Urban legends, czyli mity związane z inwestycjami OFE w obligacje

Ostatnio byliśmy świadkami narodzin kolejnej „legendy miejskiej”. Tym razem dotyczącej otwartych funduszy emerytalnych. Legendy, która dotarła też na łamy Nowego Ekranu, ale po kolei:

W trakcie wielokrotnie omawianej już w różnych miejscach „debaty” między byłym Prezesem NBP Leszkiem Balcerowiczem, a obecnym Ministrem Finansów – Jackiem Rostowskim na temat Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE) i zmian w systemie emerytalnym proponowanych przez rząd Donalda Tuska, jeden z prowadzących program dziennikarzy zadając pytanie „dyskutantom” stwierdził, ze OFE muszą inwestować 60% swoich aktywów w obligacje Skarbu Państwa. Oczywiście żaden z „ekspertów” od systemu emerytalnego uczestniczących w „debacie” informacji tej nie sprostował … i poszła ona w świat.. i zaczęła żyć własnym życiem. To pokazuje jakie walory „edukacyjne” miała wspomniana na wstępie „debata”.

Okazuje się jednak, że legenda ta dotarła także do blogerów Nowego Ekranu i na dobre zapuściła tu korzenie. Ostatnio spędziłem naprawdę dużo czasu na blogu, próbując wytłumaczyć jak jest naprawdę, ale legenda okazała się chyba silniejsza ode mnie, bo sądząc z dyskusji przynajmniej dwu blogerów Nowego Ekranu nie udało mi się przekonać.

Zatem spróbujmy się z tą legendą rozprawić jeszcze raz, może tym razem uda się ją przebić „osinowym kołkiem”…

Kwestie inwestycji OFE uregulowane są w ustawie o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych z 1997 r. Zgodnie z jej art. 139, OFE obowiązane jest lokować swoje aktywa zgodnie z przepisami ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, dążąc do osiągnięcia maksymalnego stopnia bezpieczeństwa i rentowności dokonywanych lokat. Następnie ustawodawca wymienia 19 kategorii instrumentów, w które OFE mogą lokować (art. 141 ust. 1 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych) oraz dodatkową kategorię – inwestycje zagraniczne (art. 143 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych), dodatkowo Rada Ministrów może kreować w drodze rozporządzenia dodatkowe kategorie lokat dostępne dla OFE (art. 141 ust. 3 powołanej ustawy). Ustawodawca szczególnie traktuje trzy kategorie lokat: inne niżzdematerializowane obligacje i inne dłużne papiery wartościowe emitowane przez inne podmioty niżjednostki samorządu terytorialnego, ich związki, miasto stołeczne Warszawa, które zostały zabezpieczone w wysokości odpowiadającej wartości nominalnej wraz z ewentualnym oprocentowaniem oraz obligacje i inne dłużnych papiery wartościowe emitowane przez spółki publiczne, które nie zostały zabezpieczone w wysokości odpowiadającej pełnej wartości nominalnej i ewentualnemu oprocentowaniu, a także inwestycje zagraniczne. Wymaga bowiem, by inwestycje w pozostałe kategorie lokat dopuszczone dla OFE stanowiły przynajmniej 90% aktywów OFE, a więc ustanawia maksymalny limit łączny dla tych trzech kategorii na poziomie 10%, przy czym dla inwestycji zagranicznych dodatkowo wprowadzony jest limit na poziomie 5% aktywów OFE (art. 143 ust. 2 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych). Ponadto powołana ustawa w art. 142 ust. 5 przewiduje, że Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, maksymalnączęśćaktywów otwartego funduszu, jaka może zostaćulokowana w poszczególnych kategoriach lokat, o których mowa w art. 141 tej ustawy. Rozporządzenie to określa maksymalne limity dla poszczególnych kategorii lokat. Jednak żaden limit nie dotyczy lokat w obligacje Skarbu Państwa. Suma limitów inwestycji w poszczególne kategorie lokat z art. 141 wskazanej ustawy dostępnych dla OFE znacząco przekracza 100%. Niezależnie od tych limitów ustawa wprowadza też limity inwestycji w instrumenty związane z jednym podmiotem (art. 142 ust. 2 i 2a).

W efekcie wyżej opisanej regulacji, lokując aktywa OFE zarządzający muszą kierować się dążeniem do osiągnięcia maksymalnego stopnia bezpieczeństwa i rentowności dokonywanych lokat, przy czym inwestując w poszczególne kategorie lokat nie mogą przekroczyć określonych w ustawie o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych i wykonującym ją rozporządzeniu Rady Ministrów maksymalnych limitów inwestycji w poszczególne kategorie lokat, a także limitów inwestycji w instrumenty związane z jednym podmiotem i limitów dotyczących grup lokat (ten ostatni jest jak wskazałem wyżej zapisany w ustawie jako minimalny limit inwestycji w pozostałe kategorie lokat. Ustawodawca nie narzuca im natomiast minimalnego limitu inwestycji w poszczególne kategorie lokat ani nie wymaga, by OFE koniecznie inwestowało w jakąkolwiek kategorię lokat. Wybór kategorii lokat w jakie OFE inwestuje i poziom tych inwestycji w ramach dopuszczonych przez ustawę i rozporządzenie maksymalnych limitów – to już decyzja zarządzających otwartymi funduszami emerytalnymi.

Zasady te odnoszą się także do inwestycji w obligacje Skarbu Państwa. OFE nie mają obowiązku inwestowania w nie, ani nie ma ustanowionego minimalnego limitu inwestycji w te instrumenty, analogicznie, jak w przypadku każdej z pozostałych kategorii lokat dostępnych dla OFE.

Ciekawe, czy przynajmniej na forum Nowego Ekranu udało mi się tym razem wbić „osinowy kołek” w tę legendę rozpropagowaną przez „debatę” L. Balcerowicza i J. Rostowskiego o OFE?

Paweł Pelc

radca prawny, Kancelaria Radcy Prawnego Pawła Pelca

Wiceprezes Stowarzyszenia Rynku Kapitałowego UNFE

12.04.2011.