Sacrum braci mniejszych?

Jeszcze niedawno teoria nadistoty (Adam Wisniewski – Snerg ROBOT) była po prostu ciekawą hipotezą intelektualną.

Przypomnijmy ją pokrótce. Byt nie jest w stanie zauważyć istoty wyższej, a więc wyobraża sobie ją na obraz i podobieństwo swoje, choć cechy osobnicze będą wyolbrzymione.

„Bóg” kury będzie zatem wyposażony w stalowe szpony i stalowy dziób.

Itd.

Tymczasem zamieszczona na łamach Nieznanego Świata (nr 9/2012) rozmowa z Tadeuszem Oszubskim (Bogowie małp – rozmawia Maciej Dalski) obala ją całkowicie.

1.

– Dziś sami naukowcy przyznają, że wiele wcześniej dokonanych ustaleń to zwyczajneśmieci. Przykładowo w połowie 2011 roku badacze z uniwersytetu w Kent ogłosili, że szympansy długo przetrzymywane w niewoli z zasady okazują zaburzenia zachowań, które można porównać do zaburzeń psychicznych u ludzi. (…) Tymczasem uczeni opisywali takie postępowanie małp jako normę – to, cogłupie zwierzę odróżnia odmądrego człowieka. Dziś wreszcie pojawiło się zrozumienie, że tylko analiza zachowań zwierząt w ich naturalnym środowisku może coś nam dać. Co ciekawe, im więcej na ten temat wiemy, tym mniej wyraźna staje się granica oddzielająca człowieka od jego  braci mniejszych.

2.

– Ale to ludzie stworzyli cywilizację. To człowiek panuje nad zwierzętami, a nie odwrotnie. O jakich więc zachowaniach zwierząt uznawanych za typowo ludzkie może być mowa?

– Przede wszystkim o ceremoniach pogrzebowych. Dekadę temu uznawano za rzecz oczywistą, że tylko człowiek postrzega śmierć i żegna swoich współplemieńców.  Jednak w ostatnich latach ustalono, że również słonie i delfiny przeżywają traumę, gdy odchodzi ktoś z ich najbliższych. Najwięcej danych w tym zakresie uzyskano, obserwując szympanse i goryle. Sfilmowano i opisano wiele przypadków przeżywania śmierci młodych przez ich matki. Zebrano też dowody świadczące o tym, że szympansy de facto odprawiają ceremonie pogrzebowe.

Przykład pierwszy z brzegu to zdarzenie, do jakiego doszło w październiku 2009 roku. W Kamerunie, w jednym z ośrodków, gdzie przetrzymywano zwierzęta odebrane kłusownikom, zmarła wówczas dorosła szympansica. Gdy pracownicy wywozili zwłoki, pozostałe kilkadziesiąt małp stanęło przy płocie i w milczeniu odprowadzało wzrokiem martwą towarzyszkę.

Można nawet postawić hipotezę, że dziko żyjące szympansy grzebią swoich zmarłych.(…)

3.

– Już starożytni filozofowie zastanawiali się, czy zwierzęta posiadają duszę. Dziś coraz liczniejsza grupa naukowców zakłada, że zwierzęta prowadzą życie duchowe. (…) Jako pierwsza o duchowości u zwierząt i rytuałach odprawianych na cześć sił przyrody pisała Jane Goodall. Zaobserwowała ona wśród dziko żyjących szympansów  tańce deszczu oraz  burzy.

(…) W roku 2009 amerykańska antropolog dr Jill Pruetz wywołała prawdziwą burzę w świecie nauki ogłaszając wynik swoich badań nad szympansami prezentującymi  taniec ognia na sawannach Senegalu.

4.

– (…) pod koniec 2010 roku uczeni z Uniwersytetu Harvarda ustalili, że żyjące w dżungli Ugandy młode szympansice noszą ze sobą kije – ułamane gałęzie poręcznej wielkości. Małpy właściwie się z nimi nie rozstają także  podczas snu. Dzieje się tak, póki nie urodzą dziecka. Wtedy już kijków nie noszą, z tym, że nie wiemy, co się z nimi ostatecznie dzieje. Uczeni z Harvardu założyli, że patyki spełniają rolę lalek, na których  szympańskie dziewczęta trenują zachowania, jakie okażą się niezbędne, gdy zostaną matkami. To pierwsze zabawki, jaki odkryto w świecie zwierząt.

5.

– (…) Może mamy tu do czynienia z błędną interpretacją zachowań małp, z antropomorfizacją zwierząt?

– Taki głosy oczywiście słychać, ale nie da się dyskutować z faktami. Bo, jeśli szympanse żyjące dziko w afrykańskiej dżungli wytwarzają narzędzia z kamienia, co udokumentowano na filmach, jeśli prace archeologów dowodzą, że czynią to zawsze w tych samych miejscach, tak zwanych warsztatach, i to od stuleci – trudno mówić o błędnej interpretacji. Szympansy potrafią wykonywać użyteczne dla siebie narzędzia – i tyle. Odkrycia ostatnich 10 lat dowodzą zresztą, że posługiwanie się narzędziami to w królestwie zwierząt norma. Oczywiście człowiek tworzy bardziej skomplikowane narzędzia (….). Jednak kilka tysięcy lat temu, zanim zaczęliśmy budować pojazdy kołowe, nasze technologie praktycznie nie różniły się od zwierzęcych.

6.

Dzieje ludzkości dowodzą, że rozwój kultury materialnej nieodmiennie związany jest z kulturą duchową. Dlaczego więc nie ma być tak również u innych stworzeń?

(…)

Warto tu przypomnieć młode szympansice z dżungli Ugandy noszące kijki, dopóki nie dochowają się potomstwa. Patyki mogą, jak proponują naukowcy, pełnić funkcję lalek, ale równie dobrze można doszukać się w nich wyobrażenia bóstwa płodności.

7.

Dawno, dawno temu zafascynowały mnie opowieści Arsienjewa.

Ale wtedy animizm Dersu Uzały był dla mnie jedynie wyznacznikiem jego znikomej wiedzy.

Teraz znowu wracam do tamtych rozważań.

Może Dersu po prostu wiedział, jak jest?

Czuł to po prostu?

8.

Wierzcie tym, którzy poszukują prawdy.

Nie ufajcie tym, którzy ją znaleźli.

(Andre Gide)

27 08. 2012