„Teleekspres”, nie „Teleexpress”

Niedawno obchodziliśmy Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego, ustanowiony przez UNESCO.

Cóż nam po  Ustawie, którą poniżej omówię (w aspekcie najbardziej znanego programu informacyjnego).

  Na podstawie Ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz. U. nr 90, poz. 999), a w szczególności –

  Art. 3. 1. Ochrona języka polskiego polega w szczególności na: 
1) dbaniu o poprawne używanie języka i doskonaleniu sprawności językowej jego użytkowników oraz na stwarzaniu warunków do właściwego rozwoju języka jako narzędzia międzyludzkiej komunikacji, 
6) wspieraniu nauczania języka polskiego w kraju i za granicą; 
  Art. 3.2. Do ochrony języka polskiego są obowiązane wszystkie organy władzy publicznej oraz instytucje i organizacje uczestniczące w życiu publicznym; 
  Art. 4. Język polski jest językiem urzędowym: 
4) instytucji powołanych do realizacji określonych zadań publicznych; 
  Art. 7. 1. Języka polskiego używa się w obrocie prawnym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej pomiędzy podmiotami polskimi oraz gdy jedną ze stron jest podmiot polski. Dotyczy to w szczególności nazewnictwa towarów i usług, ofert, reklamy, instrukcji obsługi, informacji o właściwościach towarów i usług, warunków gwarancji, faktur, rachunków i pokwitowań; 
  Art. 10. 1. Napisy i informacje w urzędach i instytucjach użyteczności publicznej, a także przeznaczone do odbioru publicznego oraz w środkach transportu publicznego sporządza się w języku polskim 

                 proponuję uznać nazwę programu informacyjnego
                                                  "Teleexpress" 

               za niezgodną z Ustawą i zastąpić ją polską nazwą 
                                                  "Teleekspres" . 

  Wprawdzie w art. 11 stwierdzono, że przepisy art. 5, 6, 7, 9 i art. 10 nie dotyczą nazw własnych, jednakże wyłączenie to nie odnosi się do zacytowanych art. 3 i 4, zatem obowiązująca obecnie nazwa "Teleexpress" narusza oba te artykuły. Ponadto, prawdopodobnie ustawodawca zapomniał nadmienić w art. 11, że nie jest tam mowa o jakichkolwiek nazwach własnych, lecz o nazwach własnych towarów zagranicznych oraz produkowanych na eksport, zwłaszcza że dalej wyliczono między innymi obcojęzyczne dzienniki, książki, działalność dydaktyczną, twórczość naukową i artystyczną, zwyczajowo stosowaną terminologię naukową i techniczną a także nazwy handlowe. To zaniedbanie może spowodować, że audycje radiowe i telewizyjne (wszak to także towary; towarem jest wszystko, co można sprzedać) mogą być nazywane z zastosowaniem języków obcych. Kuriozalność sytuacji polega na tym, że dawniej do dobrego tonu nie należało nadawanie polskim audycjom niepolskich tytułów, a obecnie – skoro Ustawa na to zezwala – można już tak postępować i to zgodnie z obowiązującym prawem. Przecież nie takie intencje przyświecały twórcom Ustawy…

  Na okres przejściowy, w ramach kompromisu można dodać polską nazwę, co jest zgodne z art. 7. 4. – Obcojęzyczne opisy towarów i usług oraz obcojęzyczne oferty i reklamy wprowadzane do obrotu prawnego, o którym mowa w ust. 1, muszą jednocześnie mieć polską wersję językową, zwłaszcza że art. 15. 1 – Kto w obrocie prawnym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stosuje wyłącznie obcojęzyczne nazewnictwo towarów i usług, ofert, reklam, instrukcji obsługi, informacji o właściwościach towarów i usług, warunków gwarancji, faktur, rachunków i pokwitowań, z pominięciem polskiej wersji językowej, podlega karze grzywny, co nie brzmi zbyt przyjaźnie… 

  Któż, jeśli nie media, będzie dbać o naszą polszczyznę? Wszak środki masowego przekazu mają największy wpływ na kształt naszego języka. Jeden dziennikarz w swym programie może przysłużyć się ojczystemu językowi w większym stopniu, niż cała plejada znakomitych profesorów na uczelniach. Ten szczytny dziennikarski obowiązek został także zapisany w art. 16 (język prasowy) i art. 17 (język programów telewizyjno-radiowych) – Nadawcy dbają o poprawność języka swoich programów. 

  Obecnie mamy do czynienia z dziwną sytuacją – sprzedawca nart może nazwać swój sklep "Narty" (w języku obcym), zaś niepolski opis tamże sprzedawanych nart może spowodować nałożenie kary. Nim posypią się kary na sklepy, przejrzyjmy znane tytuły, także wydawnictw prasowych… 

  Jeśli Parlament RP w preambule Ustawy patetycznie spostrzegł, że język polski stanowi podstawowy element narodowej tożsamości oraz uznał ochronę języka polskiego za obowiązek wszystkich organów i instytucji publicznych RP i powinność jej obywateli, to obca (atrakcyjniejsza?) nazwa powinna zostać zmieniona. W przeciwnym przypadku Ustawę można będzie uznać za czcze pisanie na modny temat ochrony naszego języka. 

  Ponieważ istnieje polskie słowo ekspres (do kawy, pociąg, przesyłka), przeto w naszym języku szybki telewizyjny informacyjny przekaz to teleekspres, a w nazwie własnej – "Teleekspres" (podobny przekaz, ale radiowy – radioekspres). 

  Przy okazji – w Ustawie parokrotnie zapisano określenia w rodzaju używanie języka polskiego. Czyż nie sympatyczniejsze byłoby stosowanie języka polskiego lubposługiwanie się językiem polskim?

  PS  Oczywiście, wzorem zmian językowych w rodzaju Marja/Maria Konopnicka oraz "Kuryer"/"Kurier", należałoby zmienić także tytuły prasowe, np."Express"/"Ekspres".