Konserwatywna rewolucja Orbána

Ustawa o stabilności gospodarczej
To prawo przyjęte w grudniu 2011 r. jest ważną próbą pozbycia się odziedziczonych [po czasach komunizmu – tłum.] problemów i jednocześnie stworzeniem trwałych struktur podatkowych na przyszłość. Najważniejszą częścią ustawy są przepisy ograniczające wielkość publicznego zadłużenia oraz zapisy dotyczące budżetu państwa. Ma to ogromne znaczenie dla Węgier, ponieważ nasze problemy finansowe wynikają przede wszystkim z wysokiego poziomu długu publicznego (obecnie ok. 80 proc. PKB, podczas gdy w 2002 r. Orbán przekazywał władzę socjalistom z zadłużeniem rzędu 53 proc. PKB). Z powodu braku odpowiedniej kontroli oraz odpowiedzialności zarówno władze centralne, jak i samorządowe zaciągnęły tak duże długi podczas ostatnich lewicowych rządów, że dziś obsługa tego zadłużenia jest poważnym obciążeniem dla rządu. Obecna ustawa zasadnicza przewiduje, że dług publiczny w relacji do PKB nie może przekroczyć poziomu 50 procent. Ustawa o stabilności gospodarczej określa zaś warunki wzrostu zadłużenia zarówno sektora państwowego, jak i samorządowego. Władze lokalne mogą zaciągać nowe długi tylko za zgodą władz centralnych. Jeśli chodzi o system podatkowy, to od ubiegłego roku obowiązuje 16-procentowy podatek liniowy od dochodów osobistych. Istnieje jednocześnie możliwość odliczania wydatków ponoszonych z tytułu opieki nad dziećmi. Wraz z wprowadzeniem kontroli nad zadłużeniem państwa oraz działaniami oszczędnościowymi budżet węgierski został podporządkowany zasadzie zrównoważonego rozwoju, co jest zresztą zaleceniem Unii Europejskiej. Jednocześnie podatek liniowy ma stymulować wzrost gospodarczy.
Powyższa ustawa dotyczy również funkcjonowania systemu emerytalnego. Wprowadza ona 2 filary tego systemu, składające się z: państwowego funduszu, finansowanego głównie z wpłat pracowników i pracodawców, oraz dobrowolnego, prywatnego funduszu emerytalnego. Trzeci, obowiązkowy, prywatny filar (wprowadzony w latach 90. przez lewicowy rząd) nie spełnił oczekiwań: jego obsługa finansowa była zbyt kosztowna, zapewniał mało satysfakcjonujące zyski, a w przypadku kryzysu oszczędności ludzi były zagrożone. Dlatego rząd Orbána zdecydował w 2010 r. o likwidacji III filara i przeniesieniu zgromadzonych tam funduszy do obowiązkowego I filara państwowego. Proces ten już się zakończył, przyczyniając się także do stabilizacji prawa.

Reforma ordynacji wyborczej
Poprzedni węgierski system wyboru członków parlamentu miał poważne braki: choć mamy tylko jedną izbę posłów, zasady ich wyboru były niezwykle skomplikowane, liczba parlamentarzystów niewspółmiernie duża w stosunku do wielkości kraju, a mapa okręgów wyborczych krytykowana przez Trybunał Konstytucyjny (największe okręgi wyborcze skupiały 2 razy więcej wyborców niż najmniejsze).
Nowa ordynacja wyborcza przyjęta pod koniec ubiegłego roku nie zmienia zasadniczo systemu, ale upraszcza go i czyni bardziej przejrzystym, zapewniając większą stabilność wyłonionemu w wyniku wyborów rządowi. Zredukowano też liczbę posłów z 386 do 199, z czego 106 jest wybieranych w jednomandatowych okręgach wyborczych, a 93 z list ogólnokrajowych. W ten sposób udział tych pierwszych w ogólnej liczbie mandatów wzrósł z 46 do 53 proc., co jest ważnym czynnikiem zapewniającym stabilność rządów, ale wciąż daleko mu do anglosaskiego systemu "zwycięzca bierze wszystko". Istotną zmianą jest zniesienie drugiej tury wyborów parlamentarnych. To gwarantuje, że partie nie będą mogły przerzucać poparcia z jednego kandydata na rzecz innego przed II turą wyborów, i wyeliminuje w ten sposób możliwość zawiązywania "dziwnych" koalicji. Wszyscy wyborcy będą mogli podejmować decyzje jednocześnie na podstawie przejrzystych kryteriów sojuszy [partyjnych – tłum.]. W celu uproszczenia systemu zniesiono regionalne listy partyjne, zachowując jedynie listy krajowe (i oczywiście listy kandydatów w okręgach jednomandatowych).
Nowy system daje też prawo głosu obywatelom mieszkającym poza granicami kraju. To bardzo ważna sprawa, bo ponad 2 miliony Węgrów mieszka w sąsiednich krajach, a kilkaset tysięcy innych oczekuje na uzyskanie podwójnego obywatelstwa przed następnymi wyborami w 2014 roku. Mieszkańcy Węgier oddają głosy zarówno na kandydatów z partyjnych list krajowych, jak i na tych startujących w okręgach jednomandatowych. Natomiast Węgrzy zamieszkali w krajach ościennych mają prawo do głosowania na kandydatów z list krajowych. Członkom mniejszości narodowych na Węgrzech nowe prawo daje możliwość wyboru członka mniejszości do parlamentu, a w przypadku uzyskania zbyt małej liczby głosów – wyboru rzecznika danej mniejszości przy parlamencie. Brak reprezentacji mniejszości w tym organie władzy był krytykowany przez Trybunał Konstytucyjny.

Nowe prawo wobec Kościołów
Na Węgrzech relacje między państwem a zgromadzeniami religijnymi zostały uregulowane w niezwykle liberalny sposób w pierwszych latach po upadku komunizmu. Wystarczyło zebrać stu członków, aby dana grupa została uznana za Kościół, co uprawniało do korzystania z różnych form pomocy państwa oraz przywilejów podatkowych. Do czasu uchwalenia nowych przepisów w ubiegłym roku status Kościoła miało 358 różnych grup religijnych, w tym 17 wspólnot buddyjskich i spora grupa małych organizacji, rzekomo chrześcijańskich, ale w wielu przypadkach stanowiących po prostu dziwaczne sekty (np. Wyznawcy Łona). Celem takich zapisów było maksymalne zagwarantowanie wolności religijnej, ale – jak się okazało – system był otwarty na wszelkiego rodzaju nadużycia. Nowe prawo miało na celu pozbawienie wsparcia państwowego grup, w których w rzeczywistości brakuje treści religijnych, ich funkcjonowanie nie jest przejrzyste albo utworzono je tylko po to, by dostawać dotacje (tzw. biznesowe Kościoły).
Po uchwaleniu nowej ustawy automatycznie status Kościoła przyznano 14 wspólnotom, które skupiały 98 proc. ludzi wierzących: 11 chrześcijańskim (w tym 5 prawosławnym) i 3 żydowskim. Pozostałe organizacje zostały zobowiązane do ubiegania się o przyznanie takiego statusu przez parlament, który w lutym podjął decyzję w tej sprawie. W efekcie kolejnych 18 podmiotów zostało uznanych przez państwo (10 chrześcijańskich, 6 buddyjskich i 2 islamskie). Znamienne jest, że spośród 344 grup, które podczas pierwszej weryfikacji nie zostały automatycznie uznane przez państwo, tylko 84 złożyły wnioski o rejestrację, reszta zaś najprawdopodobniej istniała tylko na papierze, co wzmacnia argumenty przemawiające właśnie za zaostrzeniem przepisów w tej dziedzinie.
Chciałbym podkreślić, że podmioty, którym nie przyznano statusu Kościoła, nie zostały uznane za "zakazane". Mogą one kontynuować działalność jak każda zwykła organizacja, która również posiada pewne przywileje. Ponadto lista zarejestrowanych Kościołów nie została zamknięta raz na zawsze. Co roku poszczególne podmioty mogą zabiegać w parlamencie o nadanie im takiego statusu. Przeniesienie kompetencji w tej dziedzinie z sądów do parlamentu ma sprawić, że potencjalnie destrukcyjne organizacje (przede wszystkim scjentolodzy) raz na zawsze stracą status Kościoła.
Podsumowując, chciałbym podkreślić, że ta "konserwatywna rewolucja" nie została zakończona i jeszcze nie można ocenić, czy te zmiany zostaną uwieńczone sukcesami, czy nie. Uważam jednak, że jest to najlepszy sposób na wyprowadzenie kraju na dobrą drogę, zarówno z politycznego, społecznego, jak i ekonomicznego punktu widzenia, spośród metod, jakie podejmowano w ostatnim 20-leciu. Ci, którzy oskarżają rząd Orbána o "tłumienie demokracji", zachowują się stronniczo i krótkowzrocznie, ponieważ niestawianie sobie takich celów przez rząd byłoby obecnie porażką nie tylko Fideszu, ale także Węgier. Ci krytycy ignorują też fakt, że z wszystkich sondaży wynika, iż partia ta wciąż cieszy się najwyższym poparciem. Gdyby wybory odbyły się w tę niedzielę, mógłby jeszcze raz zdobyć większość absolutną (a być może nawet 2/3) w parlamencie.