Recenzja: George Friedman, Następne 100 lat. Prognoza na XXI wiek

 

George Friedman należy do tych drugich. Rzucając na szalę cały swój autorytet, pokusił się na rzecz karkołomną, pisząc prognozę obejmującą aż cały wiek. Gdyby stworzył ją ktoś inny, można byłoby z politowaniem pokiwać głową. W tym jednak przypadku pozycja jest wyjątkowo godna uwagi, ponieważ jej autor przepowiadaniem przyszłości zajmuje się zawodowo. Stoi bowiem na czele STRATFORu – jednego z czołowych amerykańskich ośrodków analitycznych, który zajmuje się nie tylko analizą bieżących wydarzeń, ale właśnie prognozami geopolitycznymi.

 

Wątpić należy, co zresztą sam pisze, że jego scenariusz spełni się w stu procentach. Przyszłość stanowi bowiem białą kartę, którą świat codziennie wypełnia. Nie jednak o ścisły przebieg przyszłych zdarzeń tu chodzi, ale o metodę i cel tworzenia tego typu analiz. Geopolityka, na której założeniach została oparta książka Friedmana, jest nauką interdyscyplinarną, która w swojej metodologii nie waha się sięgać po niekonwencjonalne metody. Stąd też, mimo wielokrotnego odsądzania jej od czci i wiary, czasami zaskakująco trafnie tłumaczy zachowanie się mocarstw na naszym globie, a także ich dążenia i aspiracje. Myli się ten kto sądzi, że geopolitykę można uprawiać tylko metodami obserwacyjnymi. Do tego opracowywania analiz geopolitycznych, tak jak do przewidywania pogody, zaprzęgane są komputery o pokaźnej mocy obliczeniowej, zaś same zjawiska przekłada się na cyfrowy język matematyki. W podobny sposób zresztą dokonuje się analiz i prognoz trendów giełdowych, czy wspomnianych już zachowań procesów atmosferycznych. W Polsce podobnego rodzaju działalnością, aczkolwiek nie na taką skalę, zajmuje się chociażby Akademia Obrony Narodowej, na której z powodzeniem rozwijają się dziedziny pomocnicze geopolityki, jak potęgometria i potęgonomia.

 

Używana w tych analizach matematyka kwantowa mniej lub bardziej udanie pozwala wskazywać trendy w światowym układzie sił. W ten właśnie sposób Stratfor przewiduje kolejne zjawiska na scenie międzynarodowej, starając się wychwytywać najważniejsze zagrożenia i szanse. To właśnie jest szklana kula, w którą spogląda Friedman. Czyni to jednak wyjątkowo dyskretnie, zaś w swojej książce przedstawia tylko ogólne echa tych „szklanych" obserwacji.

 

To co dodatkowo uwiarygodnia jego książkę, to także osoba autora, pozycja jego ośrodka, ale także fakt, że jest on ściśle związany ze środowiskami CIA oraz Partii Republikańskiej – jastrzębiego skrzydła amerykańskiej sceny politycznej. To wszystko powoduje, że „Następne 100 lat…" nie tylko stara się wskazywać zachowanie USA na światowej scenie w ramach najbardziej prawdopodobnych scenariuszy rozwoju wydarzeń, ale także, jak wyżej podkreśliliśmy, definiuje zalecenia, co do przyszłych działań. To właśnie m.in. na ich podstawie każda administracja prezydencka określa charakter swoich działań. W znaczeniu ogólnym, do czego zresztą sam Friedman wprost się przyznaje, USA będą dążyć do realizacji założonego przez siebie celu, jakim jest budowa globalnego Pax Americana.

 

Według autora, USA konsekwentnie będą parły do zbrojnych konfrontacji, w celu uzyskania dominacji i osłabiania swoich przeciwników. Podkreślić trzeba ponownie, że nie są to słowa np. uznawanego za skrajnego lewaka Noama Chomskiego, którego neokonserwatyści z przyjemnością „spaliliby na stosie", ale człowieka, który po analitycznych autostradach amerykańskiej polityki zagranicznej porusza się z gracją i swobodą ferrari. Friedman nie waha się twierdzić niemalże wprost, że wartości głoszone przez amerykańską propagandę, jak wolność słowa, czy demokracja, są tak naprawdę środkiem do celu, jakim jest światowa dominacja. USA nie będą się wahały po trupach dążyć do tego, by zdobyć pełną kontrolę nad naszym globem, wywołując wojny, wszczynając bunty, destabilizując regiony lub podsycając waśnie, podpisując niemalże pakt z diabłem by to osiągnąć – parafrazując słynne stwierdzenie Winstona Churchilla. Najbliższym w czasie terenem ich działań będzie najbliższe geograficznie Polski mocarstwo – Federacja Rosyjska.

 

Co więcej autor ufnie głosi tezę, że USA podbijają świat ponieważ nie tylko są do tego predestynowane, ale także jest to niezbędny warunek ich istnienia. USA zostały stworzone do podboju i do działania w ramach permanentnej wojny. Brak tych czynników skazałby je na zagładę. Przyrównuje USA wręcz rolę Rzymu, który miał takie same cele. W tym jednak wypadku Friedman daje uwieść się taniej propagandzie, gdyż nie uwzględnia dostatecznie mocno czynnika ekonomicznego, co w zasadzie jest najsłabszą stroną książki. Tym samym jest to jeden z podstawowych jego błędów. Wracając do historii stwierdza, że USA zachowują się niczym Rzym ,który podbił świat śródziemnomorski ze strachu przed wrogami. Przez historyków ta teza o podbojach rzymskich dawno została potraktowana, jako największa aberracja w rozważaniach o tamtych czasach. Nie inaczej jest obecnie. Wiara w to, że USA ze strachu przed innymi prewencyjnie chcą zapanować nad światem jest co najmniej naiwna. Zresztą ta teoria nie wytrzymuje konfrontacji z następnymi jego stwierdzeniami, w których trafnie udowadnia, że wojna jest doskonałym biznesem, i w przyszłości będzie siłą napędową amerykańskiej gospodarki. Te stwierdzenia są już dużo bardziej odpowiadają rzeczywistości. Weźmy na przykład Irak, który to został podbity bynajmniej nie dlatego by był w stanie w jakikolwiek sposób zagrozić Waszyngtonowi, ani jego sojusznikom. Była to typowa wojna ekonomiczna, na której USA całkiem sporo zyskały.

 

Kolejnym, dość denerwującym u Friedmana aspektem, jest całkowite pominięcie istnienia Unii Europejskiej, i to zarówno w czasach obecnych, jak i przyszłości. W swojej książce wymienia ją tylko raz, zupełnie nie traktując jej, jako geopolitycznego podmiotu. Jest to jedna z cech charakterystycznych geopolityki amerykańskiej, która stara się nie traktować Unii Europejskiej w kategoriach ośrodka siły, lecz jako twór tymczasowy, który niebawem rozpadnie się. Zgodnie z tym podejściem na kontynencie europejskim najważniejszą rolę odgrywają wciąż czynniki narodowościowe. Wg Friedmana, w łonie unijnym nie prędko powstanie naród europejski. Analityk utrzymuje, że Unia jest mało sprawna, a tym samym tymczasowa. To kolejny niebezpieczny trend, który po raz kolejny dobitnie pokazuje w jaki sposób decydenckie czynniki w Waszyngtonie starają się traktować ten związek europejskich narodów, tym samym starając się niwelować jego znaczenie zarówno teraz, jak i w przyszłości. Tutaj właśnie tkwi klucz, dlaczego Stany Zjednoczone rozwijają system ośrodków wpływu, które w Unii Europejskiej pełnią rolę koni trojańskich Ameryki. Do nich należą niektóre kraje Europy Środkowej, jak np. Polska, która według Friedmana odegra „niestety" kluczową rolę. W praktyce USA nie raz już próbowały pokazać Unii, kto naprawdę rozdaje karty. W skali makro miało to miejsce chociażby podczas wojny na Bałkanach w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia, kiedy to wprost zdecydowały się zbombardować Serbię – oficjalnie w imię obrony praw Kosowarów – nieoficjalnie dążąc do ukrócenia roli tego państwa, jako silnego tworu aspirującego do roli przywódcy regionu. Z niemalże ostatniej chwili, tym razem w skali mikro, nieudaną akurat próbą wpłynięcia na los Europy, a przynajmniej zdestabilizowania jej struktur, była partia Libertas Dencana Ganleya. Ugrupowanie to przez wielu było postrzegane, jako amerykańska agentura wpływu, której zadaniem było osłabianie procesów wzmacniania się Unii. Przypomnieć trzeba również, że partia irlandzkiego biznesmena była kilkukrotnie oskarżana o czerpanie pieniędzy na działalność wprost z Waszyngtonu.

Freidman wprost pisze o działaniach USA w celu niedopuszczenia do ustabilizowania się sytuacji na terenie Euroazji. Wg niego odradzanie się Rosji jest chwilowe. Wysiłki rosyjskie w celu zmiany swojego położenia politycznego traktuje, jako z góry skazane na niepowodzenie. Wieszczy za to porozumienie Niemiec i Turcji, które będzie ogniskowało się w akcie końcowym na Polsce. Co więcej wprost wskazuje na amerykańskie działania, dążące do destabilizacji sytuacji politycznej w tym regionie świata, a przez to do wzrostu konfliktów. Według jego prognoz, w efekcie długofalowym, na terenie Europy dojdzie do konfliktu zbrojnego, którego areną działań będzie właśnie Polska. To ważna przestroga, dla wszystkich tych, którzy uważają, że sojusz z USA może przynieść jakiekolwiek korzyści naszemu krajowi. Według Friedmana co prawda Polska wygra i zyska znaczące nabytki terytorialne (m.in. port w Rijece oraz ziemie ukraińskie), jednakże rozwijając jego tezę, zdobycze te w następnej przyszłości mogłyby Polsce przynieść same kłopoty. O tym już autor nie wspomina.

 

Niewątpliwie ciekawym aspektem książki są przewidywania dotyczące rozwoju technologicznego. Amerykański analityk wprost kreśli wspaniałe wizje pozyskiwania energii z kosmosu, budowę gwiazd bojowych czy pozbycie się problemów z emisją gazów cieplarnianych. Co ważne ekspansję ludzką w kosmos autor postrzega wyłącznie w kategoriach wojskowych, pomijając aspekty kulturotwórcze tego procesu i ich wpływ np. na rozwój nowych form warunków życia. W ogóle też nie wspomina o zainteresowaniu ludzkości innymi planetami układu słonecznego.

 

Co warte jednak po raz kolejny podkreślenia – przyszłości dokładnie przewidzieć się nie da. Książka Friedmana jednak w sposób umiejętny wskazuje drogą rozwoju międzynarodowego USA. Zadaje tym samym kłam głośnym tezom propagandowym o „wolnym powietrzu demokracji", które w praktyce oznacza zniszczenie i wojnę. Ten wiek ma być jednak wiekiem amerykańskim. Autor zdając sobie jednak sprawę, że spotka się z zarzutami o amerykanocentryczność, uprzedza o tym czytelnika, twierdząc, że jest to najbardziej prawdopodobny scenariusz.

 

Jak powiedzieliśmy na wstępie – to ważna książka. Ciąży na niej jednak zbytnie odium amerykanocentryzmu. Bardzo dobrze się stało, że książka ta została wydana w kraju, który jest postrzegany, jako jeden z ważniejszych sojuszników USA. Może właśnie dzięki tej lekturze przyjdzie otrzeźwienie dla tych, którzy wciąż wierzą w ozdrowieńczą misję wielkiego brata za równie wielkim oceanem, i zaczną myśleć o rozwoju politycznym na własnym europejskim podwórku. Książka Friedmana powinna być pokazana tym, którzy są zwolennikami szczególnie czułych, a niekiedy nawet zbyt czułych, relacji z Waszyngtonem. Konsekwencje tej przyjaźni zostały obrazowo wyłożone, nie przez krytyka tego kraju, których jest multum, ale przez jego twardego zwolennika, który uczestniczy w strukturach władzy.

 

Na koniec żałować jednak należy, że w Polsce nie są wydawane podobne teksty geopolityczne autorów zachodnioeuropejskich, rosyjskich czy chińskich. We wszystkich tych trzech wypadkach, geopolityka, jako nauka ma się nader dobrze, a autorzy Ci mają sporo ciekawych teorii, będących odpowiedziami na tezy rozwojowe polityki amerykańskiej, wyrażone ustami Georga Friedmana. Mam nadzieję, że wydawnictwo będzie kontynuowało ten trend.

 

Samego zaś wydawcę należy pochwalić za ciekawą szatę graficzną pozycji, jej przyzwoite wydanie w twardej okładce, dobre tłumaczenie, które sprawia, że książkę czyta się naprawdę dobrze, a przede wszystkim za ciekawą, choć miejscami mało widoczną kampanię reklamową pod hasłem „Polska będzie mocarstwem", którą przewrotnie zachęca do zaznajomienia się z tą pozycją. Na koniec warto podsumować ją nadzieją, że może jednak Polska nie stanie się friedmanowskim mocarstwem, gdyż będzie to kolejny początek jej upadku.

Źródło: http://geopolityka.org/recenzje/281-prawdziwe-oblicze-mocarstwa

Marcin Domagała

 

http://www.owp.org.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=540&Itemid=1