Polsko – niemiecki „Okrągły stół” – Marcin Keler

Rząd polski i niemiecki miały nadzieję, że rozmowy pójdą gładko i zakończą się sukcesem, przy czym sukces okrzyknięty zostanie wtedy, gdy strona polska, jak zwykle, uzna racje strony niemieckiej. Kto by przypuszczał, że niemiecka Polonia zaprze się i twardo będzie wysuwała żądania o polepszenie jej statusu.

20. rocznicę podpisania Traktatu poprzedzono wieloma turami spotkań roboczych, które miały na celu ocenę stopnia realizacji jego postanowień. W lutym ubiegłego roku odbyło się pierwsze spotkanie z tego cyklu. Do rozmów przy „Okrągłym Stole” przystąpiły cztery strony. Przedstawiciele rządu polskiego, niemieckiego oraz przedstawiciele mniejszości niemieckiej w Polsce i Polonii w Niemczech. Stronę polską reprezentował sekretarz stanu w MSWiA – Tomasz Siemoniak, stronę niemiecką – Christoph Bergner – pełnomocnik rządu ds. repatriantów i mniejszości narodowych. Mniejszość niemiecką reprezentowali Norbert Rasch – przewodniczący Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim, Rafał Bartek – członek Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Niemieckiej oraz Bernard Gaida – przewodniczący Niemieckich Stowarzyszeń w Polsce. Ze strony niemieckiej Polonii w rozmowach uczestniczyli: Marek Wójcicki – Prezes Związku Polaków w Niemczech „Rodło” i reprezentanci Konwentu Organizacji Polskich w Niemczech.

Okrągła rocznica Traktatu zmobilizowała Polaków w Niemczech do upomnienia się o swoje. W listopadzie 2010 r. w ramach toczących się rozmów, przedstawiciele Polonii złożyli oficjalne „Stanowisko Polonii Niemieckiej na obrady Okrągłego Stołu”. We wstępie napisali, że „Istniejący brak wzajemności w realizacji Traktatu, jest nie tylko brakiem równouprawnienia obu grup, lecz równocześnie dowodem skrytej próby asymilacji polskiej grupy etnicznej Niemczech”. Najważniejsze spośród 10 zgłoszonych przez nią postulatów to: oczekiwanie na rehabilitację członków polskiej mniejszości w Niemczech i uznanie jej za grupę ofiar narodowego socjalizmu, odszkodowanie za zagarnięte mienie Związku Polaków w Niemczech, zapewnienie środków finansowych na pielęgnację polskiej tożsamości narodowej oraz zapewnienie pełnego dostępu do środków masowego przekazu.Rząd polski i niemiecki nie był gotowy na takie ustępstwa, więc rozmowy skończyły się fiaskiem. Wypowiedzi przedstawicieli władz niemieckich mówią same za siebie. Pani Cornelia Pieper, wiceszefowa MSZ RFN, która miała uczestniczyć w podpisaniu porozumienia końcowego, dobrotliwie skwitowała wydarzenia : „Tyle dobrego się dzieje w stosunkach z Polską. Po co podnosić problemy”.„Nasze stosunki ekonomiczne są imponujące, wymiana z Polską jest większa niż z Rosją”. Zapytana przez dziennikarza „Rzeczpospolitej”, dlaczego Berlin nie chce uznać „mniejszości polskiej”, odpowiedziała: „…wielu przedstawicieli Polonii nie chce wcale być uznanych za mniejszość. Są doskonale zintegrowani ze społeczeństwem niemieckim”. A na pytanie dlaczego Sinti i Roma mają status mniejszości, a Polacy nie, odpowiedziała: „…W przeciwieństwie do nich większość Polonii trafiła do Niemiec w wyniku emigracji i nie miała tam korzeni”. Prawda jest jednak inna. Znaczna część Polaków w Niemczech to nie emigranci, lecz autochtoni, którzy jeszcze przed wojną znaleźli się w granicach Prus, a potem w Rzeszy Niemieckiej. Przed I wojną światową teren Rzeszy zamieszkiwało ponad 4 mln Polaków. Obecnie żyje w Niemczech od 1,5 do 2 mln ludzi z polskimi korzeniami oraz ponad 380 tys. obywateli polskich. W 1998 roku powstała organizacja „Konwent Organizacji Polskich w Niemczech”, której zadaniem jest reprezentowanie ok. 100 środowisk polonijnych przed władzami RFN. A jest o co walczyć. Asymetria w traktowaniu Polaków w Niemczech i Niemców w Polsce jest uderzająca. Polska wydaje rocznie na mniejszość niemiecką 22 mln euro na edukację i kilka milionów euro na kulturę, podczas gdy RFN wydaje na Polaków 300 tys. euro. W przeliczeniu na jedno dziecko mniejszość niemiecka otrzymuje od rządu polskiego 100 razy więcej środków niż Polonia od rządu niemieckiego.

Rzeczywistym beneficjentem Traktatu jest mniejszość niemiecka w Polsce. Nie zadowalają ją jednak dotychczasowe osiągnięcia. Przy okazji rozmów „Okrągłego Stołu” mniejszość niemiecka wysuwa kolejne żądania. Chce więcej szkół, chce pełnego dostępu do mediów i to w porze dużej oglądalności. Chce więcej pieniędzy na swoją działalność, chce podręczników do nauczania wszystkich przedmiotów w języku niemieckim, chce muzeów itd. Co więcej, niektórzy przedstawiciele mniejszości niemieckiej uważają, że to dzięki ograniczeniom ze strony Polski osiągają słabe wyniki w wyborach parlamentarnych. W Sejmie mają tylko jednego reprezentanta, podczas gdy w pierwszej kadencji Sejmu mieli ich aż ośmiu. Ileż buty wyrażają słowa byłego posła na Sejm z mniejszości niemieckiej – Erharda Bastkego: „Ponieważ zapisy niemiecko-polskiego traktatu z1991 r. polska strona nie wypełniła w sposób całkowity i zadowalający, powinniśmy szukać pomocy w Unii Europejskiej”.

Rocznica radosna czy żałobna?