Michał Anioł Buonarroti – malarz, rzeźbiarz i architekt cz.1

Mimo, iż od śmierci Michała Anioła minęło 451 lat jego twórczość i on sam ma tyluż zwolenników ilu przeciwników. Był człowiekiem niezwykłym, obdarzonym wieloma talentami. Malował na płótnie, na desce i all fresco. Rzeźbił pojedyncze figury i całe grupy tematyczne. Projektował kościoły, biblioteki, zakrystie i fortyfikacje. Był również docenianym poetą. Potajemnie i pod osłoną nocy przeprowadzał sekcje zwłok. Jego charakter zaś to istna mieszanka wybuchowa: dociekliwy, skrupulatny, zaradny, pracowity ale również niecierpliwy, apodyktyczny, złośliwy, skąpy i… pyszałkowaty. To sprawiało, że jedni, jak Granacci, Vassari czy Bertoldo uwielbiali go, inni, jak Bramante, Rafael czy Leonardo da Vinci szczerze go nienawidzili.

Michał Anioł Autoportret

Pierwsze nauki i sukcesy

Urodził się 6 marca 1475 roku w Caprese w rejonie Casentino. Był drugim w kolejności synem spomiędzy sześciu braci. Jego ociec Ludwik Buonarroti pochodził ze starego mieszczańskiego rodu florenckiego, choć twierdził, że jest spokrewniony z rodem hrabiów Canossy.

Kiedy urodził się Michał Anioł jego ojciec był kasztelanem w Chiusi i Caprese. Jednak z nieznanych przyczyn złożył urząd i przeniósł się wraz z rodziną do Settigano niedaleko Florencji, gdzie odziedziczył po przodkach niewielką posiadłość. Okolica znana była ze swoich kamieniołomów gdzie wydobywano, pożądany przez najznamienitszych rzeźbiarzy piaskowiec. Kilkumiesięczny Michał Anioł został oddany na wychowanie żonie pewnego kamieniarza.

Do końca życia powtarzał niby to żartem: „ Jeśli mój umysł ma jakąś wartość to dlatego, że mlekiem mej karmicielki wyssałem dłuto i młot, którymi odkuwam posągi”.

Ludwik Buonarroti nie wiedział co począć z młodzieńcem, który nie miał talentu ani do handlu

ani do obrotu gotówką, ani do rzemiosła. Posłał go więc do klasy gramatyki w szkole mistrza Francesca da Urbino mając nadzieję, że nada się do stanu duchownego. Ludwik Buonarroti był bowiem człowiekiem bardzo pragmatycznym i… łasym na pieniądze. Według jego zamierzeń synowie powinni być tako dobrze ulokowani w zawodach i osiągać tak wysokie dochody

by jemu, Ludwikowi Buonarroti, nigdy niczego nie brakowało. Z powodu notorycznych żądań ojca Michał Anioł był z nim w stałym konflikcie (o czym później).

W szkole mistrza Urbino, Michał Anioł posiadł wiedzę z zakresu gramatyki i literatury choć nie przykładał się zbytnio do nauki. Jego zamiłowaniem było rysowanie co czynił w sekrecie, bo przyłapany był srogo karcony, a i w skórę dostał nie jeden raz. Ludwik widząc, że chłopiec jest zdolny oddał go, za radą przyjaciół do warsztatu Dominika Ghirlandaia znamienitego florenckiego malarza. Miał wówczas 13 lat. W krótkim czasie okazało się, że Michał Anioł jest niezwykle uzdolniony. Jak pisze Giorgio Vasari ( pierwszy biograf Michała Anioła i jego uczeń) Dominik był pod dużym wrażeniem przenikliwości i daru obserwacji Michała Anioła:

„ Pewnego dnia zdarzyło się, że Dominik Ghirlandaio, malujący podówczas prezbiterium dominikańskiego kościoła Panny Marii, wyszedł, Michał Anioł zaś odmalował z natury rusztowanie z desek i narzędzia malarskie , i kilku uczniów, którzy tam pracowali. Wróciwszy i zobaczywszy obraz Dominik powiedział: « On umie więcej ode mnie» i był zdumiony tym nowym talentem i darem podpatrzenia(…)”

Kiedy więc Wawrzyniec Medyceusz zwany Wspaniałym ( Lorenzo il Magnifico) zapytał mistrza Ghirlandaio, czy nie ma w swojej pracowni ucznia, który by zdradzał artystyczne zdolności i nadał by się do szkoły rzeźbiarskiej, ten wskazał Michała Anioła.

W ogrodach Wawrzyńca.

Michał Anioł, Bitwa Centaurów z Lapidami

Wawrzyniec Wspaniały był miłośnikiem sztuki. Jako, że sam talentu nie miał, a i wiedzy fachowej nie wiele, zatrudnił w swych ogrodach rzeźbiarza Bertolda, niegdysiejszego ucznia Donatella. Miał on opiekować się pokaźnym zbiorem antycznych rzeźb i nauczać tej trudnej sztuki młodych adeptów. Michał Anioł wstąpił do szkoły w ogrodzie Medyceuszy na wiosnę 1489 roku licząc sobie ledwie 14 lat. Jeśli wierzyć Vasariemu, który już przez współczesnych uważany był za wielkiego plotkarza, Michał Anioł od razu pochwycił dłuto i młotek, jak by to była najnormalniejsza rzecz na świece, i zaczął rzeźbić. Nie dajmy się jednak oszukać. Nauka w szkole była żmudna. Polegała ona głównie na kopiowaniu antycznych rzeźb i tworzeniu nowych, jednak w duchu antycznym. Po roku nauki Michał Anioł osiągnął wielką biegłość w sztuce rzeźbiarskiej. Aby jednak nie psuć dobrego kamienia mistrz Bertoldo kazał im rzeźbić w glinie. Razu pewnego, a było to rok po przybyciu Michała Anioła do szkoły, Torrigiani (jeden z uczniów) pracował nad figurą w glinie. Widząc to Michał Anioł wykonał podobną rzeźbę i zaprezentował przechadzającemu się po ogrodach Wawrzyńcowi. Ten zauważył talent młodzieńca i odtąd śledził bacznie jego poczynania. Zachęcony tym, Michał Anioł w ciągu kilku dni wyrzeźbił w marmurze głowę fauna. Różniła się ona jednak od rzeźb antycznych, ponieważ, by ożywić kamień, młody artysta postanowił pokazać uśmiechnięte oblicze fauna, a także jego zęby i język. Wawrzyniec, mimo iż rzeźba zrobiła na nim wrażenie, powiedział niby to żartem: „ Trzeba ci wiedzieć, że starzy ludzie nigdy nie mają wszystkich zębów, ale im zawsze kilku brakuje”. Nie namyślając się długo Michał Anioł chwycił dłuto i młotek, i odkuł kilka zębów, czym rozbawił Wawrzyńca.

Wielu biografów opisuje powyższe wydarzenie, więc można uznać je za prawdziwe.

Dzięki swojej pracowitości i wielkiemu talentowi Michał Anioł zyskał w Wawrzyńcu Wspaniałym mecenasa. W jego pałacu otrzymał pokój, siadał z Wawrzyńcem do stołu, o odzież i obuwie też się nie musiał martwić. Było to dla młodego artysty prawdziwym błogosławieństwem. W tym czasie powstały jego pierwsze rzeźby : Bitwa Centaurów z Lapidami, Najświętsza Maria Panna na schodach i Krucyfiks przechowywane obecnie w Casa Buonarroti we Florencji.

W czasie swojego pobytu na dworze Wawrzyńca miał miejsce pewien incydent, który pozostawił na twarzy Michała Anioła ślad do końca życia.

Aby wprawić się w rysunku młodzi adepci kopiowali freski Masaccia w kościele karmelitów. Michał Anioł, znany ze swej złośliwości, zaczął wytykać błędy Torrigianiemu, który doprowadzony do wściekłości rozkwasił Michałowi Aniołowi nos. Po latach Cellini, słynny florencki złotnik, w swojej autobiografii wspominał rozmowę z Torrigianim, który wspominając po latach to zajście tak mówił:

„Jako dzieci Buonarroti i ja razem uczyliśmy się w kaplicy Masaccia w kościele karmelitów. Buonarroti miał zwyczaj wyśmiewania się ze wszystkich innych, którzy tam rysowali, a pewnego dnia sprowokował mnie do tego stopnia, że bardziej niż zwykle straciłem panowanie nad sobą i, zacisnąwszy pięści, wymierzyłem cios, mierząc prosto w nos Buonarrotiego; poczułem, że miażdżę kości i chrząstki jak ciastko. Ten osobnik będzie nosił mój podpis do śmierci.”

Ten okres w życiu Michała Anioła obfitował w ciężką pracę i szczęśliwe zbiegi okoliczności. Do najszczęśliwszych można zaliczyć mecenat Wawrzyńca Wspaniałego. Jednak nic nie trwa wiecznie. W roku 1492 Wawrzyniec umiera. W dwa lata później we Florencji doszło do buntu i Medyceusze zostali wygnani, a w mieście ogłoszono republikę. Michał Anioł bojąc się o własną skórę, ze względu na swoje dotychczasowe związki z Medyceuszami uciekł do Bolonii.

CDN.

Ewelina Ślipek

Literatura:

Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, Giorgio Vasari, tłum. Karol Estreicher, Państwowy Instytut Wydawniczy Wa-wa 1980.

Michał Anioł. Życie i twórczość, Frank Zöllner i Christof Thoenes, tłum. Anna Cichowicz i Małgorzata Dera, Taschen Gmbh 2007