ZWIASTOWANIE WOLNOŚCI KOŚCIELNEJ

W Petersburskim Muzeum Ermitaż jest czasowa prezentacja jednego obrazu ze zbiorów Galerii Narodowej w Londynie, zatytułowanego „Zwiastowanie ze św Emidiuszem”. Jest to najsłynniejsza praca weneckiego malarza Carlo Crivelli (1430/35-1495?)

powiększenie  

Ten duży obraz ołtarzowy (207 x 146 cm) został podpisany OPVS CAROLI CRIVELLI VENETI ("dzieło Carlo Crivelli z Wenecji). Z życiorysu artysty wynika, że pracował nad nim raczej z dala od Wenecji, która była miejscem jego rodowego i artystycznego pochodzenia. Wszystkie najważniejsze dzieła jego warsztatu powstawały w Marchii, która była pod panowaniem Rzymu. Konkretnie w mieście Ascoli Piceno, miasto które w owym czasie wzrastało na znaczeniu i któremu 22 marca 1482 r. papież Sykstus IV wydał specjalną bullę, oznaczającą przywrócenie do praw miejskich. Bulla ta, dajaca mieszkańcom konkretne zyski tzw. „KOŚCLIELNEJ LIBERTAS” "LIBERTAS ECCLESIASTICA", dotarła do miejsca przeznaczenia 25 marca, w Święto Zwiastowania i z tego powodu trwale ogłoszono ten dzień świętem miejskim. Jednocześnie, Carlo Crivelli otrzymał zlecenie na wykonane kosztownego ołtarza o tytule Zwiastowania dla nowowybudowanego kościoła Santissima Annunziata (ukończonego w 1486 roku). Crivelli dążył nie tylko do zobrazowania biblijnego wydarzenia, ale również do okazania tych wyjątkowych okoliczności.

Wąskie drzwi, obramowane zdobionymi pilastrami i zwieńczone nie mniej eleganckiego, otwierają widok się na salę, gdzie Maryja klęka w modlitwie. Powyżej jej pokoju jest drugie piętro, z przestronnym balkonem, tworzy to ogólne wrażenie arystokratycznego pałacu, według najnowszych trendów mody projektowania współczesnego autorowi. Naprzeciwko budynku jest niemniej eleganckie „palazzo”, a ulica biegnąca między nimi prowadzi nasze spojrzenie w głąb bogatego miasta, w końcu ulicy linie perspektywiczne kończą się łukiem, przez które widzimy gwarantujące jemu bezpieczeństwo mury obronne. W tym namalowanym renesansowym mieście, mieszkańcy Ascoli Piceno mogli zobaczyć marzenie o swojej okolicy, nie było wówczas u nich tak idealnie, namalowany został wykoncypowany obraz według kulturowych i estetycznych zasad rozkwitu renesansu obmyślającego „miasto idealne” łączące praktykę budowy miast Starożytnego Rzymu z opisem Niebiańskiej Jerozolimy w Apokalipsie św Jana. Przeniesienie z biblijnego wydarzenia w otoczenie realistycznie przedstawionej architektonicznej fantazji zadawalało oczekiwania fundatorów i od niego zaczęła się sława artysty, który jednak nigdy już nie miał okazji stworzenia niczego porównywalnego. . Tekst umieszczony wzdłuż dolnej krawędzi obrazu odnosi się do okoliczności budowy ołtarza, są tam herby papieża Innocentego III i książąt Caffarelli.

Wszystkie postaci na obrazie żyją atmosferą radosnego oczekiwania. Maria jest oświetlona blaskiem Ducha Świętego, promień światła z nieba przebija okno i dociera do jej serca. To światło jest jednak niewidoczne dla postaci, które wypełniają przestrzeń; są to konkretni ludzie z miasta Ascoli Piceno. Oni zajmując się z niespieszną rozmową na schodach pałacu, stojąc na galerii lub po prostu spacerując w ogrodzie, są pełni oczekiwania nieświadomi, że już w tej chwili dzieją się wielkie wydarzenia związane z Wcieleniem Boga. Niektórzy z nich nie mogąc poradzić sobie z oczekiwaniem patrzą uważnie w niebo czekając na coś. Świadomymi świadkami Zwiastowania są jego pośrednik Archanioł Gabriel i święty Emidiusz biskup, patron miasta, z modelem Ascoli Piceno w dłoniach. Akcją zainteresowane są też gołębie pocztowe, nimi miastu dostarczono papieską Bullę. Osoba stojąca na łuku czyta wiadomość, właśnie odebraną ptakowi. Postacie nie zwracają uwagi na nas oglądających, pośrednikiem między widzem a rzeczywistością obrazu jest małe dziecko

Carlo Crivelli starał się jak umiał opisać świat duchowy symbolami, na pierwszym planie widać jabłko symbolizujące grzech pierworodny i ogórek symbol płodnośći, ogólnie owoce symbolizują pierwotną niewinność ogrodu Eden. Oba owoce są bardzo przestrzennie pokazane, za przyczyną pewnego malarskiego tricku ogórek zdaje się poruszać z tła, przechodząc z przestrzeni obrazu w rzeczywistość. Paw który przycupnął na gzymsie drugiego piętra jest zapowiedzią nieśmiertelności, wiecznego życia, na które oczekuje sprawiedliwy.

Pomimo obfitości graficznych szczegółów, kompozycja nie wydaje się przeciążona, dzięki wysoce rozwiniętemu poczuciu harmonii, Carlo Crivelli był w stanie zachować równowagę fragmentów. To nie przypadek, że artysta zdobył sławę jako mistrz delikatnego stylu, wzbogaconego tradycyjnie używanym przez Wenecjan trafnym rysunkiem i kontrastującą grą światła i cienia, dodał do tego matematycznie dokładne komponowanie przestrzeni i architektury, jubilerską uwagę dla szczegółów, swoisty wdzięk i elegancję postaci, które wydają się pochodzić z idealnej opowieści o rycerskości.

Carlo Crivelli. Zwiastowanie ze św Emidiuszem 1486
Ze zbiorów Galerii Narodowej w Londynie.
Zwiastowanie ze św. Emidiuszem

Arcydzieła z muzeów świata w Ermitażu
15 lutego – 27 maja 2012
Sala Apollo (260), Pałac Zimowy

MP na podstawie

http://www.hermitagemuseum.org/html_Ru/04/2012/hm4_1_300.html

MIasto Ascoli Piceno dzisaj