Taka Iliada, ze mucha nie siada!

“There is no bullshit in Homer” –  William Harris, Prof. Em. www.middlebury.edu/~harris

Majac przed soba dwugodzinna jazde na lotnisko samochodem, zaproponowalem rodzinie, zebysmy posluchali “Pana Tadeusza”, brawurowo czytanego przez Grzegorza Mludzika. Projekt zostal odrzucony w pierwszym czytaniu, zas dziatwa, sluchajaca wlasnie z empetruchy Grupy Operacyjnej stwierdzila z oburzeniem, ze maja dzis wolne, a lektury to beda przerabiac w szkole w stosownym czasie.

– Dobrze, powiadam, a film “Troje” ogladali?

– Co, film z “Ich Troje”? Pewnie jakas siara.

– Nie “Ich Troje”, ale “Troja”, z Achillesem …

– Wiemy, Brad Pitt, fajny byl.

Nie dociekalem, czy fajny byl Brad Pitt ( przypakowany, pokryty samoopalaczem, zlote wlosy jak u Apolla, ktoremu skadinad strasznie na euhemeryzujacym filmie bluznil ) czy tez sam film, ale ide za ciosem:

– To moze posluchamy o Troi?

– Posluchamy.

Wlozylem tedy do odtwarzacza audiobook z serii “Klub Czytanej Ksiazki” ( kupiony swego czasu za 9,-PLN, za pieniadze pozyskane ze sprzedazy butelek po piwie – tak to piwo potrafi przyczynic sie do lepszego poznania kultury antycznej ) i do samego lotniska wszyscy sluchalismy z zaciekawieniem, czasem wybuchajac smiechem, a czasem robiac krotkie przerwy na wyjasnienia co trudniejszych slow, zwlaszcza patronimow ( = imion odojcowskich ) typu:

Kronida = syn Kronosa ( Chronosa ) czyli Zeus

Pelida = syn Peleja ( Peleusa ) i boginki Tetydy czyli Achilles

Atrydzi = synowie Atreja ( Atreusa ) czyli Agamemnon i “rogacz” Menelej ( Menelaos )

Tudziez:

Pallada = Pallas Atena

Kipryda = Afrodyta ( cypryjska bogini, niezla laska, jej posag z Milo moze sluzyc ku przestrodze, ze nie wolno obgryzac paznokci ).

Musielismy przerwac w polowie czwartej ksiegi, opisujacej przewagi Diomedesa, bo dojechalismy na miejsce.

Jedna z tajemnic sukcesu bylo znakomite, wierszowane tlumaczenie Franciszka Ksawerego Dmochowskiego z poczatku XIX wieku – bachory nie chcialy zaczerpnac z krynicy polskiej epopei narodowej, to podstepny ojciec podsunal im do picia ambrozje homerowa.

Znakomite, pisane trzynastozgloskowcem tlumaczenie Dmochowskiego jest pod wieloma wzgledami prekursorem “Pana Tadeusza.

Por. ponizszy fragment z hasla http://pl.wikipedia.org/wiki/Pan_Tadeusz

W Panu Tadeuszu znalazły się „intencjonalne” – jak pisze Tadeusz Sinko – cytaty z polskiego tłumaczenia Iliady, którego autorem był Franciszek Ksawery Dmochowski, a którego Mickiewicz czytał w młodości. Są to trzy dwuwersy: pierwszy, pochodzący z Iliady brzmi tak:

I z boku wedle wnętrza szatę mu przewierci

Schylił się zręcznie Parys i wydarł się śmierci^[13].

W poemacie Mickiewicza czytamy:

Uderza w dno gitary, na wylot ją wierci,

Schylił się na bok Ryków i tak uszedł śmierci.^[14]

Inny cytat tłumaczenia Dmochowskiego brzmi tak:

Ten łuk napina Pandar i do ziemi chyli,

Wierni go towarzysze tarczami okryli.^[13]

W Panu Tadeuszu natomiast, major Płut, widząc Tadeusza przed swym batalionem, namówił Gonta, by zastrzelił bijącego się z Rykowem Polaka:

Gont odwodzi karabin, zamyka się chyli,

Wierni go towarzysze płaszczami okryli.^[15]

Trzeci cytat pochodzi z samego początku ks. II Iliady:

Inni spali bogowie i ziemscy rycerze

Oczu tylko Jowisza sen słodki nie bierze.^[13]

Mickiewicz przeniósł to do swojego poematu w następujący sposób:

Spali: gospodarz domu, wodze i żołnierze,

Oczu tylko Wojskiego sen słodki nie bierze.^[16]

Pigoń twierdzi^[17], że to zapożyczenie ma na celu wywołać efekt humorystyczny (zestawienie osobistości i zatrudnień: Jowisz strudzony biegiem spraw ludzkich, Wojski – przygotowaniem obiadu).

W ponizszym fragmencie ks.I upierdliwa Hera nieodparcie kojarzy mi sie z Telimena:

Skoro tylko pan bogów na swym zasiadł tronie,
Zdało się podejrzliwej dokuczyć mu żonie;
Postrzegła, że z nim Tetys ciche miała rady,
Takie zatem z Kronidą rozpoczyna zwady:
»Z kimżeś to, obłudniku, rozmawiał dziś w niebie?
Beze mnie radzić skrycie rozkoszą dla ciebie.
Zawsze lubisz przed żoną chować sekret ścisły
I nigdy nie powiadasz, jakie twe zamysły«.

A tak wkurzyla swego malzonka, ze ten o maly wlos jej nie przylozyl za zbyt slona zupe:

Siedź i skromnie się moim powoduj rozkazem,
Bo cię tu nie zasłonią wszystkie bogi razem
Od strasznego tej ręki ogromnej zamachu«.
Tak rzekł; umilkła Hera i drżała ze strachu;

Nie komentowalem przy dzieciach, iz w ponizszym fragmencie ks.II

Nie myślcież o powrocie wprzódy, przyjaciele,
Aż każdy weźmie ładną Trojankę w podziele
I zemści się Heleny jęków i kłopotu. ( ks.2 )

jedyne jeki Heleny, jakie przychodza do mej sprosnej glowy, to te wydawane w loznicy pieknego Parysa.

Podsumowujac: tak jak swego czasu reklamowano w telewizji rogaliki „testowane przez babunie”, tak samo ja z czystym sumieniem polecam czytana „Iliade” w klasycznym tlumaczeniu Dmochowskiego, testowana przez bachory.

PS

Powyzszy tekst ukazal sie trzy lata temu na S24, ale blog od dawna jest karnie zwiniety.

Tymczasem zycie dopisalo kolejny rozdzial ( nie do Iliady, jeno do jej wspolczesnej recepcji ).

Corka wziela roczna przerwe od studiowania ( tzw. gap-year ) i majac ojca na Wyspach, smazyla koszerno-wegetarianskie schaboszczaki w lokalnym MacTusku.  Jezdzac na wspolne wycieczki wysluchalismy “Iliade” w tlumaczeniu F.X.Dmochowskiego w calosci i corka jest zawiedziona, iz Franciszek Ksawery nie spolszczyl tym samym sposobem “Odysei”.

Niestety, wierszowane ( rymem tudziez polskim heksametrem ) przeklady Trudow Odyseusza nie spelniaja wg mnie postulatu Slowackiego ( “Beniowski” ), ze “Strofa być winna taktem, nie wędzidłem”, dlatego juz zabieralismy sie za poetycki, ale pisany proza przeklad Jana Parandowskiego, gdy dowiedzialem sie, iz antyPOlskie kurwy z MEN-u wyrzucily “Pana Tadeusza” i “Trylogie” z zestawu lektur.

Dlatego tez zamiast “Odysei”, sluchamy “Ogniem i mieczem” czytanego przez nieodzalowanej pamieci Mieczyslawa “Kuno Lichtensteina” Voita. Obysmy zdazyli do powrotu corki do Polski na studia, bo jak ojciec nie dopilnuje, to kto?