Kalifornijska „Pierwsza pastorałka” poety Jana Kowalika

Przez 2 lata pracował fizycznie jako stróż, czyściciel okien, nocny sprzątacz w kinie, zmywacz naczyń. Przez 3 lata był zatrudniony na stanowisku asystenta w Hoover Library. Potem znów zarabiał pracą fizyczną, poświęcając wolny czas bibliografii.

  

Kalifornijska "Pierwsza pastorałka" poety Jana Kowalika

 

Pierwsza pastorałka

Jan Kowalik[i]

 

Jakąż nam dzisiaj kolędą

powitać ciebie dziecino?

Ligawki pasterzy umilkły,

kantaty aniołów przebrzmiały…

"Gloria in excelsis Deo"?

Śmiech na wiatr:

niebiosa w ogniu

bogowie giną!

 

"Pokój na ziemi ludziom"??

Śmiech na wiatr:

W Golanie kwitną szrapnele

w Jordanie, inny Jan chrzci —

krwią.

 

"Ludziom dobrej woli"???

Serce przystaje z trwogi:

Może cię porwać partyzant,

mogą podłożyć bombę

pod twojej stajenki progiem.

Mogą cię przechandlować

dyplomaci, za śliski

pokój ze Wschodem!!

 

Wigilia w Kalifornii

Jan Kowalik

 

Wigilią wieczorem

kiedy się niebo rozzłoci gwiazdami

gdy najboleśnie poznamy

jak biedni jesteśmy sami

rzucimy puste mieszkanie

i wziąwszy latarnię do ręki

pójdziemy w las za oknami

pozapalamy choinki.

 

Kiedy świat się rozwidni

zmówimy Skład Apostolski

zzujemy z nóg swych obuwie

i boso pójdziemy do Polski.

 

Tam na rozstaju pod lasem

za wsią przywaloną śniegami

trafimy na nędzną chałupę

z zamarzniętymi szybami

tam cicho do drzwi zastukamy.

 

Wołek zaryczy w oborze

W żłobie dziecina zakwili

u progu dziad stanie tak siwy

i spracowany jak Józef

bez słów nas do wnętrza zaprosi.

 

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

W "Małym słowniku pisarzy polskich na obczyźnie 1939–1980"[ii] notatka o Janie Kowaliku liczy niemal 2 strony. Najpierw, jest trochę danych biograficznych oraz informacja, że do Stanów Zjednoczonych przybył on w 1950 roku. Tutaj Kowalik zaczynał tak samo jak miliony innych Polaków w wielu krajach na całym świecie…

Tych wszystkich Polaków, którym masowe mordy polskich patriotów przez sowieckich komunistów, a następnie zbrodnicza, sowiecka okupacja Polski — odmówiły prawa do życia, pracy oraz twórczości we własnej ojczyżnie…

A więc Kowalik "przez dwa lata pracował fizycznie jako stróż, czyściciel okien, nocny sprzątacz w kinie, zmywacz naczyń w restauracji. Przez trzy lata był zatrudniony na stanowisku asystenta w Hoover Library[iii] przy uniwersytecie w Stanford. Potem ponownie zarabiał na utrzymanie pracą fizyczną, poświęcając wolny czas pracom bibliograficznym."

Dlatego Bogusław Gryszkiewicz w artykule "Poeta Jan Kowalik", opublikowanym w "Przeglądzie Polskim" w Nowym Jorku, ma prawo by pytać o to "Kim jest poeta Jan Kowalik". Na to pytanie Gryszkiewicz odpowiada:

"Najprostrza odpowiedź brzmi: jest sobą, a mówiać dokładnie autorem wierszy niezwykle osobistych, wprowadzających w świat przeżyć i doświadczeń konkretnego człowieka. Odbiorcy, który kształtował swój gust w kontakcie z poezją awangardową, twórczość Kowalika może się wydawać nieco staroświecka: autor tomiku "Zatrzymać czas" nie hołduje dzisiejszym modom, nie tylko że nie wyklucza przywatności, ale wręcz czyni tę prywatność ośrodkiem swej poetyckiej wizji. Jakby na przekór prawodawcom "nowej sztuki" nie podporządkowywuje się nakazom "wstydu poetyckiego", tworzy lirykę konfesyjną mocno nasyconą pierwiastkiem emocjonalnym.

Zamiast tego co Tadeusz Peiper nazywał "pudor poetae", u Kowalika bezwzględnie obowiązuje zasada szczerości: nie wstydzi się on swoich uczuć, nie lęka się też podejmować pewnych, powiedzmy tradycyjnych tematów, mimo tego że w kręgach koneserów oceniane to bywa jako "nałóg banału".[iv]

Jan Kowalik jest m.in. autorem kilku tomików poetyckich, bibliografii Modrzejewskiej "Modjeska: Bibliography" oraz wymagającego olbrzymiego nakładu pracy dzieła "Bibliografia czasopism polskich wydanych poza granicami Kraju od września 1939 roku"…

Częśc dokumentów zebranych przez Jana Kowalika znajduje się wHoover Institution Archives[v], a część zbiorów została przekazanado Biblioteki Głównej Seminarium Zagranicznego Towarzystwa Chrystusowego w Poznaniu.[vi]