Syndrom Sztokholmski w rozmiarze XXXL – spuścizna czy defekt genetyczny ?

"W książce „Czas wrzeszczących staruszków” RAZ stawia tezę i przytaczając odpowiednie argumenty ją udowadnia, że czas głównych protagonistów naszej sceny politycznej czyli Jarosława Kaczyńskiego i Adama Michnika to czas przeszły dokonany, z naciskiem na to, że jest to konflikt wygasły i przebrzmiały. […]"

RAZ – ma on niestety pewną skazę, która ujawnia się w paru wątkach naszej nieodległej historii. Historii, którą z reguły diagnozuje perfekcyjnie celnie i zwykle niesłychanie błyskotliwie.
Ocena Kaczyńskiego (w szczególności Jarosława) to jedna z takich dziwacznych niekonsekwencji w logice. Druga to Balcerowicz – dowodzić chyba nie ma po co.

Natomiast to o zerwaniu ciągłości, no, to już jest perfekcyjnie ujęte. W skrócie:

"Książka profesora Legutko „Esej o duszy polskiej” zawiera między innymi tezę o zerwaniu ciągłości historycznej, ciągłości miejsca zamieszkania Narodu, ciągłości odwiedzanego nawet choćby tylko raz do roku cmentarza, gdzie są pochowani członkowie rodziny na wiele pokoleń wstecz.

[…]

Profesor Legutko opisując to zerwanie ciągłości stawia domyślnie tezę, że jest to proces, który się zakończył. I tu tkwi błąd.Ten proces trwa nadal, przybrał tylko inną postać."

Strzępy historii

Niestety w zeszłym roku przyszło mi się zderzyć z tym mechanizmem osobiście. Ojciec zaczął zgłębiać historię swojego ojca i odkrył, że jego obraz został z niewyjaśnionych powodów zdeformowany. Niemała część wiedzy pochodziła z jego pamięci – znane dotąd fakty uzyskały zupełnie inny kontekst w oparciu o pewne poszlaki, które jak się okazało były przez całe lata pod ręką. Ostatni szkic postaci dziadka wskazuje na ciągłą powojenną ucieczkę przed władzami – tracił pracę za pracą w chwili gdy zaczynały się nim interesować kadry, a tym samym bezpieka.
Nie było dane mu dożyć czasów, w których miałby szanse przekazać bezpiecznie swoją historię ponieważ jego zdrowie zniszczyły prace przymusowe w Rzeszy.
Niestety, nagłe olśnienie mojego ojca oraz czas w którym miał możliwość zająć się tematem (emerytura) było chyba powodowane, w jakimś sensie, przeczuciem braku czasu – zmarł z końcem zeszłego roku.

Ja zaś zostałem ze strzępami informacji, dokumentów i zdjęć w poczuciu, że nie da się już teraz pozbierać wszystkiego w spójną historię.

W latach powojennych doszło właśnie do zerwania tej ciągłości doświadczenia i trwa to do dzisiaj. Zaryzykowałbym, że intensywność efektów musi rosnąć gdyż ci, którzy po owym 1989 roku jeszcze czegoś się dowiedzieli (nauczyli) – teraz wiedzą. Natomiast ci, którym to nie było dane z różnych powodów, rok za rokiem tracą coraz bardziej – być może nigdy już czegoś wiedzieć nie będą.

Syndrom Sztokholmski w rozmiarze XXXL

Dochodzi do tego coś co na podstawie obserwacji zachowań polskiego społeczeństwa po 10.04.2010, na własne potrzeby nazwałem "syndromem sztokholmskim w rozmiarze XXXL". Biorąc pod uwagę dotkliwość symptomów, zastanawiam się czy to jedynie spuścizna czy już defekt genetyczny.

Dzisiejsze zachowania rozmaitych, głośnych grup stanowiących Ochotnicze Rezerwy Miłości Obywatelskiej ( w skrócie… no właśnie), zachowują się jak zrzeszenie ofiar zbiorowego porwania.

Sam syndrom sztokholmski cechuje się następującymi zachowaniami:

– identyfikacją ofiary z porywaczem przez bronienie jego racji,
– stawianiem oporu przed odzyskaniem wolności,
– podziwem dla porywacza,
– chęcią zadowalania porywacza,
– odmową zeznawania przeciwko swojemu oprawcy.

Gdyby w miejsce porywacza i oprawcy wstawić personifikację 3RP reprezentującą głosy od Urbana przez Wojewódzkiego, Olejnik, Miecugowa, Tuska po Oleksego, to zachowania akolitów tychże, przypominają z mety obraz klasycznej ofiary kidnapingu.

Spuścizna czy defekt genetyczny ?

Nikt chyba nie ma najmniejszych wątpliwości, że w polskim społeczeństwie mamy do czynienia z czymś co wygląda jak klasyczny SS, ale to co go wywołało zdaje się wymykać klasycznym okolicznościom, w których dochodzi do zainfekowania psychiki tą osobliwą relacją z oprawcą.
Dla dzisiejszych dwudziesto-, trzydziesto- czy czterdziestolatków musi być on efektem wychowania, czyli wprasowania do głowy światopoglądu – nie ma takiej możliwości aby wspomniane grupy wiekowe, w skali jaką można zaobserwować, mogły mieć styczność z okolicznościami mogącymi takie zachowania wywołać.

Skąd mógł wziąć się pierwotny syndrom sztokholmski ?
Przypuszczam, że typowo pojmowana relacja ofiara-oprawca musiała występować u schyłku II Wojny Światowej i w ciągu powojennych 10 – 15 lat. Okupacja hitlerowska, a później okupacja sowiecka i stalinizm dotykały praktycznie całego narodu. To właśnie wtedy musiał zafunkcjonować pierwotny mechanizm, który wywołuje pęknięcie w relacji ofiara – prześladowca, pęknięcie, które przeradza się w związek. Mechanizmem tym jest wynikająca ze strachu o swoje życie… wdzięczność ofiary, iż pozwala się jej żyć, choć jej los jest nadal całkowicie w rękach oprawcy.
 
Przemijał krwawy okres stalinizmu i zaczynały się pierwsze "odwilże" – czas, w którym nieco okrzepnięty i dobrze okopany system lekko odpuszczał. Ludzie wychodzili z więzień, sytuacja w kraju przestawała być totalnie niebezpieczna, pamięć o zbrodniach bladła, a codzienne życie zaczynało się jakby normalizować.
Znakomity moment na zadziałanie kolejnego elementu na drodze do wykształcenia się SS – ofiara lepiej traktowana, nakarmiona zaczyna w jakimś perwersyjnym sensie nieco "lubić" swojego oprawcę.

W przeciągu trwania PRL, od czasów mniej więcej gomułkowskiej odwilży coraz mniej ludzi mogło odczuwać strach. Jest rzeczą jasną, że żaden totalitaryzm w stylu europejskim nie byłby w stanie terroryzować całego społeczeństwa, zatem ostrze bagnetu zaczęto kierować dużo bardziej selektywnie, na ludzi i grupy, które nie przejawiały chęci podporządkowania się nowym czasom.

Niemniej ten pierwotny, łamiący umysł strach musiał pozostać w większości ludzi, nawet w tych, którzy np. w 1960 czy w 1970 czuli się dużo bardziej bezpieczni niż w nieodległym roku 1952.

Od lat powojennych do praktycznie 1989 roku cały czas istniał kolejny element układanki o sztokholmskiej nazwie – izolacja. Poczucie izolacji zwykle prowadzi do przyjęcia punktu widzenia opresora – ofiary zaczynają "rozumieć" okoliczności oraz przyczyny i skutki sytuacji w której się znaleźli.

Tego, że izolacja była faktem nie powinno wymagać uzasadniania – paszporty dla nielicznych, całkowicie kontrolowane media i brak rzetelnych wiadomości o świecie pozostającym poza granicami Układu Warszawskiego robiły swoje.
Fizyczna zależność obywateli PRL od często znienawidzonego PRL była takim samym niezaprzeczalnym faktem.

V jak vendetta, V jak Victoria, czy V jak co ?

Kiedy w latach osiemdziesiątych chodziło się do kościoła, na zakończenie mszy w wielu miejscach w Polsce rozlegało się Boże coś Polskęi ponad głowy szybował las rąk pokazujących znak V. Wtedy wydawało mi się, że wiem co manifestowaliśmy, dzisiaj nie jestem tego taki pewny.

Andrzej.A pisze: "Przez 45 lat komunizmu nie mówiło się o pewnych rzeczach – nie opowiadało się młodym ludziom pewnych spraw aby ich uchronić przed konsekwencjami, które mogły by się pojawić.

Nie mówiło się, że dziadek był w NSZ-cie, a ojciec wrócił po wojnie nie w 45 czy 48 a dopiero 10 lat później. Bo jakby to powiedziano to trzeba by było młodemu człowiekowi również wyjaśnić dlaczego tak się działo i czym był NSZ. A jest taki okres w życiu każdego młodego człowieka, że po takiej opowiastce to pierwszemu napotkanemu na ulicy funkcjonariuszowi ładuje się kosę w bebechy." – to jest prawda.

Swego czasu Waldemar Łysiak wyrzekał, że nie płynie w nas krew południa, że nie szerzyło się dzieło vedetty. Że po ulicach naszych miast spacerowali oprawcy naszych ojców lub dziadków, bezbronni i bezkarni. Trudno się temu dziwić, ci co przeszli przez maszynkę do mielenia mięsa systemu komunistycznej władzy chcieli oszczędzić swoim dzieciom podobnego losu – zatem gdzieś na jakimś etapie musiało dojść do wyparcia prawdy o faktach.

Czy w takich okolicznościach mogło dojść do zbiorowego upośledzenia zachowań społeczeństwa Syndromem Sztokholmskim ? Myślę, że tak. Dowodów na to jest dość i każdy kto żyje dłużej niż 30 lat powinien z własnego doświadczenia potrafić przytoczyć po kilka objawów ze swojego bliższego lub dalszego otoczenia.

Wystarczy włączyć TV lub radio i posłuchać opinii wyrażanych dobrowolnie na tzw. zapalne tematy. Żyjemy w społeczeństwie, którego nagłośniona, ponoć reprezentatywna próba, zwykle mówi co następuje:

– jesteśmy gówno warci
– nie skaczmy bo się doigramy
– a kto by się tam z nami liczył ?
– my mielibyśmy coś, gdzieś ugrać ?
– nie pchaj się na afisz…
– no tak, bo to Polska właśnie (o wszystkim co ekstremalnie złe)

Skąd się to bierze ?
Przecież nie z doświadczenia.
Z czego zatem ?

Z czegokolwiek by się to brało, jedno jest pewne – nikim nie rządzi się tak bezboleśnie jak ofiarami losu…