Sejm zdecyduje dziś o powołaniu Rzecznika Praw Podatników

W opinii Business Centre Club ta inicjatywa legislacyjna zasługuje na poparcie. Rzecznik Praw Podatnika powinien otrzymać takie kompetencje, aby był dla podatników realnym wsparciem. Jego działalność miałaby być finansowana z budżetu centralnego.

Dziś w Sejmie odbędzie się I głosowanie nad poselskim projektem powołującym Rzecznika Praw Podatnika.

Zdaniem eksperta BCC ds. podatków, restrukturyzacji przedsiębiorstw i prawa spółek Andrzeja T. Perlicza, nowa instytucja przyczyni się do uporządkowania polskiego prawa podatkowego, ujednolicenia jego stosowania, zmiany praktyki urzędniczej na bardziej przyjazną w stosunku do podatników.

– Projekt ustawy nie przewiduje, aby Rzecznik Praw Podatnika mógł uczestniczyć w indywidualnych postępowaniach podatkowych – wyjaśnia Perlicz. – Należy podkreślić, że udział podmiotów trzecich, chodzi głównie o sektor NGO (non-government organisations – red.), w postępowaniach indywidualnych jest w polskim systemie prawa regułą, a nie wyjątkiem. Ordynacja podatkowa przewiduje udział w postępowaniach podatkowych podmiotów niebędących podatnikami albo płatnikami.

Jednym z takich podmiotów jest organizacja społeczna (art. 133a Ordynacji podatkowej), o ile jest to zgodne z jej celami statutowymi, a ponadto przemawia za tym interes publiczny.

– Organizacja społeczna musi też być dopuszczona do postępowania przez organ podatkowy, a odmowę dopuszczenia można kwestionować – mówi Andrzej Perlicz.

Niestety, z powodu niskiej świadomości prawnej oraz niskiego poziomu aktywności obywatelskiej udział organizacji społecznych w postępowaniach (nie tylko podatkowych) jest w Polsce znikomy, może z wyjątkiem spraw związanych z ekologią i ochroną środowiska.

– W naszej opinii podobne regulacje prawne, ze zmianami utrudniającymi dopuszczenie przez organ podatkowy do postępowania, można przewidzieć dla Rzecznika Praw Podatnika, jeśli ma on mieć kompetencje do działania w indywidualnych sprawach – mówi ekspert BCC. – Można też skorzystać z doświadczeń związanych z działaniem w różnych postępowaniach innych rzeczników, w tym zwłaszcza Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Pacjenta, Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznicy Konsumentów itp.

Rzecznik Praw Podatnika nie ma być – zdaniem BCC – kolejnym urzędnikiem-biurokratą, ale realnym wsparciem dla podatników stanowiącym przeciwwagę dla słabszej strony w postępowaniu, jaką – z założenia – jest podatnik. Rzecznik miałby też przeciwdziałać nadużyciom i patologiom, zmieniać praktykę administracji podatkowej, nagłaśniać przypadki łamania lub instrumentalizacji prawa. Przyczyni się to również do uproszczenia prawa podatkowego. Dopuszczenie rzecznika na prawach strony do postępowania byłoby dobrym uzupełnieniem jego kontrolnej funkcji przewidzianej w projekcie ustawy.

Argumenty – zdaniem BCC – przemawiające za powołaniem Rzecznika Praw Podatnika:

Słaba znajomość prawa podatkowego wśród podatników (nie tylko zresztą przedsiębiorców). Sytuacji tej nie można poprawić z dnia na dzień prowadząc działania edukacyjne, gdyż polski system podatkowy jest niezwykle skomplikowany (dużo ustaw, rozporządzeń i umów międzynarodowych, procedura podatkowa różniąca się od administracyjnej, olbrzymia rola precedensowych orzeczeń sądowych i urzędniczych interpretacji, dużo zwolnień podmiotowych i przedmiotowych itp.). Możliwość występowania RPP o interpretacje ogólne do Ministra Finansów mogłaby pomóc ujednolicić wykładnię i stosowanie prawa podatkowego. Pomocna w tej mierze byłaby też kompetencja informacyjna i edukacyjna rzecznika.

Częste zmiany przepisów (podstawowe ustawy w działalności MSP, jak ustawa o PIT, ustawa o VAT, Ordynacja podatkowa są nowelizowane nawet kilkanaście razy w roku, corocznie kilka przepisów podatkowych jest kwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny). Pomocna w tej mierze byłaby kompetencja informacyjna i edukacyjna rzecznika, jak również prawo inicjatywy legislacyjnej.

Wysokie koszty niezawinionych pomyłek w obliczaniu i uiszczaniu zobowiązań podatkowych (terminy przedawnienia zobowiązań znacznie dłuższe niż w obrocie gospodarczym, odsetki od zobowiązań podatkowych wyższe niż ustawowe, wynoszą obecnie 14,5% w stosunku rocznym) i trudności z dochodzeniem odszkodowań od Państwa za niezgodne z prawem działanie. Problemy z tym związane mogłyby ograniczyć kontrolne kompetencje rzecznika.

Rozbudowana odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkowe przedsiębiorców i zwykłych podatników (katalog tych osób określono rozdziale 15 Ordynacji podatkowej). Pomocna w tej mierze byłaby kompetencja kontrolna, informacyjna i edukacyjna rzecznika.

Olbrzymia biurokracja (rozbudowana sprawozdawczość, ograniczona możliwość składania dokumentów w systemie e-deklaracji, słaby rozwój e-administracji, skomplikowany i płatny dostęp do bezpiecznego kwalifikowanego podpisu elektronicznego umożliwiającego załatwianie spraw drogą elektroniczną, słaby rozwój platformy ePUAP).

Rozbudowany system świadczeń parapodatkowych(różnego rodzaju opłat administracyjnych, kar administracyjnych itp.) oraz procedury ich ustalania i dochodzenia często różne od tych przewidzianych w Ordynacji podatkowej.

Duże koszty obsługi prawnej (doradcy podatkowi, radcowie prawni, adwokaci) wynikające m.in. ze skomplikowania systemu podatkowego i konieczności wąskiej specjalizacji w poszczególnych dziedzinach prawa podatkowego. Utrudnia to dostęp do pomocy prawnej większości podatników, zwłaszcza takim jak osoby fizyczne oraz MSP.

Źródło: BCC