Nieskazitelność
Co znaczy dokładnie słowo nieskazitelność?
czy jest to cecha, którą można przypisać równie
dobrze meżczyznom jak kobietom?
– Oczywiście tak, w znaczeniu wyrazu nie ma pod
tym względem żadnych linii podziału żadnych linii podziału,
a co do stosunków w życiu, to trzeba przypuszczać,
że są i nieskazitelni mężczyźni, i nieskazitelne kobiety.
Brzmienie wyrazu nieskazitelny zdradza historyczny
wpływ czeski twardością t
(to samo w wyrazach śmiertelny, rzetelny,
czytelny; polską formą sufiksu byłyby -cielny,
nie -telny, porównaj nauczy -ciel, myśli -ciel
i tym podobne).
Nieskazitelny oznacza dzisiaj
(tekst jest autorstwa Witolda Doroszewskiego
i pochodzi z roku, moich narodzin, 1951 – Andrzej Budzyk)
człowieka, na którym nie ma żadnej skazy,
niezłomnego moralnie, idealnego.
Tym właśnie słowem jeden z tłumaczy Horacego w wieku XVIII
oddał
określenie łacińskie integer vitae, od którego się zaczyna
piękna oda:„Integer vitae, scelerisque purus”
(dosłownie: „nie skalany życiem,
czysty od zbrodni”. Tłumaczenie to brzmiało:
„Nieskazitelny, od wszech zbrodni czysty.
Nie dba o puklerz ni pocisk kończysty”.
Horacemu chodziło o myśl,
że człowiek czystego serca
i mający poetycką ufność do żywiołów,
może się niczego nie bać,
bo przed nim, nawet bezbronnym,
i wilk w lesie ucieknie
(o czym mowa w dalszym ciągu ody
– Witold Doroszewski).
Dzisiaj (1951 – Andrzej Budzyk) nieskazitelny
jest wyrazem trochę konwencjonalnym
i inteligencko-książkowym.
Wyrazistość jego budowy jest już właściwie zatarta.
U podstawy przymiotnika nieskazitelny leży czasownik
kazić, który dawniej oznaczał *psuć*
(dziś jest mało używany).
Odnajdziemy ten czasownik w imieniu Kazimierz,
forma pierwotna Kazimir,
dosłownie *ten, który kazi, czyli psuje,
zakłóca pokój* (domyślnie: wrogowi).
U Kochanowskiego czytamy:
„Jabłko skażone drugie sobą kazi”, a mowa tu
oczywiście o jabłku zepsutym i psującym inne…
