Powstanie kozackie – czy musiało do tego dojść ?

Powstanie kozackie, bunty kozackie – seria zrywów antyfeudalnych kozaków skierowanych przeciwko Rzeczypospolitej w latach 1591-1775 oraz Imperium Rosyjskiemu w XVIII w.

 Przyczyny Powstań 

Ograniczenie rejestru i próby uczynienia z wolnych kozaków chłopów pańszczyźnianych stały się przyczyną kilku powstań kozackich pod koniec XVI wieku i w pierwszej połowie XVII wieku. Po ich stłumieniu zapanował okres względnego spokoju, jednak Zaporożcy zostali pozbawieni przez sejm polski dotychczasowych praw. Zmniejszono

 wówczas po raz kolejny rejestr, a wszystkich nierejestrowanych kozaków szlachta traktowała jak chłopów. Nie przyczyniło się to do rozwiązania problemów na terenie Ukrainy, a jedynie zwiększyło niezadowolenie wśród Zaporożców. Wkrótce na terytorium ukraińskim zaszły duże przemiany gospodarcze-powstawały ogromne majątki magnackie. Wśród których wprowadzano pańszczyznę. Wśród przyzwyczajonych do wolności chłopów wywołało to niezadowolenie. Ponadto szlachta, aby zmusić kozaków do odrabiania pańszczyzny, zajmowała należną do nich ziemie. Wszystkie te działania nieuchronnie prowadziły do wybuchu kolejnego buntu kozackiego. Dodatkową przyczyną konfliktu między polakami, a kozakami były różnice wyznaniowe. Zaporożcy uznawali się bowiem za obrońców prawosławia i zaczęli występować przeciwko katolikom, a szczególnie przeciwko znienawidzonym jezuitom. 

Powstanie Chmielnickiego

Zawiedzione nadzieje Zaporożców, którzy liczyli na wojnę z Turcją, stały się ostateczną przyczyną wybuchu powstania. W 1648 r. na czele wojsk zaporoskich staną Bohdan Chmielnicki. Początkowo chciał on pomścić osobistą krzywdę, którą wyrządził mu sąsiad-polski szlachcic. Jednak już w trakcie walk, kiedy do obozu przybywało coraz więcej Kozaków i niezadowolonych chłopów ukraińskich uznał, że tak liczna armia ma szansę na poprawę dotychczasowej sytuacji Zaporożców, a nawet wywalczenie dla Ukrainy niezależności. Również zawarł sojusz z Tatarami, którzy wkrótce dotarli na Ukrainę. W kwietniu 1648 r. wojska Zaporoskie i Tatarskie ruszyły w głąb Ukrainy, a do pierwszego starcia doszło nad Żółtymi Wodami. Wojska Chmielnickiego zwyciężyły i powiększyły się o kilka tysięcy Kozaków rejestrowych, którzy zaczęli przechodzić na stronę buntowników. Kolejna bitwa rozegrała się pod Korsuniem i znowu Chmielnicki odniósł zwycięstwo. Sytuację Rzeczypospolitej skomplikowała również śmierć Władysława IV, która zapoczątkowała bezkrólewie. Wojska zaporoskie kroczyły w głąb kraju i w końcu doszło do kolejnej bitwy pod Piławcami w której górą byli Zaporożcy. W 1649 r. siły polskie zostały oblężone w Zbarażu. Na odsiecz wyruszył nowo wybrany król Jan Kazimierz. Tym razem do starcia doszło pod Zborowem. Bitwa ta omal nie zakończyła się klęską wojsk królewskich, a od klęski uratowało ją wycofanie się z walk przekupionych Tatarów. Kolejna bitwa rozegrała się w 1651 r. pod Beresteczkiem. W starciu trwającym trzy dni armia polska dowodzona przez Jana Kazimierza oraz wojewodę ruskiego Jeremiego Wiśniowieckiego pokonała połączone siły kozacko-tatarskie. Pod Białą Cerkwią podpisano wówczas ugodę na mocy, której zmniejszono rejestr Kozaków do 20 tys. 

A teraz można sobie zadać pytanie, czy musiało dojść do tych powstań, które spustoszyły Ukrainę i Rzeczypospolitą ? Dzięki nim Rojsja urosłą w siłę, która sto lat później dokonała pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej.

http://szanujkubusia.blogspot.com/