Zdrowy ustrój państwa – jakiej chcemy Polski?

Obok różnych skompromitowanych utopii materialistycznych, jedynym, względnie sprawiedliwym ustrojem społeczno-gospodarczym, pozytywnie sprawdzonym w kilku krajach na przestrzeni paru dziesięcioleci, jest społeczna gospodarka rynkowa, realizowana według modelu niemieckiego lub skandynawskiego. Dlatego została ona przyjęta za podstawę ustroju Państwa Polskiego i zapisana w naszej konstytucji z 1997 r. Niestety, zła praktyka okresu transformacji, od początku kierowana przez zagranicznych, fałszywych doradców, daleko odeszła od tych zapisów. Warto więc je przypomnieć; w załączonej tablicy podano najważniejsze tu postanowienia konstytucyjne, wybrane przez Tadeusz Kowalika [1]⁾.

Konieczne reformy państwa i procesy gospodarcze powinny więc być ukierunkowane na stworzenie sprawiedliwych warunków do pełnego zaspokojenia naturalnych, obiektywnych, materialnych i duchowych potrzeb każdego obywatela oraz wszechstronnego rozwoju wolnego społeczeństwa obywatelskiego. Powinny więc dostarczać odpowiedniej ilości wartościowych dóbr i usług oraz stwarzać dogodne formy pracy zawodowej, zaangażowania społecznego i politycznego oraz swobodnej twórczości i dobrej rozrywki. W XXI wieku powinniśmy też, w wyniku wysokowydajnej pracy, oczekiwać i wymagać  skrócenia czasu pracy i zwiększenia czasu wolnego. Pierwszy, podstawowy i długookresowy cel działalności gospodarczej obejmuje więc ogólny rozwój kraju, likwidację bezrobocia i nędzy, rozwój usług publicznych oraz dobrego bytu wszystkich obywateli. Konieczne jest równocześnie zachowanie i zwiększanie majątku narodowego,  ochrona i pomnażanie dóbr kultury oraz umocnienie suwerenności i bezpieczeństwa kraju.

            Stale akcentowany w prasie wzrost krajowej produkcji dóbr i usług komercyjnych, charakteryzowany wzrostem wskaźnika produktu krajowego brutto – PKB, jest ważny tylko o tyle, o ile przyczynia się do realizacji wskazanego powyżej celu podstawowego – dobrego bytu wszystkich obywateli i dobra wspólnego. Bowiem część produktu krajowego brutto, wyprowadzana stale za granicę, nie ubogaca nas, a uboży. To wskazanemu celowi podstawowemu powinien służyć wzrost polskiej gospodarki, konkurencyjności, innowacyjności i rozwój wiedzy, a nie obcym koncernom.

            Przestrzeganie i realizacja konstytucyjnych zasad społecznej gospodarki rynkowej wymaga wyspecjalizowanych instytucji państwowych oraz odpowiednich regulacji prawnych, a także kompetentnych i odpowiedzialnych urzędników państwowych. Ponadto potrzeba dużego wysiłku dla utrzymania całego tego mechanizmu we właściwym ruchu i oparcia się naciskom partyjnych klik i korupcyjnego, antyspołecznego kapitału. Podstawą jest oczywiście trwała wola polityczna zachowania społecznego porządku konstytucyjnego. Tego, niestety, w Polsce nie było w okresie transformacji i nadal brakuje. Dlatego panuje dziki, bezprawny i niekonstytucyjny kapitalizm oraz destrukcja społeczeństwa obywatelskiego.

 Pod presją światowej propagandy neoliberalnej, zaostrzonej konkurencji globalnej oraz nacisków podejmowanych przez wielkie grupy kapitałowe i organy Unii Europejskiej, w wielu państwach zachodnioeuropejskich po 1980 r. zaczęto stopniowo odchodzić od zasad społecznej gospodarki rynkowej. W Niemczech, Francji i w niektórych innych krajach nastąpiło zmniejszenie interwencjonizmu państwowego oraz pewne zawężenie świadczeń socjalnych i uprawnień pracowniczych na rzecz ponadnarodowej gry rynku i kapitału. W efekcie narasta niezadowolenie społeczne.

 W aktualnych polskich warunkach szereg funkcji państwa społecznej gospodarki rynkowej jest realizowanych w nader skromnym, szczątkowym zakresie.W wielu sektorach rynku, zamiast zdrowej konkurencji, panuje monopolistyczna dominacja wielkich koncernów zagranicznych. Brak jest skutecznego wspierania rozwoju krajowych, małych i średnich przedsiębiorstw prywatnych. Postępuje regres i ograniczanie zakresu państwowej służby zdrowia, oświaty i opieki społecznej. Rosną obciążenia podatkowe biedniejszych, a maleją bogatych; progresja podatkowa od dochodów osobistych jest stosunkowo niewielka. Próbowano nawet wyrównania i wprowadzenia podatku liniowego.

Po 1989 r. nastąpił aż czterokrotny rozrost biurokracji państwowej. Ponadto w ostatnich latach dokonano znacznie szybszego wzrostu zarobków w różnych agendach państwowych i w biznesie, aniżeli w szerszych grupach społecznych. Przy tym zniesiono praktycznie podatek spadkowy od największych nawet majątków, co pozwala im rosnąć w ogromne fortuny. A równocześnie ograniczono ulgi dla spółdzielczości inwalidzkiej oraz zasiłki dla bezrobotnych i pomoc dla rodzin wielodzietnych. Wszystko to przyspiesza rozwarstwienie społeczne; bogactwo jednych i ubożenie reszty oraz zasadniczo różnicuje dostępny zakres wolności obywateli.

W tym samym kierunku zmierzają stałe naciski biznesu na obniżenie kosztów pracy, to jest na zmniejszenie obowiązujących odpisów na fundusze społeczne i socjalną działalność państwa. Towarzyszy temu łagodzenie ochronnego charakteru ustawodawstwa pracy i liberalna działalność Państwowej Inspekcji Pracy. W wielu przedsiębiorstwach spotyka się wprost zniewolenie pracowników. Już prawie co trzeci pracownik w kraju pracuje na t.zw. „umowie śmieciowej” o zatrudnieniu.

Wielki sprzeciw społeczny wywołuje projekt wydłużenia obowiązkowego okresu pracy do emerytury. Jest to projekt szczególnie absurdalny, gdy brakuje w kraju miejsc pracy dla młodych, często lepiej wykształconych obywateli. Równocześnie postępuje prywatyzacja państwowych szpitali i placówek służby zdrowia, co prowadzi do dalszego ograniczenia ochrony zdrowia biedniejszej większości społeczeństwa. W tych wszystkich sprawach właściwie żadne referendum obywatelskie nie powinno być potrzebne, gdyż wystarczy zdrowy rozsądek żeby stwierdzić, że wszystkie wskazane powyżej poczynania sprzeciwiają się rozwojowi społecznemu i są niezgodne z postanowieniami polskiej Konstytucji.Ważniejsze z nichprzypomina poniższa tablica.

 

Tablica: Postanowienia konstytucji R.P. z 1997 r. w sprawie społecznej gospodarki rynkowej Wybór i podkreślenia wg. T. Kowalika : Systemy gospodarcze,efekty i defekty reform…;Warszawa 2005.

Art. 2. Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawa, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Art. 12. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji. Art. 20. Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 65. 1.     Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy (…). 2.     Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę. 3.     Stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane (…). 4.     Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa. 5.     Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szklenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych. Art. 67. 1.     Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracyze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. 2.     Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego. Art. 68. 1.     Każdy ma prawo do ochrony zdrowia 2.     Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Art. 70. 1.     Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. 2.     Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością… 3.     Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych ponad podstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa. 4.     Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. (Pominięto odesłania do ustaw szczegółowych.)

 

W uchwale VII Kongresu PSL z 2000 r. zapisano: „PSL sprzeciwia się liberalnej tendencji do uwalniania państwa od odpowiedzialności za społeczną sferę życia i spychania jej w coraz większym stopniu na obywateli, co musi owocować narastaniem nierówności i ograniczeniem możliwości wykorzystania potencjału tkwiącego w ludziach, nie mających finansowych warunków rozwoju”.Widać w praktyce, że taki sprzeciw PSL jest tylko pozorny i w niczym nie powstrzymuje narastania niesprawiedliwości i biedy społecznej. Na ubogich wsiach zadłużonym gospodarstwom wyłącza się dostawę prądu elektrycznego i gazu, likwiduje szkoły wiejskie, a młodzież nie ma środków na dojazd do szkoły i na dalsze studia.

 

Nie chcemy takiego ustroju państwa !

 

Włodzimierz Bojarski