W poszukiwaniu prawdy- Drakula

Drakula i wampiry to od bliku 150 lat temat bardzo popularny. Gdzie się kończy historia a zaczyna legenda?

Wielu widzów nie ochłonęła jeszcze po ostatniej wizycie w kinie na nowej filmowej części "Zmierzchu" gdzie przedstawioną kolejną wersję legendy o pijących krew ludziach. Wampiry są jednym z wielu, często powtarzanych motywów, jakie spotkać można w wielu utworach. Ilość filmów i książek opowiadających historię samego hrabiego Drakuli, czy szerzej-wampirów, jest tak ogromna, że nie jestem nawet w stanie podać dokładnej liczby. Pierwsze do głowy przychodzą mi: "Van Helsing" i kreskówka z czasów dzieciństwa której tytułu niestety nie pamiętam. Znawcy kina wymienią pewnie listę przynajmniej 20 filmów. Słysząc słowo "Drakula" każdy od razu myśli "wampir". "Wampir" to "nietoperz". Może warto spytać skąd w naszej kulturze wziął się Drakula i wampiry?

Na samym wstępie warto przystanąć nad samymi wampirami. Wampiryzm wg większości opisów historycznych to dzieło mieszkańców środkowo-wschodniej Europy – Moraw, Czech, Rumuni, Węgier i mniejszym stopniu byłej Jugosławii. Zalążki "wampiryzmu" można dostrzec w tradycji ustnej starożytnych Greków i Rzymian, gdzie mowa o stworzeniu wysysającym ludzką krew. W tradycji europejskiej, duch heretyka, zbrodniarza czy ogólnie mówiąc: człowieka źle czyniącego, powstaje z grobu by wysysać krew niewinnych ludzi. Ofiary wampirów często same zostawały wampirami. Na tym etapie nie było mowy o nietoperzach, czarnych frakach czy strasznym zamku. Wg źródeł historycznych do zabicia wampira nie potrzeba było osinowych kołków czy srebra wbijanego w serce. Do uśmiercenia krwiopijcy stosowano całą gamę narzędzi: zrzucano je z wież kościelnych, obcinanie głowy łopatą, czy topienie w rzece. Sama woda ( czy to zwykła czy święcona) była bardzo popularnym "narzędziem" do walki z tymi "orzywieńcami". Dopiero w 1897 Bram Stokre w swojej książce stworzył, rozpowszechniany do dziś, ciągle ewoluujący topos wampira. W książce tej („Dracula”) czytelnik może znaleźć historię transylwańskiego hrabiego, o dość dziwnym wyglądzie (bladość, ostre rysy, małe usta, sumiaste wąsy, ostre żeby) oraz opis walki z nim. Kim był (o jeśli był) pierwowzór?

Należy cofnąć się do 1431 roku, kiedy nieślubny syn hospodara wołoskiego- Vlad przystępuje do Związku Smoczego ( założonego w 1408 roku przez króla Węgier-Zygmunta Luksemburczyka do walki z Turkami). W 1436 obala Aleksandra Aldeę i obejmuje tron wołoski. Na swoich monetach zaczął wybijać symbol smoka a sam dostał przydomek Smok-"Draco". Ludzie przekształcili go na "Dracul" co oznaczało "diabeł". W 1431 Vladowi II rodzi się drugi syn któremu nadano imię po ojcu. Z czasem mówiono na niego Vlad III Diabełek- diabełek czyli syn diabła, a "diabełek" po rumuńsku to drăculea. Przyszły Drakula w dzieciństwie zostaje zakładnikiem na dworze sułtana Murada II. Po tym jak jego ojciec i najstarszy brat zostają zamordowani, w 1448 r, przy pomocy Osmanów Vlad III Drakula zasiada na tronie wołoskim. Jednak Węgrzy szybko reagują wysłaniem wojsk i Drakula ucieka do Mołdawi gdzie rządzi jego wuj Bogdan II. W 1451 władca mołdawski zostaje zamordowany, a jego syn Stefan (później zwany Wielkim) wraz z Vladem Drakulą ucieka do Siedmiogrodu (Transylwani). Dopiero po 7 latach wygnania Vlad III Drakula wraca do walki o tron Wołoski. W 1455 roku Drakula zobowiązuje się na lojalność wobec Jana Hunyady’ego-regenta tronu Węgier i po roku wiernej służby wraca na Wołoszczyznę, gdzie zabija Władysława Dana -ówczesnego hospodara, z którym on i jego ojciec walczyli o tron. Od tej chwili zaczyna się historia, która potomnym pozwoliła zapamiętać średniowiecznego władcę bałkańskiego kraju jako bezlitosnego okrutnika.

Pierwszą istotną decyzją Vlada III po tym jak zasiadł na tronie, było zwołanie spotkania bojarów w Targoviste-stolicy kraju. Miał on w pamięci działanie bojarstwa za czasów władzy jego ojca, kiedy to intrygi i spiski osłabiały kraj. Gdy na Sali zjawili się już wszyscy zaproszeni goście drzwi zostały obstawione przez wiernych gwardzistów Vlada. Następnie pojedynczo wywlekano bojarów i wbijano ich na pal. Od tej chwili władca Wołochów otrzymał nowe przezwisko Tepes – Palownik.

Zabitych bojarów Vlad zastąpił nowymi – wiernymi sobie. Nastepnie rozpoczął realizację planu ożywienia gospodarki kraju. Swoje decyzje popierał działaniami, często bardzo brutalnymi. Przykładowo obcych kupców którzy nie godzili się na jego pomysły kazał nabijać na pal. Na mieszkańców Wołoszczyzny padł strach. Żeby rozwiązać problem przestępczości i roznoszenia chorób kazał nabijać na pal włóczęgów i złodziei. W wyniki tych działań z kraju zniknęła całkowicie przestępczość. W jednym z miast postawiono złoty kubek na studni, aby ludzie mogli z niego pić i nie został on skradziony. Innym razem pewien kupiec który ukradł złoto został „poproszony” o oddanie zawartości poszkodowanemu. Nim jednak worek ze złotem wrócił do właściciela, Drakula nakazał włożyć tam dodatkową monetę. Kiedy poszkodowany odzyskał złoto, został poproszony o sprawdzenie czy czegoś nie brakuje. Uczciwy kupiec znalazł dodatkową monetę i oddał ją Vladowi, w przeciwnym razie groziło mu pewnie…wbicie na pal. Wg ówczesnych rycin Vlad III Palownik po za wydawaniem tak okrutnych wyroków, chętnie w uczestniczył w egzekucjach. Miał on siadać przy stole z jedzeniem i spożywać posiłek wśród jęków i krzyków umierających.

Kiedy w 1461 hospodar wzmocnił kraj a Turcy zajeli kilka przygranicznych zamków wypowiedział on wojnę Osmanom. Kiedy wojska Vlada zajęły Giurgiu kazał wszystkich pozostałych przy życiu Turków tradycyjnie wbić na pal. W 1462 przyszedł kontratak ze strony sułtana Mehmeta II. Armia turecka miała liczyć 60 tysięcy wojowników. Drakula dysponował jedynie 30 tysiącami. Do pierwszej potyczki doszło nad brzegami Dunaju. Vlad Palownik zastosował przebiegłą taktykę-utrudniał przeciwnikowi utworzenie przyczółki. Jednak mimo dużych strat Turcy w końcu przeszli przez Dunaj. W otwartej walce wojska Drakuli nie miały szans, dlatego przebiegły władca Wołoski cofał się i palił za sobą ziemię, oraz walkę bezpośrednią zastąpił partyzancką. Ciągłe podgryzanie Turków jednak nie przynosiło spodziewanych skutków-armia Mehmeta, choć z każdym dniem trochę słabsza, to nadal podążała na północ. Marsz wojsk zatrzymał dopiero na kilka kilometrów przed stolicą Hospodarstwa Wołoskiego widok dwudziestu tysięcy nabitych na pal Turków-pojmanych od początku kampanii. Na obszarze długim na trzy kilometry a szerokim na kilometr ptactwo rozszarpywało zwłoki żołnierzy sułtana. Równocześnie Drakula nakazał atak swoim wojskom co spowodowało natychmiastowy odwrót wojsk osmańskich. Niestety był to krótkotrwały sukces. Brat Drakuli – Radu Piękny – chciał zdobyć tron i w zmęczonym wojną kraju wywołał kolejną, tym razem domową wojnę. Vlad musiał uciekać na północ i został otoczony w zamku w Karpatach. Tam jego żona chcąc uniknąć śmierci z rąk oprawców-rzuca się z wieży- a sam Vlad ucieka ukrytym wyjściem. Uwięziony na Węgrzech na dwanaście lat, został uwolniony w 1475, a rok później za sprawą samych Węgrów (którzy chcieli stworzyć państwo oddzielające ich od Osmanów) wraca na Wołoszczyznę. Jednak mieszkańcy i bojarzy nie zapomnieli sposobu jakim Drakula rządził poprzednim razem i po kilku miesiącach władzy został zamordowany w zasadzce przez swoich niedawnych zwolenników. Głowę Vlada Wołosi posłali w geście dobrej woli sułtanowi. 

Ostatnią częścią układanki są nietoperze. Te żyjące w Europie nie żywią się krwią. Ich kuzyni-nietoperze wampirowate żyją Ameryce Środkowej i Południowej i odżywiają się krwią zwierząt. Ich szkodliwość polega nie tylko na tym, że osłabiają zaatakowane zwierzęta ale również są nosicielami wielu chorób w tym wścieklizny. Nie zagrażają ludziom, gdyż ich wielkość nie przekracza 40 cm a masa 30g.

Niezaprzeczalnie widać iż wampiry i Drakula to do końca XIX wieku dwa odrębne tematy. Dopiero za sprawą angielskiego powieściopisarza, Drakula staje się wampirem. W późniejszych interpretacjach dodatkowo wiąże się go z nietoperzami. Jednak pierwowzór swoją złą sławę zawdzięcza brutalności z jaką sprawuje władzę. Nigdzie nie ma mowy o piciu przezeń krwi. W efekcie obie postacie łączy jedynie przydomek i strach jaki wywołują. Nawet pochodzą z innych krain, choć leżących dziś na terenie jednego państwa.

Bibliografia: Mersey D.: Słynni wojownicy. Legendy i historia.