SKOK-i pod nadzorem KNB wypłacalne już tylko w 5%

Gazeta wyborcza, która, nb. zgodnie ze swoja nazwą, aktywnie bierze udział w nadchodzących wyborach po stronie Bronisława Komorowskiego, od dłuższego czasu lansuje tezę, jakoby to z winy śp. Lecha Kaczyńskiego doszło do przewlekłości legislacyjnej związanej z nowelizacją ustawy o Spółdzielczych Kasach Oszczędnościowo – Pożyczkowych. Jednak zarzuty śp. Prezydenta okazały się słuszne.

30 listopada 2009 roku, rzekomo 35 minut przed północą, prezydent RP śp. Lech Kaczyński wniósł do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z dnia 5 listopada 2009 roku o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych:
I. całości ustawy z art. 2 Konstytucji RP – polegającą na niezachowaniu norm obowiązujących przy tworzeniu prawa,
II. całości ustawy z art. 2, art. 20, art. 21, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 58 ust. 1, art, 64, art. 92 ust. 1 i art. 93 ust. 1 Konstytucji RP,
III. a w przypadku gdyby Trybunał Konstytucyjny nie uznał zasadności powyższego wniosku, o stwierdzenie niezgodności z przepisami Konstytucji następujących przepisów ustawy:
1) art. 7, art. 8 ust. 2 i ust. 3, art. 21, art. 51 ust. 1 i ust 3 – 7, art. 53 ust. 2 i ust. 3 oraz art. 86 – z art. 2, art. 20, art. 22, art. 32 ust. 1 i art. 58 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP,
2) art. 4, art. 17 pkt 1, art. 20, art. 24 ust. 5, art. 30 ust 2, art. 32, art. 43, 44 ust. 1, art. 48 ust. 2, art. 49 ust. 1, art. 51 ust. 2 i art. 52 ust. 2, art. 64 ust. 2 – z art. 2, art. 20 , art. 22, art. 32 ust. 1 i art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP,
3) art. 7 ust. 5 pkt 1, pkt 2 i pkt 3, art. 18 ust. 4 i ust. 5, art. 21 ust. 2 pkt 4, art. 24 ust. 4, art. 87 – z art. 2 Konstytucji RP ,
4) art. 18 ust. 5, art. 24 ust. 6, art. 46 ust. 3 i art. 64 ust. 3 – z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP,
5) art. 54 ust. ł w zakresie w jakim pomija wśród funduszy własnych Kasy Krajowej fundusz stabilizacyjny – z art. 2 i art. 64 ust. 2 Konstytucji RP,
6) art. 71 ust. 1, ust. 2 i ust. 4 pkt 2, art. 72, art. 73, art. 76, art. 78 ust. 3 i art. 79 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 – z art. 2, art. 12 i art. 58 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP,
7) art. 91 ust. 1 i 2 – z art. 2 i art. 64 ust. 2 Konstytucji RP,
8) art. 93 – z art. 2 Konstytucji RP,
9) art. 7 ust. 6 ustawy – z art. 93 ust. 1 Konstytucji RP.
Rozszyfrujmy powyższe.
Art. 2 Konstytucji można określić jako podstawowy dla ustroju II RP: Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.
Jeśli więc stanowienie prawa, tej konkretnej ustawy, odbyło się w sposób sprzeczny z naczelną zasadą ustrojową, to znaczy, że RP zrobiła znaczny krok wstecz – do nocy pogrudniowej i rzeczywistości epoki jaruzelskiej PRL. Czy tego typu sygnał można zlekceważyć? Przecież oznacza to godzenie w sam fundament Państwa demokratycznego, mającego funkcjonować tak samo, jak inne w tej części Europy, szczególnie na zachód od linii wyznaczonej Odrą i Nysą Łużycką.
Równie istotny, ale dla gospodarki narodowej, jest art. 20: Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.
Kolejny artykuł, 21, chroni własność i prawo dziedziczenia oraz zakazuje arbitralnego wywłaszczania.
Art. 31 Konstytucji statuuje zasadę ochrony wolności każdego człowieka.
Powołano w skardze ustęp 3: Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
Śp. Prezydent Lech Kaczyński wniósł ponadto do Trybunału o zbadanie, czy ustawa nie stanowi dyskryminacji w życiu gospodarczym, czego zakazuje art. 32 Konstytucji, nie godzi w prawo do zrzeszania się (art. 58 Konstytucji), prawo własności (art. 64), a także w hierarchię aktów prawnych (art. 92 u. 1 i art. 93 u.1 Konstytucji).

3 marca 2011 roku Prezydent RP Bronisław Komorowski złożył wniosek o ograniczenie wniosku złożonego w dniu 30 listopada 2009 roku w sprawie zbadania zgodności z Konstytucją ustawy z dnia 5 listopada 2009 roku o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych do zarzutów niezgodności:
1) art. 17 pkt 1 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych z art. 2, art. 20, art. 22, art. 32 ust. 1 i art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP;
2) art. 91 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych z wynikającą z art. 2 Konstytucji RP zasadą lex retro non agit.
(sgn akt Kp10/09)

Jak widać wyżej, problemy z ustawą SKOK były, zdaniem Lecha Kaczyńskiego, ustrojowe.
Tymczasem Bronisław Komorowski częściowo wycofując wnioski swojego poprzednika tak naprawdę pozbawił Trybunał możliwości rozważenia merytorycznej części zarzutów.
Na rozprawie dnia 12 stycznia 2012 roku Trybunał orzekł niezgodność pozostawionych przez B. Komorowskiego artykułów z postanowieniami Konstytucji.*
Jednocześnie TK orzekł, że wymienione w skardze przepisy nie są nierozerwalnie związane z resztą ustawy.
Jak zresztą słusznie zauważyli sędziowie TK:
We wniosku, w ramach kontroli prewencyjnej, zakwestionowane zostały przepisy ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (dalej SKOK) uchwalonej przez Sejm 5 listopada 2009 r. W związku z wycofaniem wniosku przez Prezydenta RP w znacznym zakresie przedmiot zaskarżenia uległ radykalnemu ograniczeniu, na skutek czego ocena konstytucyjności dotyczyć mogła dwóch regulacji ustawy o SKOK z 2009 r.: art. 17 pkt 1 ustawy z art. 2, art. 20, art. 22, art. 32 ust. 1 i art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji oraz art. 91 ust. 1 i 2 ustawy z art. 2 konstytucji.(…)
Trybunał uznał, że w aspekcie konstytucyjnym SKOK-i tak jak i inne spółdzielnie należy kwalifikować jako dobrowolne zrzeszenia korzystające z gwarancji ustanowionych w art. 58 konstytucji. Wynika to z definicji spółdzielni zawartej w art. 1 Prawa spółdzielczego, zgodnie z którą spółdzielnie są „dobrowolnymi zrzeszeniami nieograniczonej liczby osób”. Ponadto SKOK-i posiadają wszystkie cechy charakterystyczne dla spółdzielni takie jak: zrzeszeniowy charakter, zmienny skład osobowy (mogą przyjmować nowych członków, ale także tracić członków już przyjętych), a także, co jest konsekwencją zmiennego składu osobowego, zmienny fundusz udziałowy, udział w nich jest dobrowolny i prowadzą one niezarobkową działalność gospodarczą. O innym statusie kas nie przesądza cel ich działalności. SKOK-i działają bowiem na rzecz członków w celu zaspokajania ich interesów majątkowych przez oferowanie im prostych, łatwych w obsłudze i tanich narzędzi finansowych. Ten szczególny cel działalności jest bliski celom spółdzielczości, w tym wypadku realizacji idei samopomocy finansowej. Trybunał podkreślił, że bez względu na wieloaspektowość zmian dotyczących SKOK-ów, nie zmieniła się ich istota. Kasy w dalszym ciągu pozostają spółdzielniami.
Z drugiej strony Trybunał zauważył, że działalność prowadzona przez SKOK-i ma cechy specyficzne, co odróżnia je od typowych organizacji gospodarczych, w tym finansowych, których ostatecznym celem jest maksymalizacja zysku. Funkcjonowanie SKOK-ów na zasadzie samopomocy finansowej oznacza wzajemne kredytowanie się członków kas ze zgromadzonych przez siebie w kasie środków pieniężnych. W konsekwencji, podstawą działania kasy odmiennie niż banku jest związek ludzi, a nie suma kapitału. Co więcej, związek ten musi opierać się na więziach o charakterze zawodowym lub organizacyjnym. Wreszcie działalność prowadzona przez SKOK-i powinna mieć charakter niezarobkowy. Niezarobkowy charakter nie oznacza przy tym, że SKOK-i nie mogą osiągać dochodu, ale że dochód ten jest przeznaczany na realizację celów statutowych bez możliwości przeznaczenia go do podziału między członków. Takie rozwiązanie jest charakterystyczne nie tylko dla SKOK-ów, ale także dla stowarzyszeń, czyli prawno-organizacyjnej formy dobrowolnych zrzeszeń bezdyskusyjnie korzystających z ochrony art. 58 konstytucji. (…)
W związku z tym Trybunał uznał, że zakwestionowany art. 17 pkt 1 ustawy o skok z 2009 r., poprzez pozbawienie członków kas możliwości udziału w walnym zgromadzeniu ograniczał prawa członków kas do współdecydowania w podejmowaniu najważniejszych dla tych podmiotów decyzji. Jednocześnie Trybunał nie znalazł argumentów, które tłumaczyłyby takie ograniczenie samorządności kas. Jak podkreślił, specyfika działalności SKOK-ów nie uzasadnia ograniczenia prawa ich członków do podejmowania decyzji w podstawowych sprawach. (…)
Trybunał uznał także, że art. 17 pkt 1 ustawy o skok z 2009 r. narusza zasadę równości. Jak podkreślił, zakres i przedmiot woli wyrażanej przez walne zgromadzenie różni się w zależności od celu i przedmiotu działania spółdzielni. Walne zgromadzenie jest jednak cechą struktury każdej spółdzielni. Organ ten typologicznie charakteryzuje tę osobę prawną. Wprowadzenie zaskarżonej normy – czyli zastąpienie walnego zgromadzenia zebraniem przedstawicieli – oznacza natomiast potraktowanie kas inaczej niż pozostałe spółdzielnie, a nawet inne osoby prawne typu korporacyjnego. Trybunał nie znalazł argumentów, które w świetle innych norm konstytucyjnych uzasadniałyby takie odmienne traktowanie. (…)
Zgodnie z prawem unijnym każda instytucja finansowa, w tym także SKOK, musi podlegać systemowi gwarantowania depozytów (dyrektywa 94/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 1994 r. w sprawie systemów gwarancji depozytów). W Polsce, zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia 2004 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym obowiązkowi gwarantowania depozytów podlegają banki krajowe oraz oddziały banków zagranicznych, o ile nie uczestniczą w innym systemie gwarantowania depozytów. Jednakże zakresem tej ustawy nie zostały objęte kasy i w konsekwencji utworzyły własny system gwarantowania depozytów, któremu podlegają wszystkie SKOK.(…)
Polska weszła w skład Unii Europejskiej dokładnie 1 maja 2004 roku – ponad pół roku wcześniej, niż została uchwalona ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Dlaczego już wtedy nie uregulowano gwarancji dla innych instytucji finansowych niezgodnie z dyrektywą 94/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 maja 1994 r.?

To jednak nie jest najistotniejsze.

W ustawie z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych w art. 31 u. 1 jest ustalony próg bezpieczeństwa: Kasa miała obowiązek utrzymywać rezerwę płynną w wysokości nie mniejszej niż 10% funduszu oszczędnościowo-pożyczkowego.
I zdaniem jakiegoś tam podającego się za dziennikarza wyborczego hejtera z gie-wu było to niebezpieczne, zagrażające interesom członków SKOK.

Tymczasem w nowej, obowiązującej od 27 października 2012 roku ustawie widnieje art. 24 u. 5: Kasa jest obowiązana utrzymać współczynnik wypłacalności na poziomie co najmniej 5% (ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych).
Oznacza to, że poziom bezpieczeństwa kasy zmalał dwukrotnie i stał się równy… bankowemu!

Czy ktoś ze sztabu kandydata Bronisława Komorowskiego jest w stanie na to odpowiedzieć?
Współczynnik wypłacalności na poziomie 5% oznacza, że choć zarabiam 1000 zł, wydaję… 20.000,- zł.
Co miesiąc.
Wirtualne pieniądze, wirtualne kredyty…
Tylko trzeba zwracać w realu.
To, po czym kroczą bankowcy, nie jest już nawet liną.
To cienka, przezroczysta żyłka wędkarska, na końcu której szamocze się coraz więcej krajów.
Jak się zerwie…

6.04 2015

___________________________________
Sygn. akt Kp 10/09

W Y R O K
w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

Warszawa, dnia 12 stycznia 2012 r.
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Rzepliński – przewodniczący
Stanisław Biernat
Zbigniew Cieślak
Maria Gintowt-Jankowicz – sprawozdawca
Mirosław Granat
Wojciech Hermeliński
Adam Jamróz
Marek Kotlinowski
Teresa Liszcz
Małgorzata Pyziak-Szafnicka
Stanisław Rymar
Piotr Tuleja
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz
Andrzej Wróbel
Marek Zubik,
protokolant: Krzysztof Zalecki,
po rozpoznaniu, z udziałem wnioskodawcy oraz Sejmu i Prokuratora Generalnego, na rozprawie w dniu 12 stycznia 2012 r., wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej złożonego w trybie art. 122 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej o zbadanie zgodności:
1. art. 17 pkt 1 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych z art. 2, art. 20, art. 22, art. 32 ust. 1 i art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,
2. art. 91 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych z wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadą lex retro non agit,
o r z e k a:
I
1. Art. 17 pkt 1 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, przez to że pomija możliwość tworzenia walnego zgromadzenia jako organu kasy, jest niezgodny:
a) z art. 58 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
b) z art. 32 ust. 1 Konstytucji.
2. Art. 91 ust. 1 i 2 ustawy powołanej w punkcie 1 jest niezgodny z art. 2 Konstytucji.
II
Przepisy ustawy wskazane w części I wyroku nie są nierozerwalnie związane z całą ustawą.
Ponadto p o s t a n a w i a:
na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.