Stabilizacja, hegemonia, anarchia

Problemem rownosci ludzi w sensie swiatowej polityki jest to, ze rownosc zazwyczaj nie dziala za dobrze. Oczywiscie ze historycznie w Europie istniala w pewnym stopniu rownosc miedzy glownymi panstwami co czesto nazywalo sie rownowaga sil, ale to prowadzilo do czestych wojen. A na Dalekim Wschodzie od XIV do XIX wieku istnial system gdzie relacje opieraly sie na trybucie, tutaj dominowaly Chiny, to byc moze stworzylo sytuacje bardziej pokojowa w Azji niz w Europie. Jakakolwiek forma dominacji ma lepsza szanse zapobiegania wybuchowi wojny niz system w ktorym nikt rzeczywiscie nie ma wladzy, gdzie nikt nie jest glowna sila. Przeciwienstwem anarchii nie jest stabilizacja ale hierarchia, czyli to co okreslamy ze sa „rowni i rowniejsi” – formalna nierownosc gdzie ktos lub panstwo […]

Problemem rownosci ludzi w sensie swiatowej polityki jest to, ze rownosc zazwyczaj nie dziala za dobrze. Oczywiscie ze historycznie w Europie istniala w pewnym stopniu rownosc miedzy glownymi panstwami co czesto nazywalo sie rownowaga sil, ale to prowadzilo do czestych wojen. A na Dalekim Wschodzie od XIV do XIX wieku istnial system gdzie relacje opieraly sie na trybucie, tutaj dominowaly Chiny, to byc moze stworzylo sytuacje bardziej pokojowa w Azji niz w Europie.

Jakakolwiek forma dominacji ma lepsza szanse zapobiegania wybuchowi wojny niz system w ktorym nikt rzeczywiscie nie ma wladzy, gdzie nikt nie jest glowna sila. Przeciwienstwem anarchii nie jest stabilizacja ale hierarchia, czyli to co okreslamy ze sa „rowni i rowniejsi” – formalna nierownosc gdzie ktos lub panstwo lub grupa ma wiecej wladzy i sily niz inni, co powstrzymuje chaos. Nierownosc jako taka czesto stwarza warunki do osiagniecia pokoju.

Najbardziej powszechna forma hierarchii jest rzad, gdzie istnieje monopol na uzycie przemocy w danej przestrzeni geograficznej i powstrzymanie anarchii.

Najlepszym rodzajem nierownosci jest hegemonia, opierajaca sie na przyklad na sile militarnej i gospodarczej, tak wiec jest to jakby forma uzgodnionej nierownosci, gdzie dominujaca sila moze przewodzic innym.

Hegemonia ma oczywiscie zla reputacje, a jednak w historii ludzkosci okresy wzglednego pokoju byly produktem pewnego rodzaju hegemonii, a rzadzace sily byly najbardziej liberalne wedlug zasad w tamtych dawnych czasach. Starozytni Rzymianie, potem Wenecja czy Brytyjczycy byli zwykle bardziej liberalni niz sily wystepujace przeciwko nim. Cesarstwo Austro-Wegier w rzeczywistosci dbalo o prawa mniejszosci i staralo sie zapobiegac wojnom na tle narodowym bardziej niz to widzimy w najnowszej historii nowoczesnych panstw. Ottomanscy Turcy na Balkanach i na Bliskim Wschodzie rowniez nie dopuszczali do wojen narodowych. Byly niedobre wyjatki jak w Hiszpanii z jej kombinacja inkwizycji i podboju, ale chodzi o to, ze hegemonia nie potrzebuje wladzy tyranow lub wladzy absolutnej.

Stabilizacja nie jest jednak naturalna z historycznego punktu widzenia, istniala zwykle jako funkcja wladzy imperialnej, co jest wlasciwie powszechna forma hierarchii. Upadek Habsburgow, Ottomanow i Imperium Brytyjskiego w Afryce i Azji spowodowal liczne dlugotrwale wojny. Imperia zwykle zle konczyly, ale zapewnialy wzgledny pokoj.

Od kilkudziesiciu lat USA spelniaja role hegemona w polityce, Ameryka moze byc demokratyczna u siebie, ale w swiecie jest hegemonem. NATO juz nie jest tym czym bylo, sily zbrojne USA na Pacyfiku sa slabsze niz kiedys, a Chiny testuja USA w tym regionie.

Obecnie amerykanski hegemon jest slabszy, Unia Europejska jako organizacja polityczna tez slabnie.

W swojej noweli „Billy Budd” z 1924 roku, Herman Melville bardzo lamentowal, ze nawet pieknosc jako taka musi byc poswiecona dla utrzymania porzadku. Bez porzadku, bez hierarchii to „niczego nie ma”.