obowiązkiem. Złoczyńca otrzyma to, co na co zasłużył.

Klip na youtube zawiera cały początek opery. Nie umiem zmusić filmiku do odtwarzania od początku omawianej arii, więc podaję jej lokalizację: od 0:22:51 do 0:27:25 oraz bezpośredni

do youtube.

Isabel Leonard śpiewa arię Sesto "Svegliatevi nel core" z opery Jerzego Fryderyka Haendla"Juliusz Cezar w Egipcie" ("Giulio Cesare in Egitto", 1724)

Następna epoka – klasycyzm, i następne arcydzieło – „Wesele Figara” Wolfganga Amadeusza Mozarta, czyli „la vendetta” na wesoło. Doktor Bartolo ma powody do zemsty. Sprytny cyrulik Figaro przechytrzył go niegdyś i pomógł uciec jego wychowanicy Rozynie, wobec której medyk miał plany matrymonialne. Rozyna wolała jednak wyjść za hrabiego Almavivę. Figaro jest obecnie sługą hrabiego i właśnie ma się żenić z pokojówką hrabiny, Zuzanną. Bartolo ma wreszcie okazję się zemścić i pokrzyżować plany małżeńskie Figara. Jego gospodyni, Marcelina, pożyczyła kiedyś cyrulikowi pewną sumę pieniędzy. Zastawem było pisemne przyrzeczenie ślubu. Teraz oboje zamierzają zażądać od hrabiego, by wymógł na swoim słudze wypełnienie obietnicy. Później się okaże, że realizację ich planu uniemożliwi pewne zaskakujące odkrycie. Zemsta się nie uda, ale i tak wszyscy, łącznie z Bartolem i Marceliną, będą żyli długo i szczęśliwie.

Francois Loup śpiewa arię Don Bartola „La vendetta” z opery Wolfganga Amadeusza Mozarta "Wesele Figara" ("Le nozze di Figaro", 1786)

Do tej pory pałano żądzą zemsty po łacinie i po włosku. Czas na język niemiecki i jedną z najsłynniejszych oraz najtrudniejszych arii sopranowych – arię Królowej Nocy z drugiego aktu „Czarodziejskiego fletu”. Pamina, córka królowej, została uprowadzona przez Sarastra, kapłana Słońca. Dziewczyna początkowo miała go za złego czarnoksiężnika ale później przekonała się o jego dobroci, kiedy przebaczył jej próbę ucieczki. Teraz odkrywa, że to jej matka reprezentuje ciemność i zło, kiedy pod groźbą klątwy nakazuje jej zgładzić Sarastra, swego odwiecznego wroga. Jej mściwość przeciwstawiona jest gotowości do przebaczania dobrotliwego Sarastra. Żądza zemsty, inaczej niż w "Juliuszu Cezarze", jest tu uczuciem godnym pogardy i potępienia.

Lucina Serra śpiewa arię Królowej Nocy "Der Hölle Rache" z opery Wolfganga Amadeusza Mozarta "Czarodziejski flet" ("Die Zauberflöte", 1791)

Kolejny przeskok w czasie – druga połowa XIX wieku, Giuseppe Verdi i coraz mroczniejsze konsekwencje zemsty. Powracamy do wspomnianego w obu poprzednich notkach „Rigoletta”. Poznamy wreszcie tytułowego bohatera – błazna na dworze księcia Mantui. Rigoletto zawsze wiernie służył swojemu panu, wyśmiewając nieszczęśliwych mężów licznych kochanek księcia i zdobywając wielu wrogów na dworze. Dworacy postanowili się zemścić. Zauważyli, że Rigoletto potajemnie odwiedza pewną dziewczynę i zwrócili na nią uwagę księcia, który rozkochał ją w sobie, udając biednego studenta. Nikt nie zdawał sobie sprawy, że Gilda w rzeczywistości nie była kochanką, ale córką błazna, który strzegł jej jak źrenicy oka. Niestety nie zdołał uchronić córki przed porwaniem przez dworzan, którzy dostarczyli ją księciu. Rigoletto odnalazł ją za późno, by zapobiec jej hańbie. Teraz pozostała mu tylko zemsta. Nie słucha próśb nieszczęśliwej dziewczyny, błagającej, by wybaczył księciu. Gilda wciąż kocha swojego uwodziciela i w końcu odda za niego życie. Dążąc do zemsty Rigoletto utraci wszystko.

Andrea Rost i Renato Bruson śpiewają duet Gildy i Roigoletta "Sì, vendetta" z opery Giuseppe Verdiego "Rigoletto" (1851)

Zapraszam za tydzień!