Czcibor – wiking?

Nad Jeziorem Ryńskim (w gminie Ryn – jakżeby inaczej?) leży niewielka wioska. Rybical. Pamiętam, jak bardzo śmieszyła mnie ta nazwa. No bo skąd, u licha, ktoś wytrzasnął 2,54 cm ryby?

1.

 

W Giżycku, w twierdzy Boyen (tej, która wstrzymała ofensywę letnią Rosjan w 1914 roku, a podczas II wojny światowej gościła R. Gehlena ) znajduje się wielka mapa sztabowa okolicznych terenów. Z 1937 roku. Okazuje się, że Rybical powstał na zasadzie językowej „onomatopei” – słowo niemieckie zastąpiono polskim neologizmem.

Nie Rybical, ale Rübenzahl

Wikipedia:

niemiecki wyraz Rübezahl czy też Rübenzahl nie pochodzi od słów Rübe (rzepa, burak) i zählen (liczyć), lecz prawdopodobnie jest on związany ze słowami Rabe (kruk) i staroniemieckim Zabel (diabeł). Według innego poglądu w niemieckiej nazwie człon zahl nie wywodzi się od zählen, a od staroniemieckiego Zal, Zagel, czyli chwost albo ogon. Część uczonych twierdzi, że pierwszy człon pochodzi od dawnej nazwy Karkonoszy – Góry Ryfejskie (Riphaei Montes). Jednak mimo fałszywej etymologii, imię Liczyrzepa/Rübezahl jest powszechnie stosowane w odniesieniu do Ducha Karkonoszy zarówno w języku polskim, jak i w niemieckim. Po czesku używa się formy Krkonos lub Krkono.

Zapamiętajmy – Rybical to nie 2,54 cm ryby, ale Rübenzahl.

 

2.

 

Przenieśmy się teraz w czasie i w przestrzeni.

24 czerwca 972 roku doszło do bitwy pomiędzy wojskami dowodzonymi przez dwóch margrabiów cesarskich – Hodona i Zygfryda, a wojskami Mieszka I.

Kronikarz niemiecki, biskup Thietmar, pisał:

Kiedy w dzień św. Jana Chrzciciela starli się z Mieszkiem, odnieśli zrazu zwycięstwo, lecz potem w miejscowości zwanej Cidini brat jego Czcibor zadał im klęskę, kładąc trupem wszystkich najlepszych rycerzy z wyjątkiem wspomnianych grafów.

 

3.

 

I tyle na jego temat.

Cała reszta to tylko hipotezy i literatura.

 

4.

 

Thietmar swoją kronikę pisał w angielskim tamtych czasów, czyli po łacinie.

Konkretnie użył ablatywu Cideburo. Czyli Cidebur.

 

5.

 

Mam przed sobą wydany przez PWN w 1984 roku podręcznik Jana Rezlera Język łaciński dla prawników(ISBN 83-01-04974-X).

Na stronie 9 czytam:

W ostatnich dziesiątkach lat pojawiła się tendencja, uzasadniana wynikami badań historycznych i porównawczych, do czytania litery –c- jak polskiego –k- w każdym położeniu, np. Cicero – czyt. Kikero, Caesar – Kaesar (por. niemieckie Kaiser).

 

5.

 

A zatem nie Cidebur, od którego to słowa z biedą można by dojść do Czcibora, ale Kidebur.

 

6.

 

No dobrze, ale dalej jesteśmy w Rybimcalu…: )

 

7.

 

Niekoniecznie.

Przyjmijmy, że imię Cidebur (wym. Kidebur) nie jest jedynie etykietą, ale coś oznacza, podzielmy je na dwie części:

Kide – bur.

Bur to postać znana z mitologii nordyckiej.

Borr, Burr (również Bor lub Bur) – w mitologii nordyckiej syn Burego, mąż Bestli, ojciec Odyna, Wilego i We.

(wikipedia)

 

Ba, w języku staronordyckim bur (bor) oznacza także… zrodzonego.

Językiem tym posługiwali się Wikingowie aż do końca XIII wieku.

 

8.

 

„Czcibor” zatem jest częściowo rozszyfrowany. Okazuje się, że drugi człon jego imienia w zapisie Thietmara (jedynym, w którym to imię występuje) oznacza albo „zrodzonego”, albo też jest imieniem mitologicznego olbrzyma, ojca Odyna (germańskiego Wotana).

A słowo „kide”?

 

9.

 

IMO może pochodzić od staronordyckiego kid:

 

http://lexicon.ff.cuni.cz/png/oi_zoega/b0240.png

 

Wg autora w/w słownika oznacza ono to samo, co współczesne angielskie.

Dziecko.

A więc nasz „Czcibor” jawi się raczej jako „Dziecię Bura”?

Kid – e – Bur.

Bo przecież e (ef wg cytowanego już słownika) to przedrostek!

Czy nie jest to piękne i wzniosłe imię dla mężnego wojownika?

 

10.

 

Thietmar podaje, że Kidebur był bratem Mieszka.

Biskup zapisał nie jakieś dziwne tłumaczenie słowiańskiego imienia na łacinę, ale to, co słyszał.

Tak samo, jak nasi wczesnopowojenni kartografowie zamienili „Liczyrzepę” na malutki kawałek ryby.:)

Łatwo jednak rozszyfrować pierwotne znaczenie.

 

11.

 

Przypomnę w tym miejscu inne „starożytne” imię – Grażyna.

Nieznane aż do 1823 roku.

Czy tak samo jest z Czciborem Piastowiczem?

Osądźcie sami…

 

9.08 2012