NISKI LOT SĄDU NAJWYŻSZEGO

26 kwietnia 2016 r. Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego (dalej: „ZOSSN”) podjęło uchwałę stwierdzającą m.in., że „Nieopublikowany wyrok Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzający niezgodność z Konstytucją określonego przepisu uchyla domniemanie jego zgodności z Konstytucją z chwilą ogłoszenia wyroku przez Trybunał Konstytucyjny”. Odcinając się od emocji, które zdominowały przekaz medialny na ten temat, ośmielam się odnieść do tej uchwały pod względem merytorycznym.

Do oceny merytorycznej przywołam treść art. 190 ust. 2  Konstytucji, który stwierdza, że „Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (…) podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej <Monitor Polski>”. Z tego przepisu wynika w jaki sposób wyroki Trybunału Konstytucyjnego (dalej: „TK”) mają być ogłaszane – w organie urzędowym lub w Monitorze Polskim. Innych sposobów ogłaszania tych wyroków Konstytucja nie przewiduje. Następny w kolejności przepis – art. 190 ust. 3 Konstytucji – stwierdza m.in., że „Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia”. Z tych dwóch przepisów wynika wprost, że wejście w życie wyroku TK następuje dopiero w momencie jego ogłoszenia w organie urzędowym.

Do momentu wydania omawianej uchwały ZGSSN uważałem, że moment wejścia w życie wyroku TK jest zarazem momentem, od którego następują wszystkie skutki jakie ten wyrok za sobą niesie. Skoro Konstytucja wskazuje moment wejścia w życie wyroku TK, to wraz z tym momentem powinny następować również wszystkie jego skutki. Taki wniosek jest oczywisty i narzuca się sam. Tymczasem w dyskutowanej uchwale ZOSSN podzielono skutki wyroku na uchylenie domniemania zgodności z Konstytucją i wszystkie pozostałe skutki. Następnie zastosowano do tego wyodrębnionego skutku inne zasady. Stwierdzono, że ten skutek wyprzedza moment wejścia w życie wyroku TK. Nie potrafię inaczej zrozumieć uchwały ZOSSN. Skoro domniemanie zgodności z Konstytucją ma być uchylone już w chwili wydania wyroku TK, to musi wyprzedzać wejście w życie tego wyroku, które zgodnie z Konstytucją nastąpi dopiero w momencie ogłoszenia w organie urzędowym. Innymi słowy ZOSSN uchwaliło, że wyrok TK częściowo wchodzi w życie wcześniej niż Konstytucja przewiduje.

ZOSSN nie uzasadniło na jakiej podstawie różnicuje skutki wyroku TK i przypisuje im różne daty, od których następują. Nie podano też na jakiej podstawie wprowadzono wyłom w zasadzie, że wejście w życie wyroku TK następuje dopiero w momencie jego ogłoszenia w organie urzędowym (art. 192 ust. 2 i 3 Konstytucji). Nie publikując jakiegokolwiek uzasadnienia tej uchwały ZOSSN znacznie ograniczyło możliwość dalszej polemiki ze swoim stanowiskiem, niemniej pewne pytania narzucają się same i nie można ich nie postawić. Znaczenie uchylenia domniemania zgodności z Konstytucją jest nie do przecenienia, albowiem zwalnia sędziów sądów powszechnych i wojskowych od obowiązku stosowania przepisów zakwestionowanych przez TK. Czy uchwała  ZOSSN, dająca się sprowadzić do stwierdzenia „wyrok TK częściowo wchodzi w życie wcześniej niż Konstytucja przewiduje”, nie nosi cech próby obejścia art. 192 ust. 2 i 3 Konstytucji? Czy nie jest to próba przeforsowania możliwości niestosowania przez sądy przepisów zakwestionowanych w wyrokach TK mimo braku ich wejścia w życie zgodnego z Konstytucją?

Robert Ginalski

Autor ukończył Aplikację Radcowską w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie oraz jest magistrem prawa Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego