Czy musimy odpoczywać?

Przezywamy kolejny długi weekend – tym razem czerwcowy. Naród pogrąża się w nirwanie i relaksie. Czy musimy odpoczywać na co komu jest to potrzebne?

Dwie ekipy robotników miały rozładować wagon z węglem. Jednej narzucono czas i porę, kiedy miała odpoczywać, podczas gdy w drugiej robotnicy odpoczywali wtedy, kiedy chcieli. Kto wykonał prace pierwszy? Ci, którzy sami decydowali o tym, kiedy mają sobie zrobić przerwę.

Kiedy należy odpoczywać? Kiedy jesteś zmęczony? Nie, bo poczucie zmęczenia świadczy o wyczerpywaniu się rezerw twojego organizmu. Najlepiej chwilę przedtem zanim poczujesz, że jesteś przemęczony.

Psychiatrzy z USA Thomas Holmes i Richard Rahe doszli do wniosku, że wakacje są na liście najbardziej stresujących rzeczy, jakie mogą się przydarzyć współczesnemu człowiekowi.

Odpoczywanie to naprawdę ciężka historia, bo wielu z nas ma z nim poważne kłopoty. Może to się wydać dziwne, ale bardzo dużo osób zwyczajnie nie umie odpoczywać. Może w polskim kontekście to zabrzmi zabawnie, ale takim naprawdę trudnym momentem jest przejście na emeryturę, kiedy skokowo rośnie ilość wolnego czasu i trzeba się nauczyć go wykorzystywać. W Japonii, w Niemczech organizuje się nawet specjalne szkolenia dla mających przejść na emeryturę pracowników, aby potrafili radzić sobie z tym problemem. W naszym kraju, jak się okazuje ludzie bardzo chętnie idą na emeryturę, co pośrednio świadczy o ich postawie wobec organizacji, w których są zatrudnieni (być może, dlatego mamy tak dużo osób nieaktywnych zawodowo).

Nawet sam pan Bóg musiał odpoczywać, kiedy przepracował 6 dni.

A gdy Bóg ukończył w dniu szóstym swe dzieło, nad którym pracował, odpoczął dnia siódmego po całym swym trudzie, jaki podjął (Rdz2,2). Jak widzimy nawet nie miał wolnej soboty. Znamienne i wielce zastanawiające jest to, że w Dekalogu zawarty jest nakaz odpoczywania, co pośrednio dowodzi, że człowiek został stworzony do pracy, choć wielu z nas może mieć w tej zgoła odmienne zdanie…

W końcu jedna Bóg ten siódmy dzień pobłogosławił i przykazał ludziom, aby go poświecili Jemu i… odpoczynkowi. Rewolucja francuska próbowała z tygodnia zrobić dekadę, ale eksperyment się nie udał.

Gościu usiądź pod lipą a odpocznij sobie proponował Jan z Czarnolasu, zalecając odrobinę relaksu wszystkim utrudzonym. Bardzo byłoby dobrze, gdyby każdy z nas miał takie drzewko, pod którym mógłby zaznać – kiedy by chciał – odrobiny wytchnienia od zgiełku i hałasu współczesnego świata. Ostatnio powstała nowa forma odpoczywania i są nią pobyty kontemplacyjne w klasztorach, właśnie w celu dokonania refleksji nad swoim życiem i wyciszenia się. Trwają one od kilku do kilkunastu dni. Wstaje się skoro świt, dziennie są 4 kontemplacje po 1 godzinie. Często nie można rozmawiać. Pozostaje tylko pytanie: czy to jest odpoczynek bierny, czy czynny?

Jak każdy zapewne wie, mamy właśnie do wyboru odpoczynek bierny i czynny. Obecnie bezwzględnie na topie jest odpoczynek czynny a leżenie pod gruszą na dowolnie wybranym boku nie jest trendy. Uprawiamy sporty, zwiedzamy, pływamy, podróżujemy. Wakacje przypominają rodzaj wyprawy po trofeum, które musimy zdobyć, aby po powrocie – jako pełnowartościowy członek społeczności fajnie wypoczywających – opowiadać o swoich dokonaniach. Bywa, i to wcale nie rzadko, że taki rodzaj odpoczywania nie pozwala nam zregenerować sił, a dzieje się tak zwłaszcza wtedy, kiedy taki wypoczynek jest niezgodny z naszymi preferencjami, potrzebami oraz zamiłowaniami – wówczas przemienia się w koszmar.

Często filozofowie zaznaczają, że najlepiej wypoczywa człowiek z czystym sumieniem, który jest w lepszej sytuacji nawet jeśliby miał w tym czasie (nieoczekiwanie) odejść z tego padołu łez, bo: A sprawiedliwy, choćby umarł przedwcześnie, znajdzie odpoczynek (MDR, 4, 7).

Choć chyba nie do końca o to chodzi współczesnym organizatorom wypoczynku masowego (niemniej niektóre biura działają mało profesjonalnie, kiedy ich klienci-turyści bywają ku swemu zdziwieniu zaaresztowani tysiące kilometrów od domu przez właściciela hotelu, bo agencja turystyczna nie reguluje rachunków). Wypoczynek to bardzo poważny interes nie tylko dla firm, ale często stanowi o kondycji całej gospodarki narodowej (np. Egipt). Turystyka stałą się fenomen naszych czasów. Z jakiś względów ludzie za wszelka cenę zamiast siedzieć spokojnie w domu, podróżują po całym świecie i oglądają absolutnie wszystko, co można tylko obejrzeć: od mumii Lenina po Sfinksa.

Człowiek, podobnie jak czterolistna koniczynka, składa się z 4 sfer: duchowej, cielesnej, intelektualnej i emocjonalnej. Żeby dobrze odpoczął, musi pamiętać o nich wszystkich i ich wzajemnych relacjach. Trudno odpocząć fizycznie, jeśli w trakcie meczu lub pobytu na siłowni bez przerwy analizujemy problemy związane z pracą. Podobnie człowiek udręczony dylematem duchowym z trudnością odpoczywa emocjonalnie i słabo regeneruje swoje siły.

Całkowite wyłączenie się na urlopie jest absolutnie konieczne do dobrego odpoczynku. Niestety praktyka jest zazwyczaj inna i ludzie albo są prześladowani telefonami z pracy, albo sami do niej dzwonią, niepokojąc się czy aby się firma bez nich nie zawaliła.

Kiedy należy rozpoczynać planowanie urlopu? Zaraz po powrocie z poprzedniego. Wyższość urlopu planowanego nad nieplanowanych nie ulega najmniejszej wątpliwości.

Ci, co muszą, potwierdzać bezustannie swoją wartość, nie umieją wypoczywać. Dla nich ciągłe sukcesy w pracy są niezbędne, aby nie czuli się mniej wartościowi od innych, ponieważ uważają, w gruncie rzeczy liczy się tylko kolejne osiągniecie w pracy. Przypominają ludzi, którzy sami przed sobą trzymają w ręku kij z przywiązana marchewką na końcu, którą zaciekle gonią.
Czas wolny jest zagrożeniem dla osób z problemami tożsamościowymi – to, kim są, jak myślą i czują wyznacza przede wszystkim praca. Kiedy jej nie ma, zatracają się i nie bardzo wiedzą, co mają robić i kim tak naprawdę są.

Na przeszkodzie do odpoczynku staje też pracoholizm. Pracoholik to człowiek uzależniony od pracy, która praktycznie wypełnia mu całe życie. Właściwe on i praca to jedno. Pracuje tak długo aż dosłownie pada z wyczerpania. Nie pomaga nawet terapia. Kiedy nabierze sil natychmiast kontynuuje swój stary styl życia.

Tzw. zjawisko „Karōshi”, czyli nagła śmierć osób zdrowych, (nad)aktywnych zawodowo w wyniku przepracowania i stresu, którą po raz pierwszy odnotowano w 1969 w Kraju Kwitnącej Wiśni, nie jest już li tylko japońską domeną. Wydaje się, że i zawitała do kraju nad Wisłą.

Wypoczynek może nie spełnić swoich oczekiwań, kiedy jest niedostosowany do temperamentu danego człowieka – na przykład osoba z dużym zapotrzebowaniem na stymulację uprawia leżenie bykiem na plaży lub ktoś o małej potrzebie stymulacji zapisuje się na intensywny kurs w szkole przeżycia. Perypetie, jakie wynikają ze złego rozpoznania swoich potrzeb zabawnie wyglądają jedynie w kinie.

Ale co zrobić ze zmęczeniem? A może po prostu najlepiej się dobrze wyspać?

Arnoldowi Schwartzegenerowi wystarcza ponoć tylko 5 godzin snu, podczas kiedy inni muszą spać sporo dłużej. Gdy jesteśmy zmęczeni fizycznie, wystarczy zazwyczaj zdrowy sen i dostarczenie sobie jakiś przyjemności oraz obecności ludzi i siły się wracają. Nasze ciało odpoczywa i regeneruje się podczas snu w czasie, gdy z jakiś względów intensywnie pracuje mózg. Natomiast, jeśli mamy do czynienia z innym rodzajem zmęczenia, znużenie własną osobą oraz swoim bytem i cała sytuacją to wtedy potrzebny jest remanent – zauważa prof. Łukaszewski.

Dodaje, że przy jego okazji warto sprawdzić czy nie jesteśmy niewolnikami słowa muszę i powinienem. I czasem warto się zastanowić czy to jest prawda w naszym wypadku.

Zwykle okazuje się, że bardzo niewiele rzeczy naprawdę musimy robić. Wybierzmy wolności wyboru.

Polacy są aktualnie narodem jednym z najciężej pracujących w Europie i jeśli ktoś narzeka na wydajność pracy, to lepiej powinien się przyjrzeć organizacji pracy i zarządzania nią. Może tu tkwi problem.