17 marca 1938 roku większość P.23 odleciała na lotniska w Wilnie i Lidzie w trybie alarmowym, w związku z kryzysem polsko – litewskim. Akcja okazała się niewłaściwie przeprowadzona, gdyż cześć jednostek wzbiła się w powietrze zbyt późno i do Wilna doleciały po zapadnięciu mroku. Podczas lądowania na lotnisku w Porubanku (częściowo rozkopanym z powodu prac melioracyjnych) zostało uszkodzonych 11 maszyn! Akcja zakończyła się demonstracyjnym przelotem 108 Karasi wzdłuż granicy z Litwą.

Karasie podczas kryzysu zaolziańskiego

    W połowie września 1938 roku, wobec groźby wybuchu konfliktu z Czechami o Zaolzie, eskadry liniowe z 2 Pułku Lotniczego (21., 22. i 24. EL) przerzucone zostały na lotnisko Aleksandrowice w Bielsku i weszły w skład SGO "Śląsk". Miały zabezpieczać ewentualną akcję zbrojną. Wobec pokojowego zajęcia Zaolzia eskadry powróciły na lotnisko Rakowice 25 października.

 

Problemy ilościowe

    Pod koniec 1938 roku okazało się, ze Karasi zamówiono zbyt mało i nie ma możliwości stworzenia rezerwy, która pozwoliłaby na ciągłe uzupełnienia etatowej ilości samolotów. Służące maszyny szybko się zużywały. Po 2 latach szereg uległo kasacji, a duża liczba była w remontach. Część eskadr miała na stanie po 6-7 sprawnych samolotów (!).  

      W grudniu 1938 roku podjęto decyzję o rozwiązaniu 11. 12. i 35. EL. Dokonano tego ostatecznie w marcu – maju 1939 roku. Większość maszyn przejęły inne jednostki, a kilkanaście przerobiono w PZL WP-1 na szkolne dwustery.

Karasie w 1939 roku 

    Już od połowy 1939 roku szkolono załogi samolotów w rozpoznawaniu sylwetek niemieckich samolotów oraz prowadzono ostatnie szkolenia. W lipcu w sierpniu 1939 roku Karasie wykonały zadania na terytorium III Rzeszy. Z rozkazu dowódcy "Armii Pomorze", w lipcu 1939 roku dokonano rozpoznania umocnień i zgrupowań wojsk niemieckich w rejonie Gdańska, Królewca i Olsztyna. Lot pojedynczego P23B trwał 4 godziny i odbywał się na wysokości 7000 m. Nie napotkano obcych maszyn. Kilka lotów specjalnych wykonała też załoga 42. EL nad terenem Prus Wschodnich i fotografując okolice Malborka aparatem lotniczym typu "Kolberg". 

    Przygotowania do wojny wyglądały wszędzie podobnie. Zarządzono w nocy z 23/24 sierpnia mobilizację sił lotniczych. Personel techniczny pozbierał z magazynów wyposażenie materiałowe i techniczne, a personel latający polowe przydziały, mapy w skali 1:300000, maski p-gaz i pistolety VIS.  Następnie przesunięto eskadry na lotniska polowe (alarmowe). Wyjątkiem była 41. Eskadra Rozpoznawcza (wcześniej Liniowa), którą przerzucono dopiero 1 września rano. Po rozpakowaniu sprzętu i zakwaterowaniu nawiązywano łączność z dowództwami armii i zgłaszano gotowość bojową

Karasie na lotnisku polowym we wrześniu 1939 roku. 
Dobrze widać wózki, których używano do poruszania maszyn na ziemi.

Przydziały maszyn w 1939 r. 

    31 sierpnia, o północy, weszła w życie wojenna organizacja lotnictwa. Karasie weszły w skład Brygady Bombowej, w ramach Eskadr Liniowych. Zmieniły się także numeracje tych jednostek polegające na opuszczeniu pierwszej cyfry i zapisaniu pozostałych w systemie rzymskim. I tak dywizjony 210. i 215. stały się X i XV. Eskadry 21., 22., 64. i 65. odpowiednio 1.,2.,4. i 5. I tak II Dywizjon tworzyły eskadry 1.,2.. Dywizjon VI – eskadry 4. i 5.  W skład Brygady Bombowej weszła również 55. Eskadra Liniowa, teraz już jako 55. Samodzielna Eskadra Bombowa. We wszystkich eskadrach było po 10 Karasi.

      Pozostałe 7 eskadr liniowych (tj. 24.,31.,32.,34., 41.,42. i 51.) przemianowano na rozpoznawcze i przydzielono dowództwom Lotnictwa Armijnego, czyli poszczególnym armiom. I tak:

• Armia Kraków – 24. Esk. Rozp., 10 maszyn,
• Armia Karpaty – 31. Esk Rozp., 9 maszyn,
• Armia Łódź – 32. Esk. Rozp., 10 maszyn,
• Armia Poznań – 34. Esk. Rozp., 10 maszyn,
• Armia Modlin – 41. Esk. Rozp., 8 maszyn,
• Armia Pomorze – 42. Eks. Rozp., 10 maszyn,
• SGO "Narew" – 51. Esk. Rozp. 7 samolotów,

Epizod wrześniowy 

    Nigdy nie uda się ustalić losów wojennych wszystkich Karasi. Poniższa lista zawiera tylko te, które udało się odnaleźć.

SAMOLOTY SPECJALNE
P.23/I (44.1)– w Technicznej Szkole Podchorążych w Warszawie.
P.42 – zniszczony podczas bombardowania Dęblina.
P.43A  – zmontowany 1 września. Uszkodzony w nalocie 4.09 na Okęciu. Zdobyty przez
          Niemców.
P.43A  – zmontowany 1 września. Uszkodzony w nalocie 4.09 na Okęciu. Zdobyty przez
          Niemców.
P.43A  – zmontowany 1 września. Uszkodzony w nalocie 4.09 na Okęciu. Zdobyty przez
          Niemców.
P.43A – pozostał w skrzyniach, gotowy do wysłania do Bułgarii. Zdobyty przez Niemców.

 

REMONTY – w większości zdobyte, przez Niemców
45 maszyn P.23B
10 maszyn P.23A
W tym maszyny o numerach 44.126 i 44.166

 

JEDNOSTKI BOJOWE

24. Eskadra Rozpoznawcza – 10 etatowo + 4 P.23B z uzupełnień. Zrzuciła 8 ton bomb podczas 57 zadań bojowych.
P.23B – utracony 3.IX podczas nalotu na kolumnę pancerną pod Zawierciem.
P.23B – rozbity 13.IX podczas nocnego lądowania na lot. Strzyżów. Załoga przeżyła.
P.23B – rozbity 14.IX podczas lądowania na lot. Kniahinin (k.Młynowa)
P.23B – zestrzelony podczas przymusowego lądowania pod Horodenką
P.23B – utracony w nieznanych okolicznościach
P.23B – ewakuowany do Rumunii
P.23B – ewakuowany do Rumunii
P.23B – ewakuowany do Rumunii
P.23B– ewakuowany do Rumunii
P.23B– ewakuowany do Rumunii
P.23B – uzupełnienie. Ewakuowany do Rumunii
P.23B– uzupełnienie. Ewakuowany do Rumunii
P.23B – uzupełnienie. Ewakuowany do Rumunii
P.23B – uzupełnienie. Ewakuowany do Rumunii

W Eskadrze była maszyna 44.243.

 

31. Eskadra Rozpoznawcza – 9 maszyn (jeden uszkodził podwozie w sierpniu 1939) + 6 uzupełnienia (z 55.ER i Stanisławowa). Zrzuciła 8 ton bomb podczas 48 zadań bojowych.
P.23B – zestrzelony 3.IX nad Zakładami Azotowymi w Mościcach przez polską artylerię plot.
P.23B – zestrzelony 3.IX podczas nalotu na kolumnę pancerną w okolicy Nowy Targ – Chabówka
P.23B– rozbity przy lądowaniu 3.IX na lotnisku Werynia.
P.23B– rozbity w wyniku awarii silnika 5.IX.
P.23B – spalony podczas przymusowego lądowania 6.IX na lot. Rękawek
P.23B– zestrzelony 12.IX podczas nalotu na kolumnę pancerną na szosie Jarosław – Lubaczów.
P.23B – ewakuowany do Rumunii.
P.23B– ewakuowany do Rumunii.
P.23B– ewakuowany do Rumunii.
P.23B – uzupełnienie 11.IX z 55.Sam.E.B. z lot. Marianów. Uszkodzony 11.IX podczas międzylądowania w wyniku nalotu na lot. Skniłów. Bez uzbrojenia.
P.23B– uzupełnienie 11.IX z 55.Sam.E.B. z lot. Marianów. Uszkodzony 11.IX podczas międzylądowania w wyniku nalotu na lot. Skniłów. Bez uzbrojenia.
P.23B – uzupełnienie 11.IX z 55.Sam.E.B. z lot. Marianów. Uszkodzony 11.IX podczas międzylądowania w wyniku nalotu na lot. Skniłów. Bez uzbrojenia.
P.23B – uzupełnienie 11.IX z 55.Sam.E.B. z lot. Marianów. Uszkodzony 11.IX podczas       międzylądowania w wyniku nalotu na lot. Skniłów. Bez uzbrojenia.
P.23B – bez uzbrojenia. Znaleziony w Stanisławowie. Ewakuowany do Rumunii.
P.23B – bez uzbrojenia. Znaleziony w Stanisławowie. Ewakuowany do Rumunii.

 

32. Eskadra Rozpoznawcza – 10 etatowo. Zrzuciła ??? ton bomb podczas 28 zadań bojowych. Zestrzelono 1 samolot Hs-126.
P.23B – zestrzelony 3.IX nad wsią Walychnowy k.Wielunia.
P.23B (44.55)– ostrzelany 4.IX, przymusowo lądował koło Ozorkowa. Nie nadawał się do remontu.
P.23B – zestrzelony 4.IX przez Meserschmitty nad m.Wylazłów k.Turka.
P.23B – rozbity 4.IX przy przymusowym lądowaniu, po ostrzelaniu przez myśliwce.  
P.23B– zestrzelony 5.IX przez myśliwce pod m.Przęczew.
P.23B – zestrzelony 5.IX przez myśliwce pod m.Przęczew.
P.23B – rozbity 6.IX przy lądowaniu na lotnisku Wymysłów k. Kazimierza nad Wisłą.
P.23B – zestrzelony 9.IX przez myśliwce nad m.Dołha koło Białej Podlaskiej.
P.23B – przekazany do VI Dyonu po rozwiązaniu jednostki 9.IX w bazie Szkoły Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich. Przekazany do VI Dywizjonu Bombowego Lekkiego w dniach 11/12.IX.
P.23B – przekazany do VI Dyonu po rozwiązaniu jednostki 9.IX w bazie Szkoły Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich. Przekazany do VI Dywizjonu Bombowego Lekkiego w dniach 11/12.IX. 

W Eskadrze były też maszyny o numerach 44.104, 44.136, 44.232, 44.109, 44.122, 44.132.

 

34. Eskadra Rozpoznawcza – 10 etatowo Zrzuciła ??? ton bomb podczas 48 zadań bojowych. Zestrzelono 1 samolot Hs-126.
P.23B – utracony 3.IX po zderzeniu się z budynkiem w wyniku mgły w m.Cielcza koło Jarocina
P.23B – zestrzelony 3.IX spłonął podczas nalotu na kolumnę samochodów
P.23B – zestrzelony przez myśliwce 6.IX nad Kołem.  Obserwator na spadochronie zabity przez myśliwce.
P.23B – wpadł w korkociąg 6.IX i rozbił się przy podejściu do lądowaniu na lot. Krośniewice.
P.23B – zestrzelony przez ogień plot 16.IX pod Brzozowem.
P.23B – uszkodzony 16.IX artylerią plot pod Brzozowem. Nie nadawał się do polowego remontu.
P.23B– zniszczony w nieustalonych okolicznościach.
P.23B – zniszczony w nieustalonych okolicznościach.
P.23B – zniszczony w nieustalonych okolicznościach.
P.23B– zniszczony w nieustalonych okolicznościach.

41. Eskadra Rozpoznawcza– 8 maszyn + 5 uzupełnienia. Zrzuciła 2 tony bomb podczas 32 zadań bojowych. Zestrzelono 1 balon obserwacyjny w rejonie Grudska.
P.23B – uszkodzony 4.IX podczas lądowania po powrocie z akcji.
P.23B– uszkodzony 6.IX w nieznanych okolicznościach
P.23B – uszkodzony 6.IX w nieznanych okolicznościach
P.23B (44.215) – zestrzelony 7.IX przez Me-109 nad wsią Modzele k.Różana
P.23B – zestrzelony 10.IX przez Me-109 koło Mińska Mazowieckiego.
P.23B – uszkodzony 10.IX przy starcie z lotniska Krzesko.
P.23B – zniszczony bombami 11.IX podczas nalotu na lotnisko Siennica.
P.23B – uszkodzony 11.IX przez Me-109 rozbił się lądując w Brześciu
P.43A  – zmontowany 1 września na Okęciu. Ewakuowany na lot. Bielany. Przejęty przez 41.ER. Zniszczony podczas nalotu na lotnisko w czasie odbioru przez pilotów.
P.43A  – zmontowany 1 września na Okęciu. Ewakuowany na lot. Bielany. Przejęty przez 41.ER. Zniszczony podczas nalotu na lotnisko w czasie odbioru przez pilotów.
P.43A  – zmontowany 1 września na Okęciu. Ewakuowany na lot. Bielany. Przejęty przez 41.ER. Zniszczony podczas nalotu na lotnisko w czasie odbioru przez pilotów.
P.43A  – zmontowany 1 września na Okęciu. Ewakuowany na lot. Bielany. Przejęty przez 41.ER.Nie wzbił się w powietrze.
P.43A  – zmontowany 1 września na Okęciu. Ewakuowany na lot. Bielany. Przejęty przez 41.ER.Nie wzbił się w powietrze.
W eskadrze były maszyny o numerach 44.214,  44.217, 44.85 i 44.197

42. Eskadra Rozpoznawcza – 10 etatowo. Zrzuciła 3 tony bomb podczas 23 zadań bojowych.
P.23B – zestrzelony 2.IX przez polskie oddziały pod Brodnicą.
P.23B– zestrzelony 3.IX przez polskie myśliwce z III/4 Dywizjonu
P.23B – uszkodzony 4.IX pociskami Me-110
P.23B – przekazany 11.IX do VI Dywizjonu Bombowego
P.23B – przekazany 11.IX do VI Dywizjonu Bombowego
P.23B – przekazany 11.IX do VI Dywizjonu Bombowego
P.23B – przekazany 11.IX do VI Dywizjonu Bombowego
P.23B – przekazany 11.IX do VI Dywizjonu Bombowego
P.23B – przekazany 11.IX do VI Dywizjonu Bombowego
P.23B– przekazany 11.IX do VI Dywizjonu Bombowego

W Eskadrze była maszyna o numerze 44.97.

51. Eskadra Rozpoznawcza – 7 maszyn + 1 wyremontowana. Zrzuciła 3 tony bomb podczas 23 zadań bojowych.
P.23B– stwierdzono przeciek paliwa 31.IX. Przeszedł do remontu w Lidzie. Wrócił 1.IX.
P.23B – rozbity przy starcie 1.IX na lot.Rynek
P.23B – skraksował 1.IX przy lądowaniu
P.23B – zestrzelony 6.IX ogniem k.m. z kolumny pancernej
P.23B– uszkodzony 6.IX ogniem Me-109. Po wylądowaniu zniszczony przez Ju-87 koło Nowego Miasta.
P.23B – zniszczony 13.IX przy awaryjnym lądowaniu 7 km na południe od Łucka.
P.23B – zniszczony 17.IX wybuchem własnych bomb w powietrzu
P.23B– ewakuowany 17.IX do Rumunii

 
1. Eskadra Bombowa – wcześniej 21.E.B. (II Dywizjom Bombowy Lekki z Brygady Bombowej) – 10 etatowo. Podczas 32 zadań bojowych zrzucono 10 ton bomb. Zestrzelono 2 Me-109.
P.23B– zestrzelony 1.IX w rejonie m.Gidle koło Radomska
P.23B– zestrzelony 1.IX podczas akcji bojowej
P.23B – zestrzelony 1.IX podczas akcji bojowej
P.23B– zestrzelony 7.IX przez Me-109 w rejonie Rawy Mazowieckiej.
P.23B – zestrzelony 8.IX przez Me-110 w rejonie Radzymina
P.23B – zestrzelony 8.IX przez Me-109 nad wsią Niwy Ostromęckie k. Warki
P.23B –  przekazany 10.IX do VI Dywizjonu
P.23B –  przekazany 10.IX do VI Dywizjonu
P.23B–  przekazany 10.IX do VI Dywizjonu
P.23B–  przekazany 10.IX do VI Dywizjonu  

W Eskadrze była maszyna 44.185.   

2. Eskadra Bombowa – wcześniej 22.E.B. (II Dywizjom Bombowy Lekki z Brygady Bombowej) – 10 etatowo. Podczas 38 zadań bojowych zrzucono 12 ton bomb. Zestrzelono 1 Me-109.
P.23B – zestrzelony 3.IX podczas akcji bojowej w rejonie Radomska.
P.23B– zestrzelony 3.IX podczas akcji bojowej w rejonie Radomska.
P.23B – zestrzelony 3.IX podczas akcji bojowej w rejonie Radomska.
P.23B – zniszczony 3.IX podczas lądowania z ciężkimi uszkodzeniami.
P.23B – zniszczony 3.IX w walce z Me-109 po jego strąceniu.
P.23B– przekazany 11.IX do VI Dywizjonu. Uszkodzony przez polską artylerię plot.
P.23B– przekazany 11.IX do VI Dywizjonu. Patrz niżej.
P.23B – przekazany 11.IX do VI Dywizjonu. Patrz niżej.
P.23B – przekazany 11.IX do VI Dywizjonu. Patrz niżej.
P.23B– przekazany 11.IX do VI Dywizjonu. Patrz niżej.  

W Eskadrze była maszyna 44.68.

55. Samodzielna Eskadra Bombowa (Brygada Bombowa) – 10 etatowo. Podczas 40 zadań bojowych zrzucono 14 ton bomb. Zestrzelono 2 samoloty, z czego 1 He 111 przez obronę plot lotniska, a Me-109 w walce.
P.23B – zestrzelony 3.IX przez Me-109 nad m.Dmenin k.Radomia. Zestrzelił 1 Me-109.
P.23B –  zestrzelony 3.IX przez obronę plot kolumny pancernej
P.23B– zestrzelony 7.IX przez myśliwce nad wsią Grabie Nowe
P.23B– zniszczony 10.IX podczas lądowania. Wpadł w korkociąg. Pilotowany przez dowódcę eskadry.
P.23B– uszkodzony 10.IX podczas lądowania. Wjechał w las.
P.23B– zniszczony w nieustastalonych okolicznościach
P.23B – przekazany do 31.E.R. – patrz wyżej.
P.23B– przekazany do 31.E.R. – patrz wyżej.
P.23B– przekazany do 31.E.R. – patrz wyżej.
P.23B – przekazany do 31.E.R. – patrz wyżej.

P.23B –otrzymany 10.IX z 1.E.B. Zniszczony w dniach 14/15.IX przez nalot wroga na lot.Hutniki.

W Eskadrze była maszyna 44.200.

5. Eskadra Bombowa – wcześniej 65.E.B. (VI Dywizjom Bombowy Lekki z Brygady Bombowej) – 10 etatowo + 11 uzupełnienia z innych eskadr. Podczas 39 zadań bojowych zrzucono 14 ton bomb. Zestrzelono 3 Me-109.
P.23B– uszkodzony 2.IX przez polską artylerię plot lądował przymusowo w rej. Radomia.
P.23B –uszkodzony 2.IX przez wroga artylerię plot lądował przymusowo w rej. Radomia
P.23B –uszkodzony 2.IX przez wroga artylerię plot lądował przymusowo w rej. Radomia
P.23B – zestrzelony 6.IX przez polska artylerię plot w rej. Wyszogrodu
P.23B – lądował przymusowo 12.IX z powodu zatarcia silnika k. Włodzimierza
P.23B –Zniszczony w dniach 14/15.IX przez nalot wroga na lot.Hutniki.
P.23B –Zniszczony w dniach 14/15.IX przez nalot wroga na lot.Hutniki.
P.23B –Zniszczony w dniach 14/15.IX przez nalot wroga na lot.Hutniki.
P.23B –Zniszczony w dniach 14/15.IX przez nalot wroga na lot.Hutniki.
P.23B –Zniszczony w dniach 14/15.IX przez nalot wroga na lot.Hutniki.
P.23B– otrzymany 11/12.IX z 32.E.B. Zniszczony w dniach 14/15.IX przez nalot wroga na lot.Hutniki.
P.23B– otrzymany 11/12.IX z 32.E.B. Zniszczony w dniach 14/15.IX przez nalot wroga na lot.Hutniki.
P.23B– otrzymany 10.IX z 42.E.B. Zniszczony w dniach 14/15.IX przez nalot wroga na lot.Hutniki.
P.23B– otrzymany 10.IX z 42.E.B. Zniszczony w dniach 14/15.IX przez nalot wroga na lot.Hutniki.
P.23B– otrzymany 10.IX z 42.E.B. Zniszczony w dniach 14/15.IX przez nalot wroga na lot.Hutniki.
P.23B– otrzymany 10.IX z 42.E.B. Zniszczony w dniach 14/15.IX przez nalot wroga na lot.Hutniki.
P.23B– otrzymany 10.IX z 42.E.B. Zniszczony w dniach 14/15.IX przez nalot wroga na lot.Hutniki.
P.23B– otrzymany 10.IX z 42.E.B. Zniszczony w dniach 14/15.IX przez nalot wroga na lot.Hutniki.
P.23B– otrzymany 10.IX z 42.E.B. Zniszczony w dniach 14/15.IX przez nalot wroga na lot.Hutniki.

 W Eskadrze była maszyna 44.247  – zdobyta przez Niemców.

 
Pluton Lotniczy Warszawskiej Brygady Pancerno – Motorowej
P.23A –otrzymany 6.IX od EĆP SPL Dęblin. Pozostawiony15.IX na lot. Radziechów z braku paliwa
P.23A –otrzymany 6.IX od EĆP SPL Dęblin. Pozostawiony15.IX na lot. Radziechów z braku paliwa

Eskadra Ćwiczebna Pilotażu CWL nr 1 Dęblin
P.23A– oddany 6.IX do PL Warsz. Bryg. Panc.-Mot. Patrz wyżej.
P.23A – oddany 6.IX do PL Warsz. Bryg. Panc.-Mot. Patrz wyżej.
P.23A(44.36) – uszkodzony w Dęblinie. Zdobyty przez Niemców.
P.23A– 17.IX ewakuowany do Rumunii
P.23A – 17.IX ewakuowany do Rumunii
P.23A – 17.IX ewakuowany do Rumunii
P.23A – 17.IX ewakuowany do Rumunii
P.23A – 17.IX ewakuowany do Rumunii
P.23A – 17.IX ewakuowany do Rumunii
P.23A – 17.IX ewakuowany do Rumunii
P.23A – 17.IX ewakuowany do Rumunii
P.23A – 17.IX ewakuowany do Rumunii

W Eskadrze była maszyna 44.38. 

Prawdopodobnie także były tu:
P.23A – 17.IX ewakuowany do Rumunii
P.23A – 17.IX ewakuowany do Rumunii
P.23A – 17.IX ewakuowany do Rumunii
P.23A – 17.IX ewakuowany do Rumunii
P.23A – 17.IX ewakuowany do Rumunii

Rezerwowa Eskadra Rozpoznawcza SPL Dęblin
P.23A– uszkodzony w walce 10.IX z Me-109. Lądował przymusowo niszcząc wrogi samolot serią k.m.ów
P.23A– zestrzelony 13.IX przez Me-109 nad m.Brody
P.23A – zestrzelony 13.IX przez Me-109 nad m.Brody
P.23A – ewakuowany 17.IX do Rumunii. 
P.23A – ewakuowany 17.IX do Rumunii. 
P.23A– ewakuowany 17.IX do Rumunii. 
P.23A –ewakuowany 17.IX do Rumunii. 
P.23A – otrzymany z uzupełnień. Los nieustalony.

Dodatkowo:
2 maszyny lądowały w ZSRR w niewyjaśnionych okolicznościach. 

Karasie przechwycone przez Niemców na Okęciu podczas remontu w 1939 roku.

 

Służba w obcych siłach zbrojnych

BUŁGARIA
    Do 1 września 1939 roku Polska dostarczyła Bułgarii 12 samolotów P.43A i 33 samoloty P.43B, o numerach PZL 1701-1733. Nadano im wojskowe numery ewidencyjne od 1/7139 do 33/7139 i malowano je w formie ułamka na statecznikach w trójkątnej obwódce. 

     Po upadku Warszawy Niemcy przekazali Bułgarii znalezione tam 4 uszkodzone P.43B (patrz wyżej – uszkodzone 4.09 na Okęciu, z czego jeden był nadal w skrzyniach). Dodatkowo przejęto  nieznaną dziś liczbę Karasi użytkowanych przez 41 Eskadrę Rozpoznawczą. Pozwoliło to na złożenie kompletnych 5 samolotów P.43B, z czego 4 o numerach 1735,1736,1737 i 1738 Bułgaria otrzymała w 1940 roku. W październiku tego roku przekazano piątą maszynę, którą wcześniej testowały Rechlinie (nr 1740). 

     Sumując, w Bułgarii służyło 50 sztuk samolotów P.43. Przyjęły one nazwę "Czajka" (Mewa) i trafiły do trzech eskadr z 1 Dyonu Liniowego, stacjonującego na lotnisku Bożuriszcze k.Sofii. Każda z eskadr miał po 12 maszyn. 9 sztuk przydzielono 2. Eskadrze Dyonu Szkolnego w Sofii. 

    W 1942 roku miała miejsce reforma lotnictwa, w wyniku której P.43 znalazły się w 1.Pułku Rozpoznawczym i 2.Pułku Liniowym (później Szturmowym). W 1943 i 1944 roku walczyły przeciwko komunistycznej partyzantce. Z powodu braku części zamiennych liczba maszyn systematycznie się zmniejszała. W 1944 roku pozostały już tylko maszyny w 113. i 123. Eskadrze Bliskiego Rozpoznania. W sierpniu 1944 roku służyły 24 maszyny, z czego sprawnych…13 sztuk. 

     8 września 1944 roku Bułgaria zmieniła front, jednak Karasie nie walczyły znów z Niemcami.  Do końca września 1944 wszystkie maszyny wycofano, zastępując je FB 11 Fazan.

RUMUNIA
    Po 17 września 1939 roku na lotnisku Czerniowiec wylądowało 14 P.23B z lotnictw armijnych oraz kilkanaście Karasi A i B z innych jednostek (w tym z R.E.R. SPL Dęblin i E.Ć.P. nr 3 z Dęblina). Natychmiast przystąpiono do remontów generalnych tych maszyn, w wyniku których udało się uzyskać 19 sprawnych samolotów. Charakterystyczne jest, iż nastapiło pomieszanie typów i rumuńskie Karasie mają elementy wersji A i B. Na statecznikach widniał napis PZL 23 Karaś – bez wersji.

      Maszyny zgrupowano na lotnisku w Baraszowie i przydzielono 1. Flotylli Bombowej. Pod koniec 1940 roku posiadała ona 12 sprawnych maszyn P.23B. Reszta przekazana została do szkolnictwa. 26 listopada 1940 roku powstała w Rumunii 3. Flotylla Bombowa w Kraiowej, w której skład weszła 73. Eskadra Bombowa (z 2. Flotylli). W 1942 roku przezbrojono ją w P.23 Karaś (wcześniej miała na stanie bombowiec Savoia 79B). 3 sierpnia 1941 roku Karasie przeleciały na lotnisko  Jalowieni (południe od Kiszyniowa). 5 sierpnia 1941 roku dokonały pierwszego lotu bombowego przeciwko wojskom radzieckim nad Dniestrem. Następnego dnia utracono jednego Karasia podczas lądowania – został wcześniej uszkodzony przez artylerię plot.  Jednostka brała udział w walkach, aż do wycofania jej na tyły w październiku 1941 roku.

     Karasie powróciły do walki w połowie 1942 roku, gdy patrolowały Morze Czarne. Jesienią 1942 roku maszyny przerzucono pod…Stalingrad, gdzie działały z lotnisk Tachczinskaja i Morozowskaja. Okaząło się tam, że maszyny dobrze operują w złych warunkach atmosferycznych, gdy dokonywały nalotów nad Donem. W styczniu 1943 roku ponownie ewakuowano je do Rumunii, gdzie zostały zastąpione przez Ju 87 D-3 i przekazano do szkolenia. W chwili zakończenia wojny w Rumunii pozostawało kilka sprawnych Karasi. Wycofano je w 1946 roku. 

 

NIEMCY
    W 1939 roku Niemcy zdobyli kilkadziesiąt maszyn różnych typów i w różnym stanie. W samej Warszawie co najmniej 16 maszyn, głównie będących w remoncie. Dokumentacja zdjęciowa wskazuje, że Karasie były dewastowane, a Niemcy wycinali z nich szachownice i godła eskadr jako trofeum wojenne (zwyczaj jeszcze z I wojny światowej). Wyremontowano jedynie 5 samolotów P.43 dla Bułgarii. Jeden z nich oblatał pilot doświadczalny Otto Winkler w Rechlinie, gdzie testowano go z Niemieckimi oznaczeniami. W październiku 1940 przekazano go Bułgarii.

ZSRR
    Wiadomo, że 2 Karasie wylądowały w 1939 roku na terenie radzieckim. W 1940 roku obok Łosia i Lublin R XIII pokazywano je jako zdobycz wojenną w Kijowie. Dalsze losy nieznane. 

Malowanie

    Na górnych powierzchniach malowano Karasie na kolor khaki FS 30108/-200122. Dolne powierzchnie malowano farba szarobłękitną. Fabrycznie nowe maszyny miały na stateczniku pionowym czerwony znak firmowy PZL oraz czerwone oznaczenie typu P.23A lub P.23B. Po remontach na części płatowców pojawiły się oznaczenia typu Karaś I (P.23A) i Karaś II (P.23B). Z lewej strony tyłu kadłuba malowano czerwony numer ewidencyjny.

Konstrukcja

    Był to samolot wolnonośny, dolnopłat bliskiego i dalekiego rozpoznania i bombardowania. Konstrukcja metalowa, ze stałym podwoziem.

    KADŁUB –konstrukcji półskorupowej o pokryciu duralowym, z kołyską (gondolą) bombardiera w dolnej części. Pokryty blacha duralową, łączoną nitami. Karaś A miał tylko jedną wnękę na K.m. pilota po prawej stronie, a Karaś B miał wnęki po obu stronach, jednak miał tylko jeden k.m. W górnej części II segmentu znajdował się zbiornik oleju o poj. 70 l. i opadowy o poj. 25 l. W dolnej części pomiędzy pierścieniem Towenda, a kadłubem znajdowało się trójkątne okienko z osłoną, ułatwiające lądowanie. 

    Innym szczegółem konstrukcji były dysze Venturiego. Większość Karasi B miało je z lewej strony kadłuba, a tylko cześć Karasi A z prawej strony, ponad chłodnicą oleju. Wszystkie wersje posiadały w tyle kadłuba, z lewej strony, wnękę na apteczkę.

OSŁONA KABINY – zbudowana z rur stalowych i duralowych kształtowników. Szyby ze szkła organicznego. Wchodzenie do przedziału pilota i obserwatora z lewej strony przez uniesienie osłon ku górze. Karaś A i pierwsze Karasie B miały tylko w lewym oknie przedziału pilota odsuwany segment szyby. W pozostałych seriach dodano taki wywietrznik też po prawej stronie i dodatkowy w przedziale obserwatora. Przed osłoną kabiny pilota pojawił się też kołnierz przeciwolejowy i maszt antenowy – oba w późniejszych wersjach.

GONDOLA – w gondoli podkadłubowej, owiewce skrzydła i boku kadłuba znajdowały się stopnie i uchwyty ułatwiające wchodzenie do kabiny. Na lewym boku kołyski umieszczono wysuwaną rurową prowadnicę linki anteny radiowej, a na spodzie dwa wyrzutniki Świątestkiego SW-O, na bomby oświetlające wz.35. Nominalnie z gondoli korzystał obserwator. Z lewej strony, do ram oszklenia przymocowano wspornik, na którym zakładano celownik bombowy RH-32. W czasie bombardowania obserwator zajmował miejsce w kołysce w pozycji klęczącej. Pod prawą ręką miał dźwignie wyrzutnika, na wprost celownik, a z lewej czasowy automat bombardierski.  Łączność z pilotem utrzymywał poprzez lampkowy wskaźnik kierunku celownika lub telefon pokładowy.

ŁĄCZNOŚĆ – Było kilka systemów łączności. Najnowocześniejszy był telefon pokładowy, ale działał tylko między obserwatorem i pilotem. Był też lampkowy system wskaźnika kierunku celownika oraz przekaźnik rozkazów. Ten ostatni był niczym innym jak torbą przesuwaną na drucie wzdłuż prawej ściany kabiny. W czasie działań wojennych zarzucono go i informacje zapisane przekazywano z ręki do ręki. Łączność zewnętrzną zapewniał Karasiom nadajnik N1 L L. 

WYRZUTNIKI BOMBOWE– stosowano dwa rodzaje. Poziome 8×100 dla bomb 50 kg PuW wz.29, T wz.32 lub 100 kg PuW i wz.31 – poziome 24×12 wz.37 dla bomb odłamkowych PuW 12,5 kg wz.27, t wz.33 oraz FA wz.35. 

PODWOZIE – było jednogoleniowe, wsparte na dźwigarze przednim, ze wspornikami mocowanymi do dźwigara tylniego. Całkowicie osłonięte było dwudzielną owiewką z brezentowych miechem na skok amortyzatora. Na owiewkach reflektory lądowania. Stosowano amortyzator olejowo – pneumatyczny Avia 85200xB lub C. Koła początkowo z oponą Dunlop, później Stomil o rozmiarze 775x240mm z hamulcami Dunlop i PZL typ 10681. Z tyłu płoza ogonowa z amortyzatorem Avia 30100 PB. 

SILNIK – P.23A miał 9 cylindrowy, gwiazdowy silnik Skoda Bristol Pegaz II M2 o mocy 420-442 kW (563-593 KM). W P.23B 9 cylindrowy, gwiazdowy PZL-Bristol Pegaz VIIIA (oznaczany tez jako Pegaz 8A) o mocy 500kW (670 KM). Oba chłodzone powietrzem. Śmigła dwupłatowe, drewniane, o stałym skoku i średnicy 3,5 m, przy czym w Karasiu A typu Szomański B-28-3, a w Karasiu B Szomański B-17bII. P.43A miał silnik 14-cylindrowy, o układzie podwójnej gwiazdy typu Gnome-Rhone 14Kfs o mocy 685kW (930 KM), chłodzony powietrzem, ze śmigłem metalowym, trójpłatowym, typu Gnome-Rhone. 

UZBROJENIE– wszystkie wersje miały k.m. pilota PWU wz.33, kal 7,9 mm, strzelający przez śmigło z synchronizatorem Motolux JS-2 (konstrukcji inż.Szala). Co czwarty pocisk świetlny. Zapas 600 sztuk. Z tyłu kadłuba dwa pojedyńcze ruchome k.m. Vickers F 7,9 mm (przekalibrowane). K.m. w gondoli o kącie ostrzału 60o w dół i 30o na boki z zapasem 388 naboi w 4 magazynkach, drugi na górnym stanowisku z zapasem 679 naboi w 7 magazynkach. W czasie walk 1939 roku, kilka samolotów w 41 Eskadrze przezbrojono w k.k. PWU wz.37 Szczeniak, kal.7,9 mm. W czasie ćwiczeń na tylnich stanowiskach i nad kabiną pilota zakładano fotokarabin K-28. P.43 miały dwa k.m. pilota PWU wz.36, oraz zdwojone k.m. PWU wz.36B na tylnich stanowiskach. Ładunek bomb wynosił 700 kg, ale w praktyce zabierano 600 kg. Z lotnisk trawiastych jedynie 400 kg.

 

Podstawowe dane

	PZL P.23 A	PZL P.23 B	PZL P43B
Rozpiętość	13,95 m	13,95 m	13,95 m
Długość	9,682 m	9,682 m	9,95 m
Wysokość	3,3 m	3,3 m	3,3 m
Pow.nośn.	26,8 m2	26,8 m2	26,8 m2
Rozstaw.podw.	3,1 m	3,1 m	3,1 m
Masa własna	1926 kg	1980 kg	2200 kg
Masa użyt.	885 kg	913 kg	900 kg
Masa startowa	2813 kg	2893 kg	3100 kg
Silnik	Pegaz II M2	Pegaz VIII A	Gr 14N-01
Moc startowa	442 kW/obr.min	500 kW/obr.min	720 kW/obr.min
Obciąż.powierz.	105 kg/m2	108 kg/m2	115kg/m2
Obciaż. mocy	6,4 kg/kW	5,8 kg/kW	4,3 kg/kW
Prędkość max. teoretyczna	263 km/h	274 km/h	298 km/h
Prędkośćmax./na wysokości	304/2005	319/3650	365/4000
Prędkość min.	110 km/h	110 km/h	115 km/h
Wznoszczenie	6,5 m/s	6,7 m/s	7,5 m/s
Pułap praktyczny	3000 m	7300 m	8500 m
Zasięg normalny	1300 km	1260 km	1250 km

 

Źródła