Podstawową zasadą leczenia homeopatycznego jest to, że „podobne powinno leczyć się podobnym”. W tego rodzaju terapii stosuje się rozcieńczone substancje, które podane w większych dawkach spowodowałyby wystąpienie choroby.
Ciekawostką jest, że w preparatach homeopatycznych nie występują żadne substancje chemiczne. Poddając tego rodzaju środki analizie chemicznej, można wyodrębnić wyłącznie wodę i cukier.
Nazwa „homeopatia” pochodzi od greckiego „homoios”, co oznacza podobny i „pathos” oznaczający cierpienie. Zgodnie z tą nazwą w homeopatii podobne leczy się podobnym – „similia similibus curentur”. Podstawy terapii homeopatycznej opracował w XVII wieku niemiecki lekarz Samuel Hahnemann, dowodząc, że w skutecznej terapii nie jest istotne łagodzenie objawów choroby, lecz przywrócenie równowagi organizmu, który w późniejszym czasie będzie w stanie samodzielnie obronić się przed chorobą.
Hahnemann udowodnił, że w ten sposób terapeutycznie działają substancje wywołujące chorobę, lecz podawane do organizmu w bardzo niewielkich, rozcieńczonych dawkach i w dużych odstępach czasowych. Takie dawkowanie powoduje pobudzenie do działania siły obronne organizmu, który samodzielnie zwalczy chorobę.
Preparaty homeopatyczne wytwarzane są z trzech rodzajów substancji. Są to rośliny (zioła lecznicze), minerały (siarka, złoto) i substancje pochodzenia zwierzęcego (jad owadów lub gadów). Niekiedy substancje wykorzystane do produkcji leków homeopatycznych w naturalnej postaci są silnie trujące, niemniej w postaci bardzo rozcieńczonej i podawanej w długich odstępach czasowych tracą swoje właściwości tokstyczne.
Leki homeopatyczne oznaczane są literami i cyframi, za pomocą których określa się stopień rozcieńczenia substancji, przy czym litery odczytuje się jako cyfry rzymskie. Przykładowo oznaczenie leku symbolem C1 oznacza, że substancja czynna została rozcieńczona w proporcji 1:10.
Od momentu, kiedy Hahnemann rozpoczął leczenie homeopatyczne minęło już ponad 220 lat. Wówczas wykorzystywał on pojedyncze leki dostosowane do konkretnego pacjenta i jego dolegliwości. Współcześnie homeopatia rozwinęła się w kierunku szerszego patrzenia na pacjenta, jako na całość, nie skupiając się wyłącznie na jednej jednostce chorobowej.
W ten sposób rozwinęła się nowa gałąź homeopatii, zwana homotoksykologią. Nauka ta traktuje wszystkie jednostki chorobowe jako procesy chroniące organizm przed toksynami wprowadzanymi w postaci wdychanego zanieczyszczonego powietrza lub spożywania pokarmów ze szkodliwymi substancjami.
Zgodnie z tą teorią nadmiar toksyn zgromadzony w organizmie powoduje rozwój choroby, a jeśli nie zostanie w odpowiednim czasie zneutralizowany, choroba przechodzi w stan przewlekły. Celem homotoksykologii jest odtrucie organizmu ze zgromadzonych trucizn poprzez leczenie „podobnego – podobnym”, lecz w przeciwieństwie do pierwotnej homeopatii, terapia ta odbywa się przy zastosowaniu silnych stężeń leków.