Dżochar i inne imiona

Dwóch braci jednych rodziców. Obaj 15 kwietnia 2013 zorganizowali zamach w Bostonie przy mecie corocznego maratonu. Bomby miały wybuchnąć w amerykańskie święto 4 lipca, ale chłopaki wcześniej złożyli i podłożyli swoje śmiercionośne ładunki, zatem zginęły całkiem inne osoby (3 zabitych; ponad ćwierć tysiąca rannych, w tym wielu ciężko). Gdyby zamachy były 3 miesiące później, to osoby zabite w Bostonie mogłyby dożyć sędziwego wieku, nie wiedząc, że śmierć ich nawet nie musnęła. I odwrotnie – w święto z ręki tych braci nie zginą obywatele, którzy prawdopodobnie byliby zabici, gdyby zamachowcy działali zgodnie z planem. Zginął starszy brat, Tamerlan, natomiast Dżochar został ranny i będzie sądzony – grozi mu kara śmierci, zaś jego rodzina uważa, że jest niewinny. Amerykańska Temida będzie miała […]

Dwóch braci jednych rodziców. Obaj 15 kwietnia 2013 zorganizowali zamach w Bostonie przy mecie corocznego maratonu. Bomby miały wybuchnąć w amerykańskie święto 4 lipca, ale chłopaki wcześniej złożyli i podłożyli swoje śmiercionośne ładunki, zatem zginęły całkiem inne osoby (3 zabitych; ponad ćwierć tysiąca rannych, w tym wielu ciężko). Gdyby zamachy były 3 miesiące później, to osoby zabite w Bostonie mogłyby dożyć sędziwego wieku, nie wiedząc, że śmierć ich nawet nie musnęła. I odwrotnie – w święto z ręki tych braci nie zginą obywatele, którzy prawdopodobnie byliby zabici, gdyby zamachowcy działali zgodnie z planem.

Zginął starszy brat, Tamerlan, natomiast Dżochar został ranny i będzie sądzony – grozi mu kara śmierci, zaś jego rodzina uważa, że jest niewinny. Amerykańska Temida będzie miała kłopoty z tym chłopakiem, ale problemy językowe z jego imieniem też nie są małe. Niemal w każdym języku to imię pisuje się inaczej, natomiast imię Tamerlan – niemal w każdym jednakowo.

Z bardziej znanych postaci o imieniu Dżochar, to generał-major radzieckiego lotnictwa, czeczeński polityk – Dudajew (1944 – 1996; prezydent Czeczenii 1991-1996).

Dżochar – ch po rosyjsku, ukraińsku i bułgarsku Джохар, białorusku Джахар, angielsku, norwesku i wietnamsku Dzhokhar, francusku, portugalsku i katalońsku Djokhar, niemiecku Dschochar, italsku Džokhar, szwedzku i niderlandzku Dzjochar, duńsku Dzjokhar, słowacku Džochar, litewsku Džocharas, ale h po słoweńsku i chorwacku Džohar, węgiersku Dzsohar, fińsku Džohar, łotewsku Džohars, rumuńsku Djohar, estońsku Džohhar, esperanto Ĝoĥar, hiszpańsku i baskijsku Dzhojar.

We wszystkich językach opartych na alfabecie łacińskim zapisuje się to imię zgodnie z lokalnymi zasadami pisowni, aby najdoskonalej oddać fonetyczne brzmienie oryginału.

Ponieważ świat staje się coraz większą i globalniejszą wioską, zatem rodzice swoim dzieciom będą nadawać imiona przyjaźniejsze w komunikacji międzyjęzykowej. Z katalogu polskich imion będą wypadać takie, które zawierają nasze oryginalne litery i dwuznaki. Z dwóch omawianych imion, Tamerlan jest wyrazem przyjaznym dla większości Ziemian, natomiast Dżochar jest imieniem językowo zbyt skomplikowanym, z którym jego nosiciele będą mieć wyłącznie problemy…

W języku angielskim dwuznak ch oddawany jest zwykle jako kh. Aram Chaczaturian (ormiański kompozytor muzyki poważnej i dyrygent), to po ang. Khachaturian, niem. Chatschaturjan, ale po chorwacku… Hačaturjan.

Język chorwacki preferuje jedynie h, co może szokować, gdyż odpowiedniki wyrazów Michał, technika, architektura oraz… Chorwacja pisywane są w tym języku z samym h (nie ch). Podobnie w kilku językach bałkańskiego rejonu.

19 kwietnia 2013 internetowa TVN24 zamieściła obszerny artykuł o zamachowcach, w tym o młodszym z braci (wybrano część zdań) –

„Dżochar Carnajew urodził się w 1993 roku w Kirgistanie. Dżohar miał uczył się tam tylko przez rok. Dżochar podaje, że zna angielski, rosyjski i czeczeński. Ojciec Dżochara powiedział agencji AP, że jego syn jest studentem medycyny i ‘prawdziwym aniołem’. Dżohar ostatnio odwiedził swój profil na krótko przed wybuchami w Bostonie. CNN podała, że Dżochar przez jakiś czas pracował jako ratownik na basenie Uniwersytetu Harvarda. Po ujawnieniu, że to Dżohar jest poszukiwanym podejrzanym, na jego koncie pojawiły się liczne obraźliwe komentarze. Dżochar i Tamerlan mieszkali razem na Norfolk Street w Cambridge pod Bostonem”.

W jednym tekście redakcja oscylowała pomiędzy ch a h, niemal na przemian, z lekką przewagą ch…

Ciekawie omawia problem znany językoznawca Grzegorz Jagodziński – „Słoweni i Chorwaci (podobnie Rumuni) zapisują bezdźwięczne [x] literą h (i mają rację!). W ich językach nie ma i nigdy nie było żadnego dźwięcznego h, stąd litera h jest u nich użytkowana zgodnie z jej przeznaczeniem. Na przykład technika to po rumuńsku tehnică. Z tego samego powodu Chaczaturian to regularnie Hačaturian. I tak samo będzie z każdym innym wyrazem, w którym wymawia się [x]. To tylko u nas w myśl jakichś średniowiecznych zaszłości odróżnia się w piśmie ch od h, choć dziś oba reprezentują jeden i ten sam dźwięk. Językoznawcy tkwią w tym marazmie oczywiście tylko po to, by komplikować nam życie”.

Czyżby powyższy komentarz sugerował ujednolicenie pisowni wzorem kilku południowoeuropejskich języków? Chyba jest zbyt późno i nawet zwolennicy wyeliminowania ch nie bardzo wierzą w wyeliminowanie tego dwuznaku i zastąpienie jedną literą h. Rezygnacja z ch na rzecz h oznaczłaby pisownię hleb, hemia, tehnika, Mihał, Horzów, zahęta, Mohnacki. Czy jesteśmy na to gotowi? Nasi przodkowie się ongiś zagapili, ale teraz jest chyba już zbyt późno. Jaka część naszego społeczeństwa poparłaby powyższy pomysł?

Przy okazji jeszcze o zapisie nazwiska Carnajew. Angielskojęzyczne (i nie tylko) media młodszego terrorystę określają jako Dzhokhar Tsarnaev. Mimo że owe dane są dość powszechnie znane, to większość angielskojęzycznych obywateli świata nie napisze ich poprawnie po podyktowaniu. Polski wyraz car to po angielsku tsar, zatem należałoby się zastanowić nad nazwą tsunami, która po polsku mogłaby przyjąć postać cunama i byłaby przyjaźnie deklinowalna.

Иркутск , Якутск, Липецк – nazwy rosyjskich miast; po polsku Irkuck, Jakuck i Lipieck, zaś po angielsku Irkutsk Yakutsk i Lipetsk. Podobnie Чепца (rzeka) i Солженицын (nazwisko) – po polsku Czepca i Sołżenicyn, po angielsku Cheptsa i Solzhenitsyn. W większości zachodnich języków w tych nazwach jest ts.

Tsunami po rosyjsku, ukraińsku, białorusku, bułgarsku, serbsku, macedońsku, słowacku, słoweńsku, litewsku, łotewsku pisane jest przez c (nie ts), zatem należałoby uznać, że poprawnie spolszczoną polską nazwą powinna być cunama, która byłaby deklinowana podobnie panorama.