Jak zginęli bohaterscy marynarze ORP „Orzeł”

Historycy badający tę sprawę są zdania, że do zatonięcia okrętu „Orzeł” mogło dojść w dniach 23 maja do 8 czerwca 1940 roku na Morzu Północnym, na obszarze od 56. do 57. równoleżnika. W opinii historyków „najbardziej prawdopodobne” wydają się trzy ewentualności jego zatonięcia.

83 lata temu – 15.01.1938 r. w holenderskiej stoczni Vlissingen zwodowano okręt podwodny ORP „Orzeł”. Matką chrzestną okrętu została Jadwiga Sosnkowska, żona gen. Kazimierza Sosnkowskiego

Budowę sfinansowano ze zbiórki zorganizowanej przez Ligę Morską i Kolonialną oraz Fundację Łodzi Podwodnej. 5 lutego podniesiono na nim Polską banderę wojenną, 7 lutego przypłynął do portu wojennego w Gdyni.

Rozbrojony w Tallinie w nocy z 17/18 września wsławił się brawurową ucieczką do Wielkiej Brytanii skąd kontynuował walkę na morzu. Spektakularna ucieczka trwała 27 dni. Z niewyjaśnionych do dziś przyczyn zaginął z całą załogą na Morzu Północnym na przełomie maja i czerwca 1940 r. Wcześniej załoga okrętu zatopiła niemiecki transportowiec, demaskując plan inwazji na Norwegię.

ORP „Orzeł” to duma Polskiej Marynarki Wojennej II Rzeczypospolitej. Zaginął bez wieści grzebiąc w swoim wnętrzu bohaterskich marynarzy. Do dzisiaj nie wyjaśniono przyczyn i miejsca jego zatonięcia. Oto jedna z wielu historii związana z tym bohaterskim okrętem oraz jego marynarzach.

Ostatnia podróż okrętu podwodnego ORP „Orzeł”

ORP „Orzeł” zaginął wraz z całą załogą 25 maja 1940 roku około godziny 23.00, podczas wykonywania zadania bojowego w pobliżu Helgolandu. „Orzeł” należał wówczas do II flotylli okrętów podwodnych w Rosyth. Jego tragiczny patrol rozpoczął się dnia 23 maja 1940 r. około godziny 18.00.

Dla Polaków, nazwa Orzeł pozostanie na zawsze symbolem męstwa, odwagi, niezłomnej woli walki, rycerskiego ducha a także dżentelmeńskich sposobów prowadzenia wojny. Tu należy przytoczyć zatopienie niemieckiego transportowca „Rio de Janeiro”. Dowódca Orła mimo, że okręt znajdował się w niebezpieczeństwie, przez storpedowaniem statku wezwał okręt do zatrzymania się, a załogę do opuszczenia statku.

Poza tym ORP Orzeł stanowi symbol nierozerwalności Polski z morzem. Był to okręt jako jeden z nielicznych na świecie zbudowany z datków społeczeństwa. Z datków dowolnych. Za sumę 8 mln 200 tys. złotych, zebranych w trakcie kilkuletniej żmudnej akcji, ofiarowano Marynarce Wojennej nowoczesny i potężny okręt podwodny. Był to wielki triumf organizacyjny i propagandowy Legii Morskiej, która bezustannie wpajała społeczeństwu okresu międzywojennego ideę silnej Polski na morzu.

Najnowocześniejszy okręt podwodny w 1938 r. to ORP „Orzeł”

Dane okrętu podwodnego według dostępnych źródeł :

Wyporność: – nawodna – 1 110 ton, – podwodna – 1 473 tony Wymiary: długość – 84,00 m, szerokość – 6,7 m, zanurzenie – 4,17 m Głębokość zanurzenia: dopuszczalna 100 metrów, peryskopowa 10-12 m. czas zanurzania 50 sek. Napęd: – 2 silniki wysokoprężne typu 6QD42Sulzer o łącznej mocy 4 740 KM; – 2 silniki elektryczne typu Brown Boveri o łącznej mocy 1 100 KM.(” Orzeł”) – 2 silniki Fabryka Silników w Żychlinie (” Sęp”) – 2baterie akumulatorów razem 200 ogniw. Zapas paliwa: – normalny: 67,5 tony oleju napędowego – pełny: 123,5 tony Prędkość: nawodna 19,4 węzłów, podwodna 9 węzłów Zasięg pływania: – nawodny – 7.000 Mm przy prędkości 10 węzłów – podwodny – 100 Mm przy prędkości 5 węzłów Uzbrojenie: – 1 działo typu Bofors wz.25 kalibru 105 mm na lawecie L/41; 125 naboi, – 1 podwójne działko przeciwlotnicze wz.37 na lawecie l/60 typu Bofors w wodoszczelnej studzience na kiosku; 1200 naboi, – 1 nkm 13,2 mm wz.XXX na podstawie morskiej R4SM typu Hotchkiss – prawdopodobnie występował tylko w ofercie lecz nigdy nie był zamontowany, – 12 wyrzutni torpedowych 550 mm z reduktorami do troped 533 mm – 4 wyrzutnie na dziobie, 4 pod pokładem śródokręcia (po jednej podwójnej, obrotowej przed i za kioskiem) i 4 na rufie, 20 torped. Czas nieprzerwanego pobytu pod wodą: 20 godzin przy prędkości 5 węzłów Autonomiczność 90 dni Załoga: 6 oficerów oraz 54 podoficerów i marynarzy.

Znaki taktyczne: 85A

Opowieść marynarza z ORP „Orzeł”

Miesięcznik Morze w 1964 roku, w numerze 6, w 25. rocznicę zaginięcia „ORP ORZEŁ”, zamieścił Artykuł Feliksa Prządaka, zatytułowany „Prawda piękniejsza od fantazji”. Autor, pozostały przy życiu członek załogi ORŁA, ówczesny bosmanmat, przedstawił swoje informacje o ostatnim patrolu tego okrętu. Ten fragment jego tekstu prezentuje poniżej.

„W dniu 26 maja 1940 do izby chorych, gdzie przebywał marynarz okrętu podwodnego ORP „Orzeł, w odwiedziny przyszedł jego znajomy – angielski marynarz radiotelegrafista z HMS „ Forth” i zakomunikował te słow : „listen my dear friend, I have news for you”. Twierdząc iż (cytat) : ”Twój okręt został zatopiony, taką informację dostałem przez radiogram od holenderskiego okrętu podwodnego”. Oni twierdzili, że ” Polski ORP Orzeł został zatopiony salwą 4 torped przez niemieckiego U – boota”.

„Zachowaj dyskrecję” – prosił Anglik Polaka, nie wolno tobie tego nikomu mówić. Jak się to wyda, będę srogo ukarany – stwierdził – brytyjski marynarz. Polak przyrzekł, iż nikomu nic nie powie.

ORP „Orzeł” w tym właśnie dniu pływał na bojowym, morskim patrolu podczas, którego miał za zadanie zmienić w wyznaczonym sektorze patrolowania Holenderski okręt podwodny – I coś tam się stało niedobrego! – jak twierdził brytyjski marynarz. Okręt podwodny RP „Orzeł” nie powrócił już nigdy z tego bojowego patrolu. Na ORP „Orzeł” zginęła cała jego załoga wraz z trzema brytyjskimi marynarzami.”

Ta historia ukazała się także w :http://facta-nautica.graptolite.net/orzel.html

Jak zginęli bohaterscy marynarze ORP „ Orzeł”

Historycy badający tę sprawę są zdania, że do zatonięcia okrętu „Orzeł” mogło dojść w dniach 23 maja do 8 czerwca 1940 roku na Morzu Północnym, na obszarze od 56. do 57. równoleżnika. W opinii historyków „najbardziej prawdopodobne” wydają się trzy ewentualności jego zatonięcia:

Pierwsza z nich jest związana z dniem 29 maja. Wówczas to niemieckie radio podało wiadomość o treści: „Na środku Morza Północnego bezpośrednim trafieniem bombą lotniczą został zatopiony jeden nieprzyjacielski okręt podwodny”. W tym dniu, „Orzeł” rzeczywiście przebywał w rejonie „środkowej części Morza Północnego”. Kto wie, czy rzeczywiście polski okręt nie padł wtedy ofiarą niemieckiego ataku. Niestety, brak jest obecnie dokładnych danych nie tylko na temat tego miejsca, ale i podania nazwy oraz typu samolotu i godziny oraz dokładnego miejsca ataku lotniczego.

Drugim możliwym scenariuszem było, według historyków, zatonięcie okrętu z powodu wpłynięcia na minę. W czasie wojny na Morzu Północnym znajdowały się zarówno brytyjskie, jak i niemieckie pola minowe. Mało tego, przez dwa z nich prowadziła trasa „Orła” w rejon patrolu. Jedno nie było znane Brytyjczykom, nie mógł więc wiedzieć o nim kapitan Jan Grudziński, dowódca okrętu podwodnego.

Trzecią przyczyną katastrofy mógł być wypadek. Taki nieszczęśliwy wypadek może wydarzyć się zawsze, nie tylko w czasie wojny, o czym świadczy katastrofa rosyjskiego okrętu „Kursk” – przypominają nam historycy. W ich ocenie, wypadek mógł nastąpić w wyniku wybuchu torpedy, np. USS Scorpion 1968, czy nieprawidłowego manewru zanurzania lub wynurzania okrętu. Na pokładzie „Orła” także dochodziło do awarii, wiemy, że np. 15 kwietnia doszło do awarii odwietrznika, jak podają dostępne dokumenty.

Zdaniem pisarza marynisty, Jerzego Pertka, przeprowadzone do tej pory badania pozwalają na ustalenie daty zatonięcia „Orła” na 25 maja, wskutek wpłynięcia na minę, lub na 29 maja w wyniku ataku niemieckiego bombowca. Do pierwszej wersji skłania się również jeden z najlepszych polskich „podwodników”, komandor Bronisław Romanowski.

Zatonięcie „Orła” budzi emocje od lat

Historycy przypominają, że zagadka „Orła” wydawała się zostać rozwiązana w 1994 roku, kiedy to niektóre polskie dzienniki podały informację o odnalezieniu okrętu przez Norwegów. Niestety, film z oględzin wraku nie potwierdził sensacyjnej wiadomości. Okręt okazał się podobną do „Orła” holenderską jednostką zatopioną w listopadzie 1940 roku. Podobne emocje rozbudziła wiadomość z maja tego roku o prawdopodobnym odnalezieniu „Orła”. I tym razem radość z sukcesu okazała się przedwczesna. Kiedy zatem zostanie odkryta tajemnica śmierci bohaterskich marynarzy z ORP „ Orzeł”?

Zginęli wraz z okrętem bohaterscy marynarze ORP „Orzeł”:

– bosman Józef Adamowicz – podchotąży Edmund Brocki – bosman Jan Brzęczka – st. marynarz Franciszek Chojecki – mat Paweł Czopp, – bosman Wiktor Dąbrowski – chorąży mar. Wacław Foterek – st. marynarz Alojzy Gettka – bosman Paweł Giełdoń – mat Paweł Górny – st. marynarz Henryk Grabowski – kmdr ppor. Jan Grudziński – dowódca – st. marynarz Roman Hagno – mat Wacław Halaczek – bosmanmat Wojciech Hetman – st. marynarz Wiesław Jakubowski – mat Stefan Janaszek – st. marynarz Józef Jarmuż – st. marynarz Roman Jasiński – bosman Aleksander Kamecki – porucznik mar. Henryk Kamiński – mat Józef Kapuściński – bosmanmat Jan Kasprzak – marynarz Zbigniew Kawa – st.bosman Hernyk Kotecki – bosman Julian Kozowy – st. marynarz Emil Krystek – st. marynarz Maksymilian Rudolf Kühn – bosmanmat Edmund Leśniak – st. marynarz Kazimierz Mazurkiewicz – st. marynarz Mariusz Mączarski – por. marynarz Marian Tadeusz Mokrski – st. marynarz Zdzisław Mońko – bosman Stanisław Mucha – st. bosman Władysław Narkiewicz – st. marynarz Zygmunt Nowak – bosmanmat Jan Olejnik – st. marynarz Leonard Palowicz – kapitan mar. Andrzej Piasecki – bosmanmat Teofil Piechota – bosman Jan Piegza – bosmanmat Teodor Pokrywka – marynarz Józef Prociuk – bosmanmat Bronisław Prokudowicz – bosmanmat Tomasz Prządka – mat Henryk Rebizant – kapitan mar. Florian Roszak – bosman Stanisław Samotus – bosmanmat Julian Skarbek – porucznik mar. Jerzy Sosnowski – bosmanmat Zygmunt Sosnowski – chorąży mar. Józef Stelmaszyk – bosmanmat Ignacy Świebocki – st. marynarz Jan Szal – bosmanmat Wacław Szubert – bosmanmat Jan Torbus – marynarz Stanisław Uliczny – mat Zdzisław Wilwer – st. marynarz Piotr Jan Zydroń

Członkowie załogi nie uczestniczący w ostatnim rejsie:

– ppor. mar. Stanisław Pierzchlewski – zginął 8 października 1943 roku na polskim niszczycielu ORP Orkan – bosmat Władysław Oczkowski – bosmat Czesław Olesiński – mat Alojzy Grewka – st. mar Antoni Szymczak – bosmat Marek.

Pamięć, Cześć i Chwała Polskim Bohaterom

Żródło :

https://pl.wikipedia.org/wiki/ORP_Orzeł_(1938)

http://facta-nautica.graptolite.net/orzel.html

Miesięcznik Morze w 1964 roku, w numerze 6, w 25. rocznicę zaginięcia „ORP ORZEŁ”