Trudne polsko-ukraińskie tematy w ujęciu profesora Malikowskiego

Nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Rzeszowskiego ukazała się publikacja autorstwa prof. dr hab. Mariana Malikowskiego zatytułowana „Wybrane problemy stosunków polsko-ukraińskich”.

Autor jest dyrektorem Instytutu Socjologii Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz dyrektorem Studiów Doktoranckich w Instytucie Socjologii UR. Jest autorem i redaktorem kilkudziesięciu publikacji naukowych oraz współautorem i współredaktorem wielu książek i opracowań zakresu socjologii.

W dziesięciu rozdziałach autor wtajemnicza Czytelnika w bardzo trudne kwestie dotyczące bilateralnych stosunków z polskim wschodnim sąsiadem. Książka ubogacona jest bardzo starannie dobraną i bogatą bibliografią, która może pokierować zainteresowanych w dalszych analizach badawczych omawianego tematu. Publikacja prof. Malikowskiego jest krytycznym i bardzo odważnym głosem w toczącej się dyskusji o kształcie i kierunkach współczesnych relacji polsko-ukraińskich. Autor podejmuje trudną kwestię wyjaśnienia wspólnej historii i niebezpieczną tendencją, jaką jest negowanie pewnych faktów historycznych ze strony ukraińskiej i jej znaczenie dla przyszłości dialogu polsko-ukraińskiego. Bez odrzucenia tej nierozsądnej i wiodącej na historyczne manowce drogi nie można mieć nadziei w szybkie przełamanie stereotypów i wyrwanie się z zaklętego kręgu nienawiści, wzajemnych fobii i lęków, uraz pielęgnowanych latami. Droga do pojednania polsko-ukraińskiego wiedzie przez bramę, której na imię jest „prawda historyczna” a kluczem powinien być uczciwy i rzetelny rachunek sumienia, szczere wyznanie krzywd i przyznanie się do winy ze strony oprawców. Tym czasem, zauważa prof. Malikowski, pojednania nie chcą po pierwsze sami sprawcy rzezi na Polakach kresowych, bo jak ma wyglądać pojednanie, kiedy sami sprawcy spod znaku OUN-UPA nie przyznają się do zbrodni (zob. s. 241). Nieporozumieniem jest też mówienie o pojednaniu obydwu narodów. Polacy i Ukraińcy, jako narody, nie walczyły ze sobą w czasie II wojny światowej. Mało kto mówi, że sporo Ukraińców walczyło, ale po innej stronie barykady niż OUN-UPA a niemało z nich ginęło za niepodporządkowanie się tej formacji w tym i część za to, że udzielała pomocy Polakom, o czym oficjalne czynniki zarówno na Ukrainie, jak i w Polsce milczą (zob. s. 243).

Słusznie zauważa prof. Malikowski, że obecna polska polityka historyczna w stosunku do Ukrainy i Ukraińców jest zarówno niekorzystna dla interesów Polski, jak też w dalszej perspektywie dla Ukrainy. „Uczciwi Ukraińcy mogą kiedyś powiedzieć: <<Wy Polacy, a zwłaszcza polskie władze, poprzez pewne działania i zaniechanie innych działań utrudnialiście nam potępić zło, nie podejmując niektórych działań, ułatwiliście drogę do kłamstw pewnym siłom na Ukrainie, których nie popieramy, a utrudnialiście przez to drogę tym, które chcą do prawdy docierać>>” (s. 11).

Publikacja prof. Malikowskiego porusza kwestie, które należą do tematów trudnych, które są rzadko podejmowane z różnych powodów. Jednym z nim jest ten z gatunku poprawności politycznej. Wielu badaczy nie chce go podejmować, gdyż – zmierzając do prawdy – może narazić się politycznie. Prof. Malikowski nie unika trudnych i niewygodnych tematów dla władz III RP, a tym samym nie popiera konformizmu politycznego naukowców.

Dowodzą tego zawarte w publikacji tezy krytykujące działania i punktujące zaniechania określonych działań przez rząd III RP. Przemawiają one za nieefektywnością polityki władz III RP i elit pookrągłostołowych w stosunku do Ukrainy i Ukraińców.

Publikacja jest tym bardziej cenna, gdyż jej autor jest historykiem i socjologiem. Upoważnia go to do interdyscyplinarnego spojrzenia na omawianą kwestię, co jest wyjątkowo cenne i bardzo potrzebne w toczącej się dyskusji o kształcie i kierunkach współczesnych relacji polsko-ukraińskich. Na uwagę zasługuje fakt, że naukowym recenzentem publikacji jest prof. dr hab. Bogumił Grott z Krakowa znany nie tylko w Polsce znawca problematyki stosunków polsko-ukraińskich.

Malikowski Marian, Wybrane problemy stosunków polsko-ukraińskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2010, ss. 276.