Powrót do PRLu – głosowanie ustawy bez poprawek (ustawa o weteranach opozycji przyjęta)

Marszałek Wyrowiński przedstawiał ustawę, przedstawiciel rządu ją popierał, a spór był nie tyle pomiędzy senatorami w sprawie (choć niektórzy senatorowie twierdzili, iż sejm popsuł projekt ustawy, który wyszedł pierwotnie z senatu), co bardziej z przedstawicielami stowarzyszeń weteranów, którzy nie kryli swego krytycznego stosunku do tejże ustawy, niby uchwalonej dla nich. Przedstawiciel Stowarzyszenia Walczących o Niepodległość 1956-89 dr Daniel Alain Korona wskazywał na 3 zasadnicze kwestie:

Pierwsze – w zakresie zapisu uzależniającego przyznania statusu działacza od wymogu braku zachowanych dokumentów dot. tajnej współpracy z SB. W świetle tego dokumentu, nie można by odmówić statusu działacza – osobie, która była TW, jeżeli nie zachowały się dokumenty IPN, i na odwrót mogłaby nastąpić odmowa przyznania statusu działacza osobie, co do której istnieje dokument informujący o fakcie współpracy, nawet jeżeli byłby fałszywy (np. casus Kaczyńskiego). Nie oceniając czy był czy nie był TW, Lech Wałęsa w świetle zapisu nie mógłby ubiegać się o status działacza opozycji. Stąd też SWN 1956-89 popiera propozycję Biura Legislacyjnego Senatu rozszerzenia katalogu dowodowego dla oceny faktu współpracy lub nie (co nie zmieniłoby sytuacji, iż Lech Wałęsa nadal nie mógłby uzyskać statusu działacza).

Drugi zarzut – dotyczył nie przestrzegania zasady legalizmu. Projekt przewidywał zwolnienie z wymogu przedstawienia dokumentu z IPN w przypadku osób posiadających Krzyż Wolności i Solidarności. Nie wiadomo czemu akurat tą kategorię osób wyłączono, gdy inne np. osoby, które uzyskały orzeczenia sądowe w drodze unieważnienia orzeczeń wydanych w PRL w związku z działalnością polityczne lub osoby które otrzymały z Urzędu Kombatantów decyzję potwierdzające świadczenie pracy na rzecz nielegalnych organizacji w okresie PRL – już nie. Czyżby zatem odznaczenie ważyło więcej niż orzeczenie sądowe czy decyzję Urzędu Kombatantów. Stąd propozycja rozszerzenia o te kategorie osób.

Najpoważniejszy zarzut jednak dotyczył naruszenie przepisów konstytucyjnych art. 19 i 32. Projekt stwarza bowiem sytuację dyskryminowania osób walczących o niepodległość w zależności od okresu. Osoby które walczyły po 1956 roku mają zatem inne, mniejsze uprawnienia niż te które walczyły przed tym okresem, natomiast uczestnicy wydarzeń z 1956 i 1970 roku znaleźli się w podwójnym stanie prawnym – ustawy kombatanckiej i ustawy o działaczach opozycji. Zapisy ustawowe także nie dają się pogodzić z art.19 konstytucji, który nakłada na państwo obowiązek opieki nad weteranami walki o niepodległość.

Również przedstawicielka Stowarzyszenia Polskiej Partii Niepodległościowej Alina Cybula Borowińska wskazywała na fakt, iż ustawa nie przyznaje praktycznie żadnych praw – np. chociażby do domu kombatanta czy nawet honorowych uprawnień (nawet w samej nazwie ustawy – wpisano słowo działacza zamiast weterana), zaś prześladowcy z okresu PRL, którym żyje się dostatnio, nadal mogą śmiać się z ich ofiar, którzy żyją w biedzie.

Mocna krytyka obu stowarzyszeń stwarzało pewne zakłopotanie i stąd może dla równowagi zaproszono na 9 kwietnia na komisje także przedstawicieli Stowarzyszenia Wolnego Słowa, którzy wcześniej opowiadali się za projektem. Tym razem jednak władza się przeliczyła, bo nawet Wojciech Borowik z SWS wyraził żal w jakim kierunku poszły prace ustawowe i wskazał na niekonsekwencje w wypowiedziach rządowych, w którym raz powołuje się na konieczność korelacji z ustawą kombatancką dla uzasadnienia wysokości świadczenia w kwocie 400 zł (dodajmy – korelacji w rzeczywistości nie zrealizowanej, skoro dodatki kombatantów nie są uzależnione od dochodów), a z drugiej wskazuje się, iż po uzyskaniu pierwszych danych odnośnie liczby osób korzystających, będzie możliwość zwiększenia świadczenia. 

Na wszystkich 3 komisjach jednak padła propozycja głosowania bez poprawek, bo w przypadku choćby jednej – ustawa wróci do Sejmu, a wówczas w świetle zasady dyskontynuacji, ustawy mogłoby nie być, gdyby Sejm nie zdążył (do września!!!) z przegłosowaniem. Jak zaproponowano, tak się stało, komisje senackie (stosunkami 6:4, 3:2 oraz 6:0:1) przyjęły propozycję. Taki przebieg – na co zwrócili uwagę przedstawiciele SWN 1956-89 i Stowarzyszenia PPN – ma na celu jedynie ogłoszenie sukcesu przed najbliższymi wyborami (prezydenckimi i parlamentarnymi). Nie głosowano zatem 20 poprawek biura legislacyjnego poprawiających ustawę (w wielu miejscach jest bowiem nieścisła, wadliwie napisana), nie głosowano 2 poprawek proponowanych przez SWN 1956-89, w tym poprawki przyznającej weteranom takie same świadczenia jak kombatantom i osobom represjonowanym do 1956 roku. Prawdopodobnie taki sam scenariusz można oczekiwać na posiedzeniu plenarnym Senatu (15/16 kwietnia) i ustawa trafi do prezydenta, który ją podpisze. Przegłosowano zatem ustawę wadliwą, która będzie wymagać nowelizacji (co przyznają senatorowie) i niezgodną z konstytucją (co może oznaczać jej zaskarżenie). Czy zatem nie można było od razu uchwalić właściwej ustawy?