Oświadczenie Kasy Krajowej SKOK i historia ustawy o SKOK-ach

Według Banku Światowego proponowany w ustawie nowy system nadzoru zwiększy bezpieczeństwo finansowe klientów Kas. Autorzy raportu zwracają jednak uwagę, że KNF mógłby rozważyć nadzór bezpośredni tylko nad większymi SKOK, a nadzorowanie tych mniejszych pozostawić Kasie Krajowej. W swoim raporcie Bank Światowy podkreśla, że projekt ustawy nie jest idealny.   W artykule znalazła się również wypowiedź Grzegorza Biereckiego, prezesa KK SKOK, który zaznaczył że Kasy nie mają nic przeciwko poddaniu się nadzorowi KNF, jeśli będzie to nadzór pośredni. Bank Światowy zwraca również uwagę, że siła SKOK-ów wzrosła w niezwykłym tempie od czasu ich powstania w 1992 roku. W pierwszej połowie 2010 roku liczba klientów Kas osiągnęła prawie 15 proc. polskich gospodarstw domowych. Zdaniem ekspertów BŚ „SKOK odgrywają ważną rolę w świadczeniu usług finansowych dla mikro- i małych przedsiębiorców oraz osób wykonujących działalność gospodarczą na własny rachunek". Za sukces spółdzielczych kas Bank Światowy uznaje m.in. dotarcie z usługami finansowymi do osób niezamożnych.   W odpowiedzi na raport Banku Światowego Kasa Krajowa wydała poniższe oświadczenie.   Stanowisko Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w sprawie Raportu sporządzonego przez Bank Światowy: Unie Kredytowe w Polsce: Diagnoza i Propozycje dotyczące Regulacji i Nadzoru.   W odniesieniu do raportu Banku Światowego z grudnia 2010 r., zatytułowanego „Credit Unions in Poland: Diagnostic and Proposals on Regulation and Supervision” odnoszącego się do systemu SKOK pozwalamy sobie podnieść następujące kwestie, ujęte w Executive Summary (w kolejności jak w treści dokumentu):   1. Wniosek skierowany przez Prezydenta Rzeczpospolitej, śp. dr hab. Lecha Kaczyńskiego do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności z Konstytucją RP ustawy o SKOK z dnia 5 listopada 2009 r. (dalej: Ustawa) jest największym w historii wnioskiem tego rodzaju, stawia bowiem aż 72 zarzuty niezgodności tej ustawy w stosunku do Konstytucji . Skierowana do Trybunału ustawa jest źle sporządzona i w takim kształcie utrudniałaby wykonywanie nadzoru nad kasami. Ustawa wymaga szerokich zmian w takim zakresie, aby była zgodna z Konstytucją RP. Trybunał Konstytucyjny powinien odnieść się do zarzutów i wskazać zakres zmian w ustawie oraz określić ramy czasowe dla tych zmian. Trzeba jednocześnie nadmienić, że projekt ustawy o SKOK był projektem poselskim i nie przeszedł fazy uzgodnień międzyresortowych zaś konsultacje społeczne przeprowadzono w sposób fikcyjny. Dlatego też ustawa zawiera tak liczne błędy a jej przygotowanie nie było poprzedzone analizą skutków przyjęcia regulacji.2. Raport potwierdza, że kasy są wciąż niewielkimi instytucjami w porównaniu z sektorem bankowym. W naszej opinii, nałożenie na kasy tych samych wymogów, które obowiązują wielkie banki, mogące pozyskiwać kapitał np. poprzez emisję akcji, byłoby zbyt kosztowne i ograniczało ich rozwój. Ingerencja ustawodawcy w ten obszar jest nadmierna i może prowadzić do przeregulowania a oraz przynieść trudne do przewidzienia skutki. Nawet największe SKOKi nie powinny być regulowane w taki sam sposób, jak duże banki. Przyjęcie takich samych regulacji dla banków i kas musiałoby być równoznaczne z nadaniem kasom takich samych przywilejów i uprawnień, z jakich korzystają banki. Nadzór taki sam nad kasami bez przyznania im tych samych uprawnień, posiadanych przez banki, doprowadzi do nierównowagi i naruszenia zasady równej konkurencji. Do tej pory kasy mają ograniczone możliwości funkcjonowania a co za tym idzie, uzyskiwania dochodu i budowy kapitału. Dlatego też obowiązują je inne regulacje i system nadzoru.   3. W 18-letniej historii SKOK, co potwierdza raport Banku Światowego, nadzór prowadzony przez Kasę Krajową w pełni zrealizował jego cele, jakimi jest zapewnienie bezpieczeństwa i rozwoju kas. Udało się zapobiec upadłościom kas, a żaden członek SKOK nie stracił swoich oszczędności. Raport potwierdza, że kasy rozwinęły się znakomicie i stanowią dobrze zorganizowany sektor. Należy zwrócić uwagę, że przyjęta w ustawie zmiana modelu nadzorczego oznacza także zmianę modelu funkcjonowania kas jako grupy. W znacznym stopniu zakwestionowany został dotychczas działający system wzajemności owy i jego niewątpliwe osiągnięcia. Przyjęta ustawa o SKOK przewiduje przy tym zbyt krótki o czas na dokonanie tak daleko idących zmian. Należy także zadać pytanie o racjonalność proponowanych zmian, skoro nigdy nie przedstawiono analiz uzasadniających ich celowość większą efektywność proponowanych rozwiązań. Nie istnieje analiza korzyści, uzasadniająca zmianę modelu funkcjonowania kas. Tym samym interwencja ustawodawcy podjęta wobec systemu SKOK nie ma uzasadnienia ekonomicznego. Kasy przez 18 lat realizowały model uregulowany ustawowo, aprobowany przez państwo i oceniany jako właściwy. Przypominamy, że Kasa Krajowa postulowała objęcie nadzorem publicznym kas jako grupy, za pośrednictwem Kasy krajowej, w taki sposób aby jasno były określone kompetencje podmiotów uczestniczących w zapewnieniu bezpieczeństwa i stabilności funkcjonowania kas.   W 2000 roku ówczesny minister finansów, wicepremier Leszek Balcerowicz odpowiadając w sejmie na interpelację w sprawie przyszłości spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, powiedział, „Działalność kas stanowi istotne uzupełnienie oferty innych obecnych na rynku usług finansowych instytucji. Spółdzielcze kasy odgrywają ważną rolę społeczno-ekonomiczną, przyczyniając się do podnoszenia świadomości społeczeństwa. Poprzez oferowane swoim członkom na korzystnych warunkach usługi oszczędnościowo-kredytowe spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe stwarzają im szansena poprawę warunków życia, uzyskanie wykształcenia i podniesienie kwalifikacji zawodowych. Pozostając w zgodzie z oczekiwaniami ruchu spółdzielczych kas, jak również z praktyką ukształtowaną w krajach Unii Europejskiej, w których organizacje tego typu są wyłączone spod działania dyrektyw bankowych UE i podlegają w tym zakresie wyłącznie lokalnym regulacjom, rząd RP, w toku negocjacji akcesyjnych z Unią Europejską, wystąpił o wyłączenie spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych spod działania ustawodawstwa wspólnotowego. Umieszczenie spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych na liście wyjątków zawartych w art. 2 pierwszej dyrektywy bankowej nr 77/780/EEC oznacza zwolnienie ich z obowiązku spełnienia szeregu kryteriów i wymogów przewidzianych dla instytucji kredytowych działających w obszarze jednolitego rynku, których spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe ze względu na szczególny rodzaj i charakter działalności nie byłyby w stanie spełnić. Zwolnienie to dotyczy w szczególności posiadania określonej minimalnej wysokości funduszy własnych. Przyjęty w Polsce model spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych jest w istotnych elementach zbieżny z modelem funkcjonowania instytucji tego typu w krajach Unii Europejskiej, a obowiązująca obecnie ustawa o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych jest zgodna z zasadami przyjętymi w tym zakresie w Unii Europejskiej. Przyjęte w ustawie rozwiązania zapewniają kasom bezpieczny rozwój i stabilne funkcjonowanie skutecznie chroniące interesy członków kas. Wypracowany przez kasy system gwarancji depozytów, oparty na obowiązkowo tworzonym Funduszu Stabilizacyjnym i ubezpieczeniu depozytów, stanowi rozwiązanie gwarantujące bezpieczeństwo porównywalne z bezpieczeństwem zapewnianym klientom banków w postaci Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Warto jednocześnie zwrócić uwagę, że w ośmioletnim okresie funkcjonowania spółdzielczych kas żadna z kas nie upadła i żaden z członków kas nie utracił swoich oszczędności. Plany dotyczące działalności systemu spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w przeciągu najbliższych pięciu lat zakładają, że spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe staną się dostawcą szerokiego zakresu usług osobistych i konsumpcyjnych na rynku finansowym w Polsce, zwiększając jednocześnie ilość swoich członków. Dla osiągnięcia tego celu spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe podejmują działania m.in. na rzecz:   – umacniania bezpieczeństwa kas poprzez zwiększenie kapitałów kas i wspólnych rezerw systemu spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych,   – stałego podnoszenia jakości zarządzania i profesjonalizacji kadry kierowniczej,   – stałego ulepszania narzędzi, którymi posługują się spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe przy świadczeniu usług,   – wzbogacania oferty usług, w zakresie których spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe mogą być pośrednikiem (usługi ubezpieczeniowe, fundusze powiernicze i emerytalne).   Ponadto planowane jest skonsolidowanie systemu spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakresie księgowym, podatkowym i operacyjnym. Działania powyższe oparte zostaną m.in. na:   – podnoszeniu jakości sprawozdawczości spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych,   – doskonaleniu systemów przetwarzania danych, – standaryzacji usług i ujednoliceniu procedur ich świadczenia,   – stworzeniu systemu skonsolidowanej sprawozdawczości podatkowej systemu spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.   Wszystkie, wymienione przez prof. Leszka Balcerowicza cele zostały zrealizowane.4. Nie są zapewnione odpowiednie źródła finansowania nadzoru a każdorazowo o podziale określonej ustawowo na niezwykle niskim poziomie składki przeznaczonej na te cele pomiędzy KNF a Kasę Krajową ma decydować premier, co stanowi niespotykaną ingerencje polityczną w sposób funkcjonowania instytucji finansowych. Niezwykle niebezpieczne jest to w sytuacji niejasnego podziału kompetencji w obecnej konstrukcji ustawy. W rzeczywistości bowiem rozstrzygnięcie o zakresie wykonywanych czynności nadzorczych będzie należało do premiera, który dzieląc środki pomiędzy uczestniczące instytucje będzie modelował ten nadzór. W praktyce oznacza to niedopuszczalna bieżącą ingerencję czynnika politycznego w sposób funkcjonowania części rynku finansowego.   5,6. Zgadzamy się ze stwierdzeniem Raporu, że role Kasy Krajowej oraz KNF w zakresie regulacji i nadzoru powinny być jasno zdefiniowane w Ustawie oraz odpowiednich regulacjach. Co do regulacji nadzorczych (norm ostrożnościowych), jakie powinny powstać w ślad za nową ustawą, pragniemy podkreślić, że dotychczas w kasach funkcjonują standardy dotyczące między innymi adekwatności kapitałowej, rezerw, płynności, zarządzania aktywami, które sprawdziły się także w okresie kryzysu. Przyjęta ustawa, w odróżnieniu od regulacji dotyczących banków oddaje swobodę kształtowania tych regulacji ministrowi finansów nie tworząc żadnych ustawowych ram dla tych decyzji. I w tym przypadku mamy do czynienia z poddaniem kształtowania fundamentalnych norm funkcjonowania kas kaprysom bieżącej polityki. W tym sensie przyjęty model tworzenia tych norm stanowi zagrożenie dla ciągłości i stabilności funkcjonowania kas. Fundamentalne zmiany mogą być wprowadzone zbyt szybko, zbyt często i bez uwzględnienia interesów kas oraz ich członków.   7. W odniesieniu do gwarancji depozytów Bank Światowy zwraca uwagę na przewagę sektora bankowego, którego system gwarancji dla depozytów (Bankowy Fundusz Gwarancyjny) korzysta z domniemanego wsparcia państwa. Kasy zbudowały własny system gwarancji dla depozytów, który w proporcji do zgromadzonych środków w kasach posiada więcej środków, niż BFG w stosunku do oszczędności zgromadzonych przez klientów banków objętych gwarancjami. Najmniej kosztownym i najmniej kontrowersyjnym rozwiązaniem byłoby udzielenie przez państwo wsparcia dla systemu gwarancji dla depozytów analogicznego, jakiego udziela systemowi funkcjonującemu dla banków. Kasy przez 13 lat ponosiły koszty budowy własnego systemu, zgromadziły kapitał gwarancyjny, który nie może być wniesiony do BFG. Objęcie kas BFG oznaczałoby dla nich konieczność ponownego poniesienia kosztów budowy systemu gwarancji dla depozytów. Stoi to w sprzeczności z zakreślonymi w ustawie celami w zakresie budowy kapitału.   8. Istnieją obecnie normy dotyczące wielkości kapitału. Opracowane zostały przy założeniu istotnej roli kapitałów całej grupy zgromadzonych na poziomie krajowym. Wskaźniki te są wystarczające dla bezpiecznego funkcjonowania kas. Wydaje się, że jednym z celów przyjętej ustawy było sztuczne wywołanie tegoproblemu i stworzenie tym samym uzasadnienia dla wprowadzenia do grupy kas wybranego, zewnętrznego inwestora (wobec tego, że w to miejsce nie Ustawa nie wprowadza żadnych innych metod budowy kapitału, tylko w takim przypadku możliwe byłoby w tak krótkim terminie – 18 miesięcy – spełnienie przez poszczególne kasy ustawowego wymogu kapitałowego).   9. W pełni jesteśmy zgodni, że kasy powinny być w stanie prezentować swoją sytuację finansową w sposób właściwy dla instytucji finansowych. Obecnie kasy przygotowują swoje sprawozdania w oparciu o rozporządzenie ministra finansów. Warto zaznaczyć, że ten postulat mógłby być zrealizowany bez jakichkolwiek zmian w ustawie o SKOK.   10. Oprócz audytów zewnętrznych, przeprowadzanych przez niezależnych biegłych rewidentów, kasy dodatkowo podlegają lustracji i kontroli ze strony Kasy Krajowej. Warto zwrócić uwagę, że funkcje audytu wewnętrznego w grupach spółdzielczych bardzo często wykonywane są przez organizację zrzeszającą.   11. W SKOK-ach od wielu lat działa kodeks dobrych praktyk i zasad działania spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Kasa Krajowa ustaliła wymogi kwalifikacyjne dla członków zarządów, rad nadzorczych i czołowych pracowników kas. W strukturze grupy działa Sąd Koleżeński a także Spółdzielczy Arbitraż Konsumencki. Określenie wymogów kwalifikacyjnych musi brać pod uwagę demokratyczną strukturę kas i nie może ograniczać praw członków kas do wybierania i bycia wybranym do władz kasy.   12, 13. Co do zasady propozycja delegowania uprawnień nadzorczych jest zgodna z postulatem, jaki Kasa Krajowa przedstawiła w toku prac legislacyjnych. Takie rozwiązanie w jasny sposób dzieli kompetencje, jest najmniej kosztowne dla kas i jej członków.   14. Kasa Krajowa postulowała wprowadzenie dodatkowych uprawnień w zakresie nadzoru nad kasami z poszanowaniem niezależności kas i jej demokratycznej struktury.   15. Twierdzenie Banku Światowego dotyczące pozytywnie oceniające wpływ otwartego członkostwa w kasach na ich rozwój potwierdza prawidłowość przyjętej przez Kasę Krajową strategii budowy kas, silnych liczbą członków, posiadających odpowiedni poziom aktywów i działających wielośrodowiskowo.   16. W pełni zgadzamy się z uwagą, że w trakcie przygotowywania regulacji dotyczących SKOK nadzór powinien komunikować się ze wszystkimi zainteresowanymi, czego do tej pory nie robił. Skandalicznym przykładem braku kontaktów z interesariuszami był sposób przygotowywania ustawy o SKOK. Gdyby bowiem były przestrzegane standardy postulowane przez Bank Światowy, zostałaby przyjęta dobrze napisana ustawa służąca rozwojowi systemu SKOK. Niestety, ustawa była przedmiotem nadmiernego lobbingu konkurencji, a także silnie motywowana politycznie."

W sprawie SKOK-ów Stowarzyszenie Przejrzysty Rynek zajmowało wielokrotnie stanowisko. Przyglądało się też uważnie losom ustawy o SKOK-ach, gdyż jak w soczewce pokazują one formy nierównej konkurencji między rodzimym a zagranicznym kapitałem oraz destrukcyjną rolę Platformy Obywatelskiej z punktu widzenia interesu narodowego. Osądźcie sami:

Unicreditshareholders.com