Ruch to podstawa
Ruch fizyczny jest dla prawidłowego funkcjonowania stawów niezbędny. Pozwala on na odżywianie tkanki chrzęstnej pokrywającej powierzchnie stawowe. Ponadto ćwiczenia fizyczne wzmacniają mięśnie i zwiększają elastyczność więzadeł. Ważne jest jednak, by stawów nie przeforsować, bo wtedy można im zaszkodzić. Ćwiczenia powinny być zawsze dopasowane do możliwości organizmu. Najlepsze są ćwiczenia w odciążeniu, dobry jest też zwykły spacer czy jazda na rowerze. Właściwa masa ciała
Każdy dodatkowy kilogram niepotrzebnie obciąża stawy. Dbałość o odpowiednie odżywianie, które nie dostarcza zbędnych kalorii, oraz ruch fizyczny mają zasadnicze znaczenie. Pożywienie powinno być bogate w produkty wysokobłonnikowe, a ubogie w skoncentrowane kalorie w postaci cukru, białej mąki i tłuszczów widzialnych.
Odżywianie
W diecie powinny dominować warzywa i owoce. Zawierają one całe bogactwo związków antyoksydacyjnych, które zapobiegają uszkodzeniom stawów wskutek działania wolnych rodników. Ważne znaczenie dla stawów mają również fitozwiązki. Przykładowo bromelaina – substancja niedawno odkryta w ananasach – ma właściwości przeciwzapalne, przyśpiesza gojenie i łagodzi ból. Już znalazła zastosowanie w leczeniu napadów dny moczanowej. W diecie należy też ograniczyć spożycie produktów zwierzęcych, a mięsa i wędliny wyeliminować, ponieważ zawierają kwas arachidowy, który wzmaga procesy zapalne. Korzystne natomiast są kwasy tłuszczowe omega-3 (kwas alfa-linolenowy). Wspomagają one regenerację oraz poprawiają ruchomość stawów. Ważne jest, aby spożywać je regularnie. Bardzo dobrym źródłem tych kwasów jest siemię lniane i nasiona lnianki. Olej lniany tradycyjny oraz olej lniankowy to najbogatsze źródła kwasów omega-3. Wystarczy 1 łyżeczka dzienne takiego oleju, aby zaspokoić zapotrzebowanie. Kwasy omega-3, choć w mniejszym stężeniu, występują również w oleju konopnym.
Profilaktyka infekcji
Profilaktyka infekcji to przede wszystkim wzmacnianie odporności, hartowanie organizmu, unikanie przeciągów, ubieranie się odpowiednio do pogody (zimą ubieranie czapki – 35% ciepła ucieka z ustroju właśnie przez głowę).
Co ważne, przygodny seks może zaowocować chorobą stawów. Chlamydie, którymi można się zarazić podczas kontaktu seksualnego, mogą być przyczyną reaktywnego zapalenia stawów (nazywanego inaczej zespołem Reitera). Jest to najczęstsza choroba reumatyczna atakująca młodych mężczyzn. Chlamydie tak przestrajają odporność organizmu, że przestawia się ona na niszczenie stawów i kręgosłupa. Wywołuje to bolesny stan zapalny, który może być przyczyną nawet trwałej niesprawności.
Wygodne łóżko
Ważny jest wybór właściwego materaca, który powinien być średnio twardy, najlepiej ze sprężynami. Powinien on elastycznie dostosować się do kształtu ciała i uginać 2-3 cm pod ciężarem. Kark zawsze powinien być ułożony poziomo, dlatego nie zaleca się używania dużych poduszek, ale raczej jaśka. Ważne jest również, aby nauczyć się prawidłowego wstawania z łóżka. Nigdy nie powinniśmy siadać na łóżku z pozycji leżącej na wznak. Leżąc, należy obrócić się na bok, podeprzeć się ręką i spuścić nogi na podłoże.
Bez przeciążeń
Bóle stawów, szczególnie kręgosłupa, są najczęściej typową chorobę przeciążeniową.
W profilaktyce należy unikać bezruchu, poruszać się często i wielorako, chodzić (jeśli nie musimy siedzieć), zawsze utrzymywać prawidłową postawę ciała, wykonywać często ćwiczenia stabilizujące, podnosić cięższe przedmioty na ugiętych kolanach, wykonywać codzienny szybki marsz ok. 30 minut, unikać częstego zginania pleców, nie stać z wyprostowanymi kolanami, chodzić w butach na lekkim obcasie (2-3 cm).
Ważna jest również postawa podczas siedzenia. Plecy powinny być wyprostowane z zachowaniem kyfozy piersiowej oraz lordozy szyjnej i lędźwiowej. Wysokość biurka należy dostosować do wzrostu, aby się nie garbić. Nie powinniśmy też pozostawać w tej samej pozycji przez dłuższy czas. Jeśli wykonujemy pracę na siedząco, powinniśmy często robić przerwy na rozprostowanie kości.
Zdrowe emocje
Pielęgnowanie zdrowych emocji jest kluczowe w profilaktyce zaburzeń stawowych. Negatywne emocje o różnym podłożu mogą doprowadzić do choroby z autoagresji i spowodować uszkodzenie struktur stawowych, silne dolegliwości zapalne i chorobę RZS.
Stres emocjonalny odbija się również na naszej sylwetce – mamy pochyloną głowę, zgarbione plecy, zapadniętą klatkę piersiową. To prowadzi do przeciążeń i w konsekwencji do uszkodzenia chrząstki stawowej.
lek. med. Grażyna Kuczek
