CMENTARZ OBROŃCÓW LWOWA CZ. II

CMENTARZ OBROŃCÓW LWOWA CZ. II

Mur oporowy wykonano według planu sporządzonego na Politechnice Lwowskiej pod kierownictwem prof. Bartoszewicza.

 

 

Na płycie grobowej umieszczono napis w języku polskim i francuskim: „Bohaterskim Francuzom Poległym i Zmarłym w obronie Rzeczypospolitej Polskiej”.

W środku tarcza z brązu z herbem Francji i napisem w języku polskim i francuskim. Pod tą tarczą złożono urnę z ziemią przywiezioną z Francji z następujących miejsc:

z cmentarza polskiego du Bois du Puits, z pobojowiska na górze Notre Dame de Lorette, spod pomnika Bajończyków w La Targette, z pobojowiska pod Verdun, Arras i St. Hilaire.

 

Odsłonięcie pomnika odbyło się 26 maja 1938 w obecności Marszałka Rydza-Śmigłego i francuskiego attaché wojskowego w Warszawie gen. Musse.

 

Na Cmentarzu Obrońców Lwowa m. in. spoczywają:

 

Stefan Bastyr, kpt., organizator i dowódca lotnictwa polskiego, podczas wojny polsko-ukraińskiej i jego koledzy.

 

Mjr inż. Stefan Stec i ppłk Władysław Toruń.

 

Michał Cieński Pomian, płk, komendant III odcinka Lwowskiego, a potem aż do końca wojny polsko-ukraińskiej dowódca I p. Strzelców Lwowskich.

 

abp Józef Teodorowicz, ordynariusz lwowski obrządku ormiańskiego, poseł i senator Rzeczypospolitej Polskiej,

 

Tadeusz Cieński ur. 1856, zmarły 1925 r. Senator Rzeczypospolitej Polskiej; w listopadzie 1918 roku stanął na czele Lwowskiego Komitetu Obrony Narodowej,

 

Kazimierz Czarnik dr. prezes Sokolstwa Polskiego w Małopolsce,

 

Ryszard Hausner, generał Wojska Polskiego. Od 22 XI 1918 do końca wojny polsko-ukraińskiej był dowódcą 2 p. Strzelców Lwowskich.

 

Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański, gen. dyw. wojsk polskich. Syn powstańca styczniowego. Oficer rosyjski, po obaleniu caratu w marcu 1917 r dowodzi 3 Dywizją Strzelców w składzie I Korpusu Polskiego w Rosji. 20 marca 1919 obejmuje naczelne dowództwo na froncie polsko-ukraińskim w Małopolsce Wschodniej. W czasie najazdu bolszewickiego stanął na czele Frontu Południowego Wojska Polskiego.

 

Edmund Kessler, gen. W.P., od 19 III 1919 szef sztabu dowództwa Wschód gen. Iwaszkiewicza.

 

Ludwik (Wiktor) Kopeć, kpt, obrońca radiostacji w Kozielnikach 2–3 XI 1918 („Lwowskie Termopile”), po czym dowódca odcinka w Rzęsnie Polskiej.

Wojciech Kułakowski por., zdobywca i l dowódca Sektora Bema.

 

Stanisław Nilski-Łapiński, Wielkopolanin, legionista, obrońca Lwowa, l. szef sztabu Obrony Lwowa 1–22 XI 1918 i zastępca komendanta Mączyńskiego, zdolny strateg, uczestnik wszystkich walk l. Brygady Legionów,

 

Czesław Mączyński, brygadier wojsk polskich, naczelny komendant obrony Lwowa od dnia 1–22 listopada 1918 r. Przez 22 dni, w listopadzie 1818, był Mączyński komendantem polskich sił zbrojnych we Lwowie, od 22 listopada komendantem miasta i powiatu lwowskiego wraz z oddziałami bojowymi. Od 12 grudnia 1918 był komendantem Brygady Lwowskiej.

Pod koniec kwietnia 1919 r. poszedł na czele Brygady Lwowskiej z ofensywą nad Zbrucz. Pozostał tu do jesieni. W roku 1920, podczas inwazji bolszewickiej, organizował i dowodził Małopolskimi Oddziałami Armii Ochotniczej.

Po wojnie wybrany został posłem do Sejmu, a po jego zamknięciu wrócił do wojska w stopniu pułkownika. Przez krótki czas był komendantem PKU w Wołkowysku i stąd na podstawie orzeczenia lekarskiego przeszedł w stan spoczynku.

 

Mieczysław Motylewski, podporucznik obserwator Wojska Polskiego, oficer alarmowy lwowskiej cytadeli,

 

Tadeusz Jordan Rozwadowski, gen. broni, Szef Sztabu Gen. Armii Polskiej. Jeden z najbardziej zasłużonych w wojnie polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej. Od 22 listopada 1918 r. do 19 marca 1919 r., tj. do swego wyjazdu na kongres pokojowy w Wersalu, był dowódcą Nacz. Kom. Wschód w wojnie polsko-ukraińskiej. Później, podczas wojny polsko-sowieckiej był szefem Sztabu Generalnego, gen. inspektorem kawalerii i jednym z najbardziej twórczych współpracowników Naczelnego Wodza. Współautor planu bitwy warszawskiej w sierpniu 1920 r.

Zmarł w roku 1928.

 

Kornel Bolesław Popowicz, początkowo nauczyciel szkoły wiejskiej w powiecie trembowelskim, od najmłodszych lat zwolennik ruchu niepodległościowego, legionista, generał, dowódca Okręgu Korpusu WP we Lwowie,

 

Ludwik Rydygier, chirurg, profesor doktor medycyny, generał brygady Wojska Polskiego, walczył w obronie Lwowa przed Ukraińcami w listopadzie 1918; w trakcie walk o Lwów włączył się w tworzenie służb medyczno-sanitarnych Wojska Polskiego.

 

Aleksander Skarbek, hr. dr. Współpracownik Tadeusza Cieńskiego, równie jak on, zasłużony obywatel, patriota i organizator w Krakowie odsieczy Lwowa. W dniu 20 listopada 1918 r. przybył do Lwowa wraz z odsieczą, która w znacznej części dzięki jego zabiegom zostało postanowiona, i objął z ramienia nowo powstałego Komitetu Rządzącego administrację Wschodniej Małopolski, w miarę zajmowania jej przez polskie wojska.

  

Leonard Stahl, dr wiceprezydent Lwowa, zasłużony działacz w jego obronie.

  

Wilhelm Jan Starck kpt., zdobywca Szkoły Konarskiego, obrońca Domu Techników i Wulki, dowódca odcinka Zamarstynów-Żółkiewskie.

  

Marceli Jastrzębiec-Śniadowski, 1878-1927, płk, legionista 1 Brygady. Organizator i dowódca artylerii we Lwowie w listopadzie 1918 r., po czym dowódca lwowskiej bryg. art., najwyższy rangą oficer Obrony Lwowa.

  

Zdzisław Trześniowski-Tatar mjr legionista 1 Brygady i dowódca załogi obrony Lwowa w Szkole Sienkiewicza i dowódca l. Grupy W. P. w Szkole św. M. Magdaleny.

  

Jan Thullie, Lwowianin, gen. dywizji.

  

Wilhelm Todt kpt., adiutant płk. Marcelego Jastrzębiec-Śniadowskiego.

  

Bolesław Zajączkowski major, dowódca k. m. z Góry Stracenia i dowódca baonu Zadwórzaków w r. 1920.

  

Aleksander Zborzyl-Mirecki por., dowódca komp. k. m,

 

MOGIŁA NIEZNANEGO ŻOŁNIERZA

 

Grób Nieznanego Żołnierza postanowiono zbudować w Warszawie, pod arkadami gmachu Sztabu Głównego Wojska Polskiego. W tym celu z 15 najważniejszych pobojowisk, na których ginęli polscy żołnierze, wybrano drogą losowania szczątki jednego nieznanego bohatera i uroczyście przeniesiono je do Warszawy.

 

Los padł między innymi na Lwów. Dnia 29 października 1925 r.w godzinach popołudniowych nastąpiło rozkopanie trzech mogił na Cmentarzu Obrońców Lwowa, oznaczonych napisem „Nieznany Żołnierz”. Trzy trumny wydobyte zawierały zwłoki: szeregowca, kaprala i sierżanta. Stwierdzono, że wszyscy trzej byli żołnierzami liniowymi, że zginęli wskutek ran i że pochowano ich w mundurach postrzępionych i pokrwawionych.

 

Z tych trzech trumien padł wybór na zwłoki szeregowca, które jako godne pochowania na miejscu czci narodu wybrała Jadwiga Zarugiewiczowa, polska Ormianka rodem z Kut nad Czeremoszem, matka dwóch poległych obrońców Lwowa, w tym jednego z bohaterów zabitych pod Zadwórzem, którego zwłok również nie można było zidentyfikować.

 

Zwłoki tego Nieznanego Żołnierza po uroczystościach we Lwowie przewieziono uroczyście koleją do Warszawy. W miejscu, gdzie spoczywał we Lwowie, położono płytę projektu Kazimierza Sokalskiego z napisem:

 

„Zwłoki zabrano dnia 29 października 1925 r. i uroczyście przewieziono w dniach 30–31 października i 1 listopada do Warszawy, gdzie pochowano w mogile na placu Marsz. Józefa Piłsudskiego, dawniej Saskim, jako zwłoki Nieznanego Żołnierza”.

 

MOGIŁA PIĘCIU NIEZNANYCH Z PERSENKÓWKI

 

Mogiła ta znajduje się tuż przed Pomnikiem Chwały. Kryje ona zwłoki pięciu nieznanych żołnierzy, którzy w obronie Lwowa zginęli na Persenkówce. Ta mogiła, zajmująca czołowe miejsce na osi Pomnika Chwały, została uczczona płytą z czerwonego, polerowanego marmuru. Na górnej jej powierzchni wyobrażony jest miecz, oraz daty „1918–1920”, wykonane z brązu. Od strony Pohulanki widnieje na pionowej ścianie płyty napis: „Mogiła zbiorowa”, czoło płyty opatrzone jest napisem:

 

„Nieznanym bohaterom, poległym w obronie Lwowa i Ziem Południowo-Wschodnich”.

 

Płytę projektował Stanisław Konieczny.

 

POMNIK CHWAŁY

 

Poniżej Kaplicy Obrońców Lwowa i Katakumb wzniesiono z kamienia polańskiego monumentalny Pomnik Chwały. Miał on kształt wielkiej, łukowej gloriety (12 kolumn), wypukłej w kierunku pagórkowatej Pohulanki.

 

Wejścia doń od południa strzegły dwa kamienne lwy, z których jeden miał na tarczy napis: „Zawsze wierny”, drugi zaś: „Tobie Polsko”.