Bez kategorii

Nowy system emerytalny jako element systemu zabezpieczenia społecznego.

27/03/2011

480 Wyświetlenia

0 Komentarze

5 minut czytania

Nowy system emerytalny realizuje konstytucyjną zasadę zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego (art. 67 ust. 1 Konstytucji RP).
Wprowadzony w latach 1997-1998 nowy system emerytalny, tak jak i dotychczasowy realizuje zasady solidarnośći poziomej, pionowej i międzypokoleniowej, choć częściowo w inny sposób, niż w ramach starego systemu emerytalnego.

Od jakiegoś czasu na łamach nowego ekranu toczy się debata o zreformowanym systemie emerytalnym. Ponieważ wydaje się, że w debacie tej występuje pewna asymetria informacyjna, tym razem trochę teorii.

Nowy system emerytalny realizuje konstytucyjną zasadę zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego (art. 67 ust. 1 Konstytucji RP).

Zasada ta w Polsce w ramach systemu powszechnego konsekwentnie realizowana jest jako system ubezpieczeniowy, a nie zaopatrzeniowy. Oznacza to, że wysokość świadczenia związana jest z wysokością zarobków/ opłaconych składek. Tak było przed reformą lat 1997-1998, jak i jest obecnie.

Zarówno nowy jak i stary system emerytalny są elementem ubezpieczeń społecznych.

System ten oparty jest na zasadach solidarności i rozkładu ryzyka.

W teorii występują następujące rodzaje solidarności – pozioma, która pozwala na rozłożenie niekorzystnych jednostkowych zdarzeń losowych na całą społeczność, pionowa– czyli ochrona najsłabszych oraz międzypokoleniowa, czyli zakładająca finansowanie bieżących świadczeń z bieżących składek.

Ta ostatnia pojawiła się wraz z odejściem do kapitałowych systemów ubezpieczenia społecznego (warto pamiętać, ze pierwotnym model bismarckowski, był modelem kapitałowym) i przejściem do modeli repartycyjnych (w wyniku Wielkiego Kryzysu).

Zastosowanie w ubezpieczeniach społecznych kapitałowych systemów zdefiniowanej składki przewidujących wypłatę w formie dożywotniej emerytury wprowadzenie kolejnego elementu solidarnościowego – rozkładu ryzyka dalszego trwania życia po przejściu na emeryturę.

Powyższą klasyfikację przytaczam za: Marek Rymsza. Solidaryzm w ubezpieczeniach społecznych (w: red. T.Szumlicz, Społeczne Aspekty Ubezpieczenia. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa, 2005, str. 43-58)

Mimo wprowadzenia reformy emerytalnej lat 1997-1998, w systemie emerytalnym utrzymano wszystkie dotychczasowe elementy solidarnościowe (choć w innym zakresie nić poprzednio) oraz dodano nowy element podziału ryzyka – dalszą długość trwania życia.

Solidarność pozioma – wszyscy opłacają składki , ale świadczenie emerytalne otrzymają tylko osoby, które dożyją emerytury (ogranicza ją częściowo wprowadzenie dziedziczenia w części kapitałowej w fazie oszczędzania, w pełni jest realizowana w części repartycyjnej w modelu wprowadzonym w latach 1997-1998).

Solidarność pionowa – ograniczono ją poprzez zmianę formuły ustalania świadczenia z DB (zdefiniowanego świadczenia) na DC (zdefiniowanej składki) i rezygnację z występującego w formule DB redystrybucyjnym elementem 24% kwoty bazowej oraz zmianę sposobu ograniczenia wysokości stopy zastąpienia związaną ze zmianą formuły ustalania świadczenia, ale pozostawiono w formie emerytury minimalnej. Istotnym elementem redystrybucji jest także wprowadzenie w 2005 r. na stałe do systemu emerytur górniczych, bez zmiany zasad ich finansowania.

Solidarność międzypokoleniowa – w długiej perspektywie ograniczona poprzez wprowadzenie części kapitałowej, przy zachowaniu wszystkich praw nabytych (kapitał początkowy w części repartycyjnej nowego systemu, dotacja uzupełniająca do FUS na pokrycie ubytku składki transferowanej do OFE). Oznacza to, że obecne pokolenie finansuje zarówno w pełni świadczenia na zasadach repartycyjnych obecnych świadczeniobiorców, jak i częściowo swoje przyszłe świadczenia w ramach komponentu kapitałowego.

Dodatkowym elementem solidarnościowym jest wreszcie rozkład między ubezpieczonych dalszej oczekiwanej długości życia po wykupieniu dożywotniej emerytury kapitałowej.

Zasady te ulegną istotnemu skomplikowaniu po wejściu w życie zmian uchwalony ostatnio przez Sejm w ustawie z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych.

Ustawa ta w istotny sposób zmienia charakterystykę systemu repartycyjnego, wprowadzając jego nowy element – tzw. subkonto w ZUS, w ramach którego ograniczona zostanie solidarność pozioma poprzez wprowadzenia dziedziczenia zaewidencjonowanych na subkoncie składek. Dziedziczenie zaewidencjonowanych składek rodzi dodatkowo istotne problemy prawne, bo przedmiotem dziedziczenia zgodnie z art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego mogą być wyłącznie prawa i obowiązki majątkowe. Odmiennie jednak niż w systemie kapitałowym, w systemie repartycyjnym trudno takie prawo majątkowe zidentyfikować.

Paweł Pelc

radca prawny, Kancelaria Radcy Prawnego Pawła Pelca

Wiceprezes Stowarzyszenia Rynku Kapitałowego UNFE

27 marca 2011 r.