Pokłosie antypolskiej propagandy

Poruszyła mnie nie tyle prawda historyczna, którą znałem z „Gazety Wyborczej”, ale to, jak ta historia wpływa na ludzi – mówi Maciej Stuhr, odtwórca jednej z głównych ról w filmie „Pokłosie” – pisze Roman Motoła na pch24.pl.

To wyznanie wiele tłumaczy, gorzej jednak, że wygląda na to, iż również reżyser i scenarzysta historii uczyli się z gazety. Tej samej, która namawia teraz, by zamiast na „Bitwę pod Wiedniem” zabierać licealistów na „Pokłosie”.

Stuhr wciela się w postać Józka Kaliny, który, wbrew niechęci ogółu mieszkańców swojej wsi, skupuje i gromadzi na własnym polu płyty z żydowskich nagrobków. Przed laty wyłożono nimi drogę, część placu przed kościołem, znalazły się też w chłopskich obejściach. Gdy w odwiedziny do brata przyjeżdża wieloletni emigrant Franek, razem, krok po kroku odkrywają skrywaną przez mieszkańców historię, w której jedną z głównych ról odegrał stary Kalina. Z czasem okazuje się bowiem, iż miejscowych Żydów wymordowali nie okupanci, lecz Polacy. Bracia przechodzą metamorfozę. Franek, początkowo wrogo nastawiony wobec Żydów, przyjmuje odziedziczoną odpowiedzialność za ich tragiczny los. Józek, który nie potrafi pogodzić się z tragiczną prawdą, w finale ponosi najsurowszą karę.

Twórcy filmu powtarzają myśl: „musimy uderzyć się w piersi”, „musimy zmierzyć się z bolesnym fragmentem naszych dziejów”, „musimy się wstydzić”, „musimy wypowiedzieć skrywaną przez lata prawdę”. My, czyli Polacy. Rzecz w tym, że „Pokłosia” wcale nie nakręcono z polskiej perspektywy, ani nawet z perspektywy kogoś, kto chociaż trochę nas lubi. Polska wieś ukazana w filmie żywcem wyjęta jest z wizji, jakimi raczą nas od lat ośrodki słabo skrywające swą nienawiść do „tego kraju”. Jesteśmy w filmie en masse „tymi złymi”. Reżyser ukrył przed widzami istotne motywacje kryjące się za historycznymi mordami na Żydach i kontekst tych zbrodni. A więc czynniki, które dokonanego w imię odpowiedzialności zbiorowej, krwawego samosądu nie usprawiedliwiają, ale przynajmniej go wyjaśniają. Film nie jest więc historyczny – asekuruje się Pasikowski – a jedynie inspirowany faktami czy raczej tym, co z nimi zrobił w swoich książkach Jan Tomasz Gross. Ma jednak posłużyć nam do spojrzenia w twarz prawdzie (de facto nawet nie ćwierćprawdzie) o nas samych i do generalnej autoterapii, wręcz zbiorowego egzorcyzmu – bo i takie określenie padło w kontekście filmu! Ową ozdrowieńczą kuracją ma być – zdaniem swych autorów i entuzjastów – „Pokłosie”.

Film ten jest jednak raczej wezwaniem do samobiczowania z pominięciem prawdy. Jeśli egzorcyzmem, to wziętym z jakiejś innej religii i dokonanym błotem. Mamy go przeprowadzić natchnieni opowieścią, w której przodkowie bohaterów – dawni mieszkańcy mokradeł – podczas wojny spalili w zagrodzie Kalinów prawowitych właścicieli wiejskich posiadłości (Żydów) i przejęli ich majątki. Motyw i wątek tego rabunku oraz moralna konieczność jego zwrotu wysuwa się w „Pokłosiu” na pierwszy plan (to tylko film, po co zawracać widzowi głowę, że komunistyczne państwo wypłaciło już odszkodowania za pożydowskie mienie).

Więcej:

http://www.pch24.pl/poklosie-antypolskiej-propagandy,7335,i.html