Alea iacta est

Zmiana ordynacji do Senatu na jednomandatową, otwiera przestrzeń bezpośredniości w polskiej kulturze politycznej. Zamierzam z niej skorzystać dla poprawy ładu w przestrzeniach Małopolski i Polski.

 

Memorandum w sprawie powołania

Małopolskiej Rady Ładu Przestrzennego

 Niniejsze memorandum zostało przygotowane przez grupę społeczników zajmujących się zagadnieniami wartości w publicznych przestrzeniach z inicjatywy Stowarzyszenia Genius Loci,

w ramach Programu Kultura Pamięci Tożsamość Małopolski,

w celu zarekomendowania Wojewodzie Małopolskiemu powołania

Małopolskiej Rady Ładu Przestrzennego.

Opracowanie memorandum nastąpiło w miesiącach marzec – wrzesień 2011

z inspiracji i pod redakcją Andrzeja Madeja.

  

Misja Rady

Misją Małopolskiej Rady Ładu Publicznego jest rozwijanie poczucia uczestnictwa, solidarności i zakorzenienia wśród mieszkańców Województwa Małopolskiego, poprzez ułatwianie prowadzenia społecznych debat o publicznych wartościach w przestrzeniach oraz politycznych arbitraży w sprawach gospodarowania publicznymi przestrzeniami, zgodnie z zasadami samorządności obywatelskiej[1].

Cel debat o publicznych wartościach w przestrzeniach

Celem prowadzenia debat o publicznych wartościach w przestrzeniach jest wzmacnianie kompetencji dla uczestnictwa mieszkańców Małopolski w sprawach wspólnot samorządowych oraz mobilizowanie zasobów solidarności i przedsiębiorczości dla rozwijania publicznych wartości.

Formami uczestnictwa w zakresie rozwiązywania problemów wartości, funkcji i wizerunku konkretnych przestrzeni publicznych[2] są przede wszystkim:

– udział bezpośredni oraz za pośrednictwem zrzeszeń i organizacji obywatelskich,

– udział za pośrednictwem jednostek pomocniczych gminy[3],

– ocena wartości pracy politycznej w zakresie problematyki przestrzennej reprezentantów wspólnoty w terytorialnych organach władzy.

 Cel arbitraży w gospodarowaniu publicznymi przestrzeniami

 Celem organizowania arbitraży[4] w sprawach gospodarowania publicznymi przestrzeniami jest wypracowanie ostatecznego stanowiska wobec ujawnionego konfliktu z poszanowaniem poczucia zakorzenienia mieszkańców – obywateli.

 Forma arbitrażu winna zapewnić bezpośrednie rozważania opinii członków wspólnoty samorządowych wobec zagadnień problemowych i konfliktowych, w warunkach możliwie szerokiego i bezpośredniego udziału obywateli, stosownie do skali problemu, z zastosowaniem odpowiedniego sposobu arbitrażu (w tym dyskusji, debat, badań, sondaży lub lokalnego referendum).

Konsekwencją arbitrażu winno być podjęcie konkretnych działań kompetentnych organów administracji państwowej, w tym występowanie wobec organów samorządu terytorialnego o podjęcie decyzji czy działań.

 

 Cele powołania Rady

Przesłanką powołania Rady jest potrzeba wzmocnienia ochrony wartości przestrzeni publicznej – środowiska życia naszego społeczeństwa, jego wielowiekowego dorobku oraz dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego.

Rada ma stanowić stałą platformę wykorzystywania kompetencji i opinii społecznej – szczególnie zrzeszeń obywatelskich aktywnych we wskazywaniu, wykorzystywaniu i ochronie miejsc o szczególnej wartości dla tożsamości i rozwoju wspólnot samorządowych – dla wskazywania konfliktów pomiędzy potrzebami społecznymi obywateli-mieszkańców a zmieniających ich przestrzeń i środowisko życia zamierzeniami (prywatnymi i publicznymi)oraz autoryzacji stanowisk zajmowanych przez strony reprezentujące poszczególne stanowiska. Platforma ta sprzyjać ma integracji debat na temat gospodarowania publicznymi przestrzeniami prowadzonymi w formach tradycyjnych oraz w formach wykorzystujących narzędzia internetowe[5].

Celem Rady winno być zwiększanie uspołecznienia procesu decyzyjnego. Efektem jej aktywności będzie pozytywne wpływanie na zrównoważony rozwój regionu i społeczności lokalnych.

Rada będzie pełnić rolę rzecznika interesu publicznego w sytuacjach, gdy stwierdzi wystąpienie interesu lub problemu szkodliwego dla przestrzeni jako dobra wspólnego, dziedzictwa i własności społeczności mieszkańców. Rada wzmocni racjonalne i celowe pożytkowanie kompetencji, ofiarności i potencjału zrzeszeń obywatelskich i ich liderów, w zgodzie z interesem wspólnot. Rada winna wspomagać procedury decyzyjne Wojewody wobec uchwalonych praw samorządowych i podejmować interwencje, gdy z uwagi na przewagę interesu sprzecznego z potrzebami mieszkańców prawa takie nie są uchwalane. Zakres działania Rady winien objąć zwłaszcza analizy, studia i plany dotyczących zagospodarowania przestrzennego oraz całość dobra publicznego, jaki jest przestrzeń Województwa Małopolskiego wraz z jej dziedzictwem.

Statutowymi celami działalności Rady powinno być:

– zwiększanie poziomu poczucia odpowiedzialności obywatelskiej zgodnie z doktryną samorządności obywatelskiej,

– zwiększanie odpowiedzialności obywatelskiej za lokalne środowisko życia, jego wartości, dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe, przyczynienie się do kształtowania otwartego patriotyzmu lokalnego

– rozwój nowych form demokracji bezpośredniej do rozważania stanowisk wewnątrz i pomiędzy wspólnotami społecznymi, z wykorzystaniem możliwości cyberprzestrzeni,

– wzrostu spójności społecznej jako czynnika wzrostu w działalności gospodarczej,

– wzrostu znaczenia ładu przestrzennego jako czynnika kształtującego postawy społeczneoraz czynnika poprawy warunków życia i atrakcyjności dla rozwoju usług,

– upowszechnianie świadomości o priorytetach i proporcjach interesu publicznego (zachowania dziedzictwa wobec wszelkich innych interesów) w odniesieniu do miejsc o szczególnej wartości kulturowej, a w tym krajobrazowej.

Zadania Rady:

A. wyzwalanie i wspieranie aktywności społecznej w obrębie zainteresowań przestrzenią i jej wartościami oraz krajobrazem jako podstawowymi składnikami środowiska życia (wszechogarniające i towarzyszące mieszkańcowi danego miejsca nieustająco)

B. wspieranie inicjatyw, interwencji i zabiegów społecznych o jakość przestrzeni i jej walorów

C. utrzymywanie nieustającego forum – możliwości wypowiedzi, dyskusji, spotkań zainteresowanych problemami jakości utrzymania i kształtowania przestrzeni oraz jej zasobów

D. Wspieranie społecznych inicjatyw zwiększających świadomość i poczucie własnej tożsamości lokalnej oraz związek pomiędzy mieszkańcami i ich małymi ojczyznami

Realizacja zadań odbywa się poprzez:

1.     Opiniowanie znaczących dla zachowania i wykorzystania potencjału dziedzictwa i tożsamości Małopolski – oraz poszczególnych jej składników, regionów i miejscowości – dokumentów planistycznych regulujących rozwój społeczno-gospodarczy, w oparciu o zasady spójności społecznej, dotyczą zasobów dziedzictwa i ładu przestrzennego (zagospodarowanie przestrzenne, ochrona zabytków, ochrona przyrody) oraz programówedukacji regionalnej i lokalnej, rozumianej jako wychowanie ku wartościom.

2.     Wskazywanie rodzaju interwencji, jakie oczekuje się od Wojewody Małopolskiego w sprawach przestrzeni publicznej i jej dziedzictwa.

3.     Mobilizowanie aktywności społecznej (samorządności – jako właściwości kultury życia publicznego) wobec gospodarowania publiczną przestrzenią i zasobami dziedzictwa.

4.     Nadzór nad instytucjami prowadzącymi w Małopolsce formalną autoryzację postaw i opinii wobec wartości w publicznych przestrzeniach oraz nad organizację bezpośredniego arbitrażu.

5.     Przygotowanie rekomendacji do rocznej informacji Wojewody Małopolskiego o stanie Patrymonium Małopolski.

Podstawa powołania:

Przesłanką dla ustanowieniu Rady jako organu doradczego Wojewody jest przekonanie, że uprawnienie do nadzoru i negatywnej interwencji Wojewody w trakcie sprawdzania legalności uchwał regulacji władz samorządów terytorialnych, obejmuje nie tylko zobowiązanie do kontroli poprawności formalnej procedury, ale również zobowiązanie do kontroli przyjętych rozstrzygnięć.

Podstawą powołania Rady jest zatem odpowiedzialność kontrolna Wojewody w zakresie ładu przestrzennego i dziedzictwa tożsamości kulturowej Małopolski.

Za naruszenie formalne prawa należy uznać nie tylko uchybienie proceduralne ale również taki uchwalony dokument, którego treść jest niezgodna pod względem merytorycznym, logicznym i funkcjonalnym z:

– przyjętymi wcześniej ustaleniami w innych dokumentach tego samego organu administracyjnego,

– z innymi ustaleniami w obrębie tego samego dokumentu [6].

Podstawą oceny legalności dokumentu jest również:

– określenie stanu wyjściowego (diagnoza) postulowanych zmian (brak odniesienia do rozpoznanej rzeczywistości),

– określenie wykonania w określonym miejscu i czasie,

– nieszkodliwość dla istniejącego zasobu (kapitału), czyli pewność w oparciu o analizy możliwych do przewidzenia ryzyk, iż wdrożenie nie będzie skutkować szkodami, które pogorszą warunki życia (materialnego i niematerialnego) wspólnoty lub stworzy kolizje z istniejącymi walorami (np. degradacja polderów, źródlisk).

Celem wypełnienia tej ustrojowej powinności stanowisko Wojewody wobec konkretnej uchwały samorządu terytorialnego w Małopolsce może i powinno wykorzystywać nie tylko kompetencje służb prawnych samego Urzędu, ale i kompetencje podległych mu wojewódzkich instytucji administracji rządowej, takich jak Wojewódzki Konserwator Zabytków, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska, Regionalna Dyrekcja Gospodarki Wodnej, Wojewódzki Kurator Oświaty, Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego.

Konieczne jest też wprowadzenie nowego zwyczaju w postaci ogłaszania przez Wojewodę rocznej informacji o stanie patrymonium, rozumianego jako zasób i jakość przestrzeni publicznej w regionie, będącej syntetycznym podsumowaniem osiągnięć i strat w stanie publicznych zasobów dziedzictwa i ładu przestrzennego.

 

---