Pisownia nazwiska Piłsudski

Pisownia nazwiska Piłsudski

 Zwrócono mi uwagę na to, że w artykule o reelekcji Obamy napisałem nazwisko Piłsudskiego, jako „Piłsudzki”. Dziękując za tę uwagę na swoje usprawiedliwienie mogę jedynie wyjaśnić, że urzędowa pisownia tego nazwiska jest mi oczywiście doskonale znana, gdyż w przedwojennym gimnazjum było ono odmieniane przez wszystkie przypadki przy każdej okazji, a nawet i bez okazji, a szczególnie z powodu uczęszczania do państwowego męskiego gimnazjum im. Józefa Piłsudskiego.

Użycie końcówki „dzki” w tym wyjątkowym przypadku nastąpiło najwyraźniej odruchowo zgodnie z polską pisownią, nazwisko bowiem pochodzi od miejscowości Piłsuda, a to w odmianie przymiotnikowej podobnie jak w nazwie Lida czy Dowspuda przybiera postać Lidzki i Dowspudzki. Końcówka „dski” jest oczywistym rusycyzmem, co może dziwić, że używał tego rusycyzmu najzawziętszy wróg Rosji.

Nie wiadomo dokładnie, kiedy Giniatowicze zrezygnowali z rodowego nazwiska na rzecz przydomka Piłsudzki, lub Piłsucki / zgodnie z zasadami polskiej pisowni i wymowy/ od nabytej miejscowości Piłsuda. Trzeba przyznać, że pisownię rosyjską nazwiska polskiego lub spolszczonego mogli nadać Rosjanie przy każdej okazji, jak np. spis szlachty litewskiej. Jednakże rodziny polskie dbały o zachowanie polskiej pisowni i wymowy swoich nazwisk i korygowały rusycyzmy.

W rodzinie I Marszałka Polski bardzo dbano o polskość, ojciec był uczestnikiem powstania styczniowego, matka do końca życia nosiła żałobę po powstaniu, a dzieciom wpoiła kult tego powstania, który u Józefa pozostał do śmierci.

Stąd dziwić może tolerowanie oczywistego rusycyzmu, sprzecznego też z polską wymową –Piłsudzki lub Piłsucki nigdy –Piłsudski.

Pisownia tego nazwiska mogła pochodzić również z czasów, kiedy na Litwie używano języka „ruskiego”, a raczej chyba staroruskiego lub „cerkiewnego”, jako języka pisanego gdyż litewski w piśmie nie istniał, ale były to czasy najdalej do XVI wieku. Od tego czasu zmieniła się pisownia nazwisk nawet w polskim języku, byłby to zatem w tym przypadku dość odosobniony relikt.

Moskale bardzo często przekręcali polskie nazwiska, lub nadawali im rosyjskie brzmienie, moja ciotka Przewóska po rosyjsku była pisana i wymawiana jako „Prżewuskaja” podobnie jak Przewalski, – Prżewalskij co stanowi jeszcze większą zmianę niż w przypadku Piłsudskich.

W carskim wojsku w stosunku do żołnierzy nagminne było zmienianie nazwisk na rosyjskie. Znałem Markowskiego, któremu w wojsku zmieniono nazwisko na Markow i co zabawniejsze, kiedy w 1918 roku przeniesiono go do „ukraińskiej” armii Skoropadskiego / podobnie jak Piłsudski/ z kolei zmieniono mu nazwisko na Marcyniuk.

Muszę z ubolewaniem stwierdzić, że w okresie przedwojennym nie zrobiono niczego ażeby zniekształcone nazwiska powróciły do swego właściwego brzmienia. Zmiany mogły być dokonane na wyłączne żądanie zainteresowanego i na jego koszt.

W każdym bądź razie Piłsudscy nie wystąpili o zmianę zatrącającego rusycyzmem nazwiska.