Układ Słoneczny – ile ma lat? (cz. 6)

Przedostatnią planetą Układu Słonecznego jest Uran. Jest to trzecia pod względem wielkości i czwarta pod względem masy planeta w naszym układzie. Kiedy w 1986 sonda Voyager zbliżyła się do Urana i rozpoczęła pomiary, od razu na sam początek dostarczyła niespodzianki. Okazało się, że Uran ma pierścienie. Co zadziwiające, pierścienie te nie były – mówiąc umownie – rozlokowane wokół równika planety, czyli poziomo, a pionowo. Widać to dokładnie tu: http://www.wiw.pl/nowinki/astronomia/200201/20020107-001.asp. Podczas dalszych pomiarów okazało się, że wszystko jest prawidłowo, ponieważ Uran nie kręci się, a ‘turla’ po orbicie. Jest jedyną planetą z tak przechyloną osią obrotu. Inne planety – można powiedzieć – wirują jak bączki, a tylko ta jedna ‘turla się’. W związku z tym, pierścienie wokół Saturna kręcą się raz […]

Przedostatnią planetą Układu Słonecznego jest Uran. Jest to trzecia pod względem wielkości i czwarta pod względem masy planeta w naszym układzie. Kiedy w 1986 sonda Voyager zbliżyła się do Urana i rozpoczęła pomiary, od razu na sam początek dostarczyła niespodzianki. Okazało się, że Uran ma pierścienie. Co zadziwiające, pierścienie te nie były – mówiąc umownie – rozlokowane wokół równika planety, czyli poziomo, a pionowo. Widać to dokładnie tu: http://www.wiw.pl/nowinki/astronomia/200201/20020107-001.asp. Podczas dalszych pomiarów okazało się, że wszystko jest prawidłowo, ponieważ Uran nie kręci się, a ‘turla’ po orbicie. Jest jedyną planetą z tak przechyloną osią obrotu. Inne planety – można powiedzieć – wirują jak bączki, a tylko ta jedna ‘turla się’. W związku z tym, pierścienie wokół Saturna kręcą się raz w górę, raz dół. To nie pasuje do teorii powstawania układów z obłoku gazów i pyłów. Przypomnę pokrótce: Kiedy z wielkiej, wirującej w jednym kierunku chmury gazów i pyłów powstały planety, wszystkie wirują tak samo i w tym samym kierunku. Aby to wyjaśnić, powstała teoria, która mówi, że Uran powstał prawidłowo, ale uderzyła w niego asteroida i w efekcie tego Uran ‘przewrócił się’. Taka teoria musiała powstać w celu obrony ewolucji, gdyż model powstania Układu Słonecznego nie może tworzyć takich anomalii bez odwołania się do kolizji z innymi obiektami. Problemem jednak jest to, że Uran nie wykazuje żadnych śladów takiej kolizji. Zaznaczam tu, że średnica Urana jest czterokrotnie większa od średnicy Ziemi, więc musiałoby w niego uderzyć coś naprawdę potężnego, by go ‘przewrócić’, a co za tym idzie – ślady takiej kolizji byłyby dobrze widoczne. Tymczasem orbita Urana jest jedną z ‘najbardziej okrągłych’ w Układzie Słonecznym. Pokazuje to jednoznacznie, że żadna siła mogąca Urana ‘przewrócić’ w niego nie uderzyła. Także orbita Urana jest najbardziej zbliżona do ekliptycznej płaszczyzny (ekliptyka, to równik niebieski, wielkie koło na sferze niebieskiej, po którym w ciągu roku pozornie porusza się Słońce obserwowane z Ziemi http://pl.wikipedia.org/wiki/Ekliptyka).

Dodatkowo istnieje problem z księżycami Urana. One też orbitują pionowo. Z fizycznego punktu widzenia księżyce nie miałby prawa bytu. Gdyby Uran kręcił się w przeszłości poziomo razem z księżycami, a po ‘przewróceniu’ zacząłby się ‘turlać’, to księżyce początkowo kręciłyby się dalej poziomo. Następnie ich ruch byłby systematycznie zaburzany i pospadały na Urana, gdyż nie byłoby równowagi pomiędzy grawitacją i siłą odśrodkową wynikającą z ruchu obrotowego Urana. A jednak nie spadły i orbitują pionowo. Przyjęto więc, że księżyce powstały po ‘przewróceniu’ Urana – właśnie w wyniku tej kolizji. Jest jednak problem, wszystkie księżyce Urana mają zaledwie 0,1% masy planety, a to jest stanowczo za mało, jako ‘odprysk’. Dla porównania warto wspomnieć, że kolizja, która miała wyjaśnić pochodzenie naszego Księżyca stworzyła satelitę, który stanowi 1,2 masy Ziemi, czyli 12 razy więcej, niż w przypadku Urana. Istnieje więc duża różnica w rezultacie kolizji. Poza tym księżyce orbitują pionowo, niemal idealnie w płaszczyźnie równika Urana, a nie wykonują chaotycznych ruchów, z których podobno powstały.

Kolejny problem, jaki stwarza Uran, to fakt, że nie emituje energii. Inne gazowe olbrzymy – Jowisz, Saturn, Neptun oddają w przestrzeń więcej energii niż dostają od Słońca. Uran – nie. Jeśli powstały w tym samym czasie, z tego samego materiału i w tych samych procesach – dlaczego nie zachowują się tak samo? Co dziwne również, os magnetyczna Urana jest przesunięta o 60 stopni w stosunku do osi obrotu – nie wiadomo dlaczego.

Jednym z księżyców Urana jest Miranda (http://pl.wikipedia.org/wiki/Miranda_(ksi%C4%99%C5%BCyc)). Zanim przejdę do opisu podam linki do kilku zdjęć tego księżyca, które warto obejrzeć:

(http://www.superstock.com/stock-photos-images/1491R-1048282),

(http://science.nationalgeographic.com/wallpaper/science/photos/uranus-gallery/uranus-miranda/),

http://explanet.info/Chapter11.htm.

Otóż Miranda, to maleńki obiekt – ma tylko 470 km średnicy, jednak takiej różnorodności powierzchni, nie można spotkać nigdzie w całym Układzie Słonecznym. Jest tam pożlebiona ziemia z bardzo wyraźną granicą, w innym fragmencie Miranda jest mocno pokraterowana, w innym lekko pokwaterowana i dużo gładsza, w innym wręcz idealnie płaska, a w innym są klify. Notabene są to największe klify w całym Układzie Słonecznym, mają około 9 km wysokości.

Przepraszam za wstawkę, ale chciałbym powiedzieć, że wyjaśnienie jak ten księżyc powstał należy do moich ulubionych – to wisienka na torcie. Tym bardziej, iż jest to naukowe wyjaśnienie. Otóż: naukowcy wierzą, że Miranda musiała zostać uderzona co najmniej pięć razy podczas swojej ewolucji. Każda kolizja powodowała rozpad księżyca na kawałki. Po każdej kolizji księżyc zbierał się z pozostałości samego siebie, z porcjami własnego jądra na wierzchu i porcjami powierzchni w środku. I kiedy taki księżyc widzi się na Discovery lub Planete, to wraz z lektorem podziwia się tylko jego piękno, żadne wyjaśnienie, skąd się wzięła Miranda – nie pada.

C.D.N.

(http://pl.wikipedia.org/wiki/Wielki_Wybuch)

(http://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_i_ewolucja_Uk%C5%82adu_S%C5%82onecznego).

(http://pl.wikipedia.org/wiki/Uran)