Usłyszeć scenę – teatr dla niewidomych

Wiele mówi się ostatnio o pokonywaniu barier w dostępie do kultury. Jedną z grup do niedawna praktycznie wykluczonych z życia teatralnego byli niewidomi. Ale to się już zmienia.

W 2008 r. Teatr Praski udostępnił pierwsze w Warszawie przedstawienie z audiodeskrypcją dla widzów z dysfunkcją wzroku. Dziś ma już w dorobku cztery takie spektakle, a 29 stycznia o godz. 15.00 w Teatrze na Bielanach odbędzie się kolejny.

Widzowie będą mogli skorzystać z audiodeskrypcji spektaklu „Życie w zasięgu ręki” w reżyserii Marcina Kwaśnego.

Audiodeskrypcja w teatrze pojawiła się po raz pierwszy ponad trzydzieści lat temu – w 1981 r. zastosowano ją w Arena Stage w Waszyngtonie. Polskimi prekursorami audiodeskrypcji byli twórcy z Białegostoku i Fundacja Między Słowami w Warszawie.

Do realizacji spektaklu z audiodeskrypcją potrzebny jest specjalistyczny sprzęt – kabina i bezprzewodowe słuchawki, których Teatrowi Praskiemu bezpłatnie użycza firma LIDEX – Centrum Tłumaczeń i Obsługi Konferencji.

W praktyce audiodeskrypcja polega na tym, żewidz jednym uchem słucha tego, co dzieje się na scenie, a na drugim ma słuchawkę, przez którą lektor czyta specjalnie przygotowany tekst. Dzięki tak dyskretnemu działaniu, na widowni mogą siedzieć obok siebie widzowie widzący, i ci słuchający. Tekst audiodeskrypcji –czytany „na biało”, czyli bez interpretacji opisuje tylko to, co niewidoczne, to znaczy kształty, kolory, fakturę materiałów, z których uszyte są kostiumy, mimikę i gestykulację. Niewidomy słucha dźwięków, dialogów, słuchem odbiera również ruch sceniczny, audiodeskrypcja ma mu jedynie pomagać, a nie narzucać odbioru sztuki.

– JesteśmyniewiernymiTomaszaminaszychczasów–jakczegośniezobaczymy,nieuwierzymy.Aosoby,któresąpozbawionedaruwidzeniamusząwierzyćnasłowo,albojeszczeinaczej–musząuwierzyćsłowu.Tosłowobowiemstajesiędlanichprzekaźnikiemobrazu,słowostwarzaichcałyświat.Wnaszymteatrzechcemypozostaćwiernisłowu,itosłowujakonarzędziupoznania.MójulubionypoetaCyprianKamilNorwidpisał,że„najważniejszetoodpowiedniedaćrzeczy–słowo!”.–mówiaktor,dyrektorTeatruPraskiego,który29styczniaprzeczytatekstaudiodeskrypcji.

Wysiłki twórców doceniają też sami zainteresowani. Jeden z widzów, po spektaklu „Niedźwiedź” w portalu „Strefa Mroku” napisał, że po raz pierwszy w pełni mógł cieszyć się przedstawieniem i że audiodeskrypcja w teatrze znakomicie się sprawdza. Podobne opinie można było usłyszeć od widzów, którzy wystąpili w reportażu Szymona Wochala z audiodeskrybowanego spektaklu „Hiob” dla TVP2.

Audiodeskrypcja staje się coraz popularniejsza i pomaga w pokonywaniu kolejnej poważnej bariery w dostępie osób niepełnosprawnych do kultury. Ideałem byłoby, gdyby zamiast spektakli specjalnie organizowanych dla niewidomych teatry na etapie produkcji spektaklu przygotowywały tekst audiodeskrypcji i udostępniały go potrzebującym widzom na każdym granym spektaklu.

Dorota Bogucka

O przedstawieniu: Życie w zasięgu ręki”(premiera 10 grudnia 2011 r.), Rubi Birden– autorka

Marcin Kwaśny– reżyseria i lektor audiodeskrypcji,Dorota Williams– kostiumy,Marcin Nierubiec– muzyka,Rafał Olbiński– autor plakatu.Olaf Tryzna– mistrz oświetlenia,Dorota Bogucka– autorka audiodeskrypcji.Obsada: Sławoj Jędrzejewski, Janusz Onufrowicz, Waldemar Kownacki, Dominika Łakomska, Lidia Sadowa, Ada Fijał.

Koprodukcja Teatru Praskiego i Teatru na Bielanach, spektakl dofinansowany ze środków m.st. Warszawy, mecenasem premiery jest PKN ORLEN, a partnerem spektaklu z audiodeskrypcją LIDEX.