Oto kilka podstawowych zasad, których powinniśmy przestrzegać podczas burzy, żeby zminimalizować ryzyko porażenia piorunem i uszkodzenia sprzętu:
Gdy burza zaskoczy nas w domu:
- nie korzystaj ani nie zbliżaj się do urządzeń elektrycznych i metalowych,
- pozamykaj wszystkie okna i drzwi, zwłaszcza zewnętrzne i pozostań z dala od oszklonych okien, sufitów, drzwi,
- w miarę możliwości pozamykaj zwierzęta domowe i hodowlane,
- trzymaj pod ręką przygotowane latarki oraz dodatkowe baterie, zgromadź zapas wody pitnej, bowiem podczas wyładowań może dojść do awarii zasilania, a to może spowodować brak wody w kranach – bez prądu nie będą działać hydrofory,
- miej włączone radio (najlepiej na baterie) w celu zapoznania się z aktualnymi komunikatami,
- wyłącz prąd w domu, wyłącz wszystkie zbędne urządzenia z sieci elektrycznej oraz anten, a w szczególności sprzęt RTV i komputery, te ostatnie należy odłączyć także od Internetu,
- nie korzystaj z kąpieli w wannie lub pod prysznicem, przepięcie może powstać w instalacji wodnej i możesz ulec porażeniu,
- nie dotykaj kranu oraz kaloryfera,
- nie korzystaj z telefonu stacjonarnego, a z komórkowego tylko wtedy, gdy jest to niezbędne,
- usuń z balkonu, tarasu i zewnętrznych części okien doniczki i inne przedmioty, które mogą zostać łatwo porwane przez wiatr i np. uderzyć przechodzących w pobliżu twojego domu przechodniów,
- nie wychodź z domu, jeżeli nie jest to niezbędne,
Gdy burza zaskoczy nas na otwartej przestrzeni:
- nie korzystaj z telefonu komórkowego, wyłącz ten telefon, ponieważ promieniowanie przez niego wysyłane (niekoniecznie podczas rozmowy czy wysyłania SMS-ów) jonizuje powietrze w jego pobliżu, co zwiększa przewodność elektryczną i ryzyko "ściągnięcia" pioruna, nie korzystaj z innych urządzeń radiowych, np. krótkofalówek, jeżeli nie jest to niezbędne,
- nie korzystaj z jakichkolwiek metalowych przedmiotów, np. parasola, plecaka z metalowym stelażem, odłóż te przedmioty z dala od siebie,
Na ulicy:
- nie stawaj pod wysokimi drzewami, masztami, latarniami, słupami, tablicami reklamowymi,
- trzymaj się z dala od trakcji tramwajowych, kolejowych, transformatorów, linii elektroenergetycznych i telefonicznych itp.,
- nie jedź rowerem, skuterem, motocyklem itp. i nie dotykaj jego metalowych części,
- jeżeli jest taka możliwość, schroń się w jakimś budynku, bramie, przejściu podziemnym itp. i tam przeczekaj burzę, ale trzymaj się z dala od piorunochronów,
Na łące:
- będąc na otwartym terenie kucnij ze złączonymi nogami, nie kładź się na ziemię i nie stój w rozkroku, unikniesz porażenia tzw. napięciem krokowym indukującym się w gruncie w pobliżu miejsca uderzenia pioruna,
- nie biegaj i nie poruszaj się szybkim krokiem,
Nad jeziorem, morzem:
- nie spaceruj po plaży (zbiorniki z wodą, a szczególnie słone morze i mokry piasek łatwo ściągają pioruny),
- w czasie burzy nie wolno się kąpać w zbiornikach wodnych i na otwartych basenach,
- nie przebywaj w pobliżu rzek i strumyków, oprócz porażenia piorunem burza i towarzysząca jej ulewa może spowodować nagłe wezbranie rzeki, tzw. nagła powódź i wtedy łatwo o utonięcie,
W górach:
- jeżeli możesz, to zawróć i zrezygnuj z wycieczki, gdy słyszysz grzmoty, nawet z daleka, a najlepiej przed wycieczką sprawdź prognozy pogody i zrezygnuj z niej, gdy zapowiadane są burze, ulewy lub wichury,
- zejdź z grani lub wysoko położonych wzniesień i schowaj się w jakimś zagłębieniu, czy w jaskini, najlepiej od zawietrznej, tj. od strony przeciwnej do nadciągającej burzy, i jeżeli nie jest to konieczne, to nie trzymaj się metalowych barierek i łańcuchów,
- jeżeli w pobliżu jest jakieś schronisko, murowany budynek, to schowaj się w nim,
Podczas jazdy samochodem:
- zatrzymaj się i pozostań w samochodzie, jesteś w nim bezpieczny, pod warunkiem, że nie będziesz dotykał metalowych części, ani wychylał się przez okno, w razie uderzenia pioruna w samochód prąd wyładowania spłynie po karoserii,
- nie parkuj pod drzewami, liniami energetycznymi, tablicami reklamowymi i innymi wysokimi obiektami,
Na biwaku:
- namiot nie jest bezpiecznym schronieniem w czasie burzy, zagrożenie stanowią jego metalowe elementy (maszt, wsporniki, śledzie), które mogą "ściągać" piorun.
Pamiętaj, że podczas burzy zagrożeniem są nie tylko pioruny, burzom często towarzyszą wichury, ulewy, gradobicia, a czasem nawet szkwały i tornada. Te zjawiska są również niebezpieczne dla naszego zdrowia i życia, często zdarzają się wypadki np. przygniecenia osób przez spadające gałęzie drzew, połamane słupy czy maszty albo utonięcia spowodowane gwałtownymi podtopieniami czy wezbraniami rzek.
Jak się zabezpieczyć przed burzą?
Przede wszystkim – śledzić prognozy pogody. Jeżeli synoptycy przewidują wystąpienie burz, wichur i innych groźnych zjawisk pogodowych na danym terenie, to należy zrezygnować z wycieczek, zwłaszcza w góry, gdzie o bezpieczne schronienie jest bardzo trudno.
Wychodząc czy wyjeżdżając z domu na dłużej, np. do pracy albo kładąc się spać należy wyłączyć sprzęt domowy zwłaszcza elektronikę, czyli RTV i komputery z sieci elektrycznej oraz z anten i linii, którymi dostarczany jest Internet, żeby burza pod naszą nieobecność nie narobiła zniszczeń.
Jak wykryć nadchodzącą burzę?
Dziś w dobie Internetu nie jest to trudne. Służby pogodowe wielu krajów, w tym polski Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, dysponują radarami wykrywającymi burze i udostępniają dane z tych radarów na swoich stronach internetowych na mapach radarowych. Wystarczy wejść na taką stronę i na mapie można sprawdzić, gdzie są burze, często z mapy można odczytać też w którą stronę zmierza front burzowy i przewidzieć, czy nadejdzie on do nas, czy nie.
Podaję kilka przydatnych linków do stron z mapami burzowymi:
Polski IMGW:
Czeski Instytut Meteorologii – mapa oraz radary oprócz Czech obejmują zasięgiem m.in. całą południowo-zachodnią Polskę, w tym województwa: dolnośląskie, opolskie, śląskie oraz znaczną część lubuskiego, wielkopolskiego, łódzkiego i małopolskiego – mapa jest bardzo przydatna dla mieszkańców tych województw (sam najczęściej z niej korzystam, zwłaszcza że mieszkam przy granicy z Czechami) i – niestety (albo stety) – moim zdaniem dokładniejsza od polskiej:
- http://www.chmi.cz/files/portal/docs/meteo/blesk/data_jsceldnview.html
- http://www.chmi.cz/portal/dt?menu=JSPTabContainer/P10_0_Aktualni_situace/P10_1_Pocasi/P10_1_1_Cesko/P10_1_1_4_Blesky&last=false
Niemiecka mapa burzowa – obejmuje Europę Zachodnią i Środkową:
Cała Europa:
- http://ows-public.sembach.af.mil/gifImages/21OWS_EUROPE_ANALYSIS_METSAT_00_SFC_METSAT-ANALYSIS-7.gif
Ostrzeżenia meteorologiczne i hydrologiczne:
- http://www.imgw.pl/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=165
- http://www.imgw.pl/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=64&Itemid=164
- http://www.twojapogoda.pl/ostrzezenia
Gdy nie ma Internetu
Latem często zdarza się, że w miejscu, gdzie wypoczywamy, nie mamy dostępu do Internetu, a więc również do map z burzami. Jak możemy sobie wtedy poradzić?
O ile mamy dostęp do radia i telewizji, to musimy śledzić na bieżąco prognozy pogody i nie planować dłuższych wycieczek w niebezpieczne pod względem burzowym miejsca, gdy synoptycy przewidują burze. Ponadto należy obserwować pogodę. Chmury burzowe, tzw. cumulonimbus mają specyficzny wygląd – są duże, wypiętrzają się bardzo wysoko, u góry mają barwę białą i kształt kłębiasty, u podstawy są bardzo ciemne, granatowo-szare i spłaszczone, a wyglądem przypominają kowadło, kalafior, wieżę, a nawet grzyb atomowy.
Im ciemniejsza jest podstawa chmury, tym groźniejsza zazwyczaj jest burza, tym więcej "dodatkowych" groźnych zjawisk, takich jak wichura, ulewa, gradobicie, a nawet tornado, należy się spodziewać. Wyjątkowo niebezpieczną odmianą chmur burzowych są tzw. chmury szelfowe, są one bardzo ciemne u podstawy, mają apokaliptyczny wygląd i przypominają kształtem wał (tzw. wał chmurowy), burze z takich chmur wywołują nawałnicę z niemal huraganowym wiatrem (szkwał), w chmurach tych istnieje także duże ryzyko wystąpienia tornad. Gdy widzimy taką chmurę, to najlepiej od razu chrońmy się tam, gdzie jest to możliwe.
Zazwyczaj burze następują po upalnym lub bardzo ciepłym dniu i tworzą się w wilgotnym i gorącym powietrzu, jeżeli odczuwamy parność i duszność, łatwo pocimy się na upale bez większego wysiłku, do tego obserwujemy wzrost zachmurzenia (chmury kłębiaste typu cumulus, które mogą się przekształcić w burzowe cumulonimbusy), a słońce ostro przypieka i świeci jakby przez mgłę, oznacza to, że w ciągu kilku najbliższych godzin może nadejść burza.
Jednak, gdy nie mamy dostępu do Internetu, to najlepszym sposobem wykrycia burzy jest metoda "radiowa". Do tego celu nadaje się każdy odbiornik radiowy, nawet turystyczny czy samochodowy, ważne tylko, żeby był wyposażony w zakres fal długich (oznaczenie LW lub w starszych polskich modelach D). Na tym zakresie nadaje Program 1 Polskiego Radia z Warszawy.
Pioruny właśnie w zakresie fal długich wywołują zakłócenia odbioru radiowego, które są słyszalne w postaci charakterystycznych trzasków. To właśnie te zakłócenia są wykrywane przez radary służb pogodowych, co pozwala na lokalizację burz na mapach. Z moich obserwacji, prowadzonych jednocześnie za pomocą Internetu (mapy burzowe) i radia wynika, że zasięg tych zakłóceń wynosi ok. 150, a nawet do 200 km od miejsca uderzenia pioruna. Jeżeli więc słyszymy trzaski w radiu, to możemy spodziewać się burzy i najlepiej wtedy mieć się na baczności i np. nie planować wycieczek w plener czy w góry i baczniej obserwować pogodę, a wychodząc z domu na dłużej – wyłączyć sprzęt.
Jak można obliczyć, w jakiej odległości jest burza?
Wystarczy zmierzyć czas w sekundach pomiędzy błyskiem a początkiem grzmotu i podzielić przez 3 – otrzymamy wtedy odległość w kilometrach, ponieważ prędkość dźwięku w powietrzu wynosi ok. 1/3 kilometra na sekundę. Należy pamiętać, że burza jest najbardziej groźna dla człowieka i sprzętu, jeżeli pioruny uderzają w odległości mniejszej niż 5 km (czas pomiędzy błyskiem a grzmotem wynosi mniej niż 15 sekund).
Polecam też lekturę następujących stron o pogodzie:
- http://www.twojapogoda.pl/ – portal Twoja Pogoda, jest tam opisanych wiele ciekawych zjawisk pogodowych i nie tylko,
- http://www.niezapominajki.pl/ – strona Ekoradia, prowadzonego do niedawna przez ś.p. Andrzeja Zalewskiego.
